عملکرد نظارتی شورای شهر تهران در بوته آزمایش
اعضای اصولگرای شورا برای یک سال دیگر بر مسند هیات رئیسه باقی ماندند. طی یک سال گذشته تذکرهای بسیاری به شهردار داده شد.

هر سه روز یک تذکر کتبی به شهرداری رفت. ابوالفضل قناعتی یکی از دو منشی شورا با بیش از 40 تذکر سردمدار بود. یک روز تغییر کاربری بوستان مادر و ساخت‌و‌سازهای غیر‌مجاز موضوع انتقاد بود و جلسه دیگر قراردادی 20 هزار میلیاردی با یکی از نهادهای نظامی. اما به نظر می‌آید اعضای شورا چندان از عملکرد نظارتی خود راضی نیستند و معتقدند شورای شهر برای افزایش کارآمدی خود در دوسال آینده باید تغییرات اساسی در عملکرد خود به‌ویژه شیوه نظارتی انجام دهد. هفته گذشته هم پیش از آغاز انتخابات سومین هیات رئیسه شورای شهر تهران در دوره چهارم برخی از اعضا نسبت به بی‌پاسخ ماندن برخی تذکرات شورا از سوی شهرداری گله کردند. محسن پیرهادی ارجاع به سایر مجریان را یکی از روش‌های جدیدی خواند که اخیرا شهرداری برای پاسخ به تذکرات اعضا به آن متوسل شده است.

او گفت: به تازگی به برخی از تذکرات اعضای شورا یا پاسخی داده نمی‌شود یا آنکه آن را به مجریان دیگر ارجاع می‌دهند. این انتقادها فقط به این موضوع خلاصه نمی‌شود. پیش از این نیز اعضای شورای شهر در یک گزارش خودآزمایی عملکرد خود و شهرداری را طی دو سال گذشته بررسی کردند. طی این بررسی مشخص شد مجموعه مدیریت شهری تهران در دو سال اخیر در حوزه‌های کاهش درآمدهای ناپایدار، کنترل جمعیت روز تهران، پیگیری مطالبات معوق از دولت و مشکل کم‌آبی تهران موفق نبوده‌اند. نکته قابل تامل دیگر اینکه اعضای پارلمان محلی پایتخت به عنوان ناظران عملکرد شهرداری از طراحی یک ابزار برای اجرای دو ماموریت کلیدی شهر شامل کاهش سهم عوارض ساخت‌وساز و تراکم‌فروشی و تنظیم نرخ جمعیت‌پذیری پایتخت غفلت کرده‌اند. البته به گفته برخی از اعضای شورا در دوره یک سال نخست شورای چهارم که ترکیب هیات رئیسه شورا متفاوت از 10 سال گذشته و همین‌طور سال گذشته و سال جاری بود انسجام کاری بیشتری در برخی حوزه‌ها دیده می‌شد. نظارت قبل از اجرا، تقویت بدنه کارشناسی و ایجاد فضای آزاد برای اظهار‌نظر اعضا فارغ از جهت‌گیری سیاسی از مشخصه‌های بارز سال اول دوره چهارم مدیریت شورا بود.

در این یک سال، برخلاف دوره‌های پیشین، سطح تعاملات دولت با نهادهای مدیریت شهری به نزدیک‌ترین حد ممکن رسید و تا حضور وزرای دولت در صحن شورای شهر نیز گسترش پیدا کرد. همچنین ابطال هزار مصوبه مغایر با ضوابط بالادستی مقررات ساخت وساز که در ماه‌های اخیر در شهرداری تهران صادر شده بود، نتیجه رصد و پایش یکساله شورای شهر تهران است. این در حالی بود که در سابقه 10 سال گذشته، شورای شهر نظارت بر عملکرد مدیریت شهری اغلب در حد ارائه تذکر باقی می‌ماند و استفاده از فضای آزاد اظهار نظر برای تمامی اعضا امکان نداشت. همین موضوع هم سبب شده تا اعضای شورا در خودآزمایی عملکردشان نمره بالایی برای خود در نظر نگیرند.اولین و البته مهم‌ترین کارکرد شورای شهر تهران نظارت بر عملکرد شهرداری است. این وظیفه در سه سطح قبل از اجرا، حین اجرا و بعد از اجرا قابل بررسی است. به عبارت روشن‌تر شورای شهر تهران در همه حوزه‌ها و ماموریت‌های شش گانه مدیریت شهری ‌باید این سه سطح را برای اجرای وظیفه‌ای که قانون‌گذار بر عهده آن گذاشته است، انجام دهد.

اما واقعیت این است که با گذشت حدود 15 سال از عمر شورای شهر تهران چارچوب‌های نظارتی شورا بر شهر و شهرداری و مدیریت شهری تعریف نشده و عملا شورای شهر بر فرآیندها و ساختارهای این سه بخش تسلط ندارد و نظارت شورای شهر، موردی است و مهم‌تر آنکه نظارت در چارچوب و ناشی از گزارش‌های نهاد اجرایی است. بعد نظارتی شورا در هیچ از سه دوره کاری این نهاد نتوانسته نمره قبولی بگیرد. بسیاری از کارشناسان شهری معتقدند نظارت در سه دوره نخست کاملا بی‌معنا و در دوره کنونی حیات شورا محدود به نظارت‌های موردی شده است. علی صابری، عضو کمیسیون نظارت نیز در این خصوص با اشاره به مشکلات ساختاری شورا می‌گوید: عمده ترین زمان شورا به طرح مسائل موردی می‌گذرد. ضمن آنکه یکی از نقاط ضعف کارنامه عملکرد شورا طی دو سال گذشته نبود نظارت فرآیندی است این در حالی است که در شورای شهر نظارت موردی اتفاق می‌افتد.وضع مقررات‌، دومین محور تکلیف شورای شهر است. شورای شهر برای تحقق این کارویژه، در چارچوب ارائه طرح‌ها و همچنین بررسی لوایح شهرداری اقدام می‌کند، اما آنچه برآیند جلسات شورا در جلسات صحن علنی نشان می‌دهد آن است که به واسطه تسلط فضای سیاسی بر فضای کارشناسی عموما مصوبات شورا چه در خصوص لوایح و چه در خصوص طرح‌ها، کارآمدی و اثرگذاری قابل توجهی ندارند.

محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران نیز عقب‌ماندگی در تصویب و اجرای طرح‌های موضعی و موضوعی را یکی از اشکالات عملکرد دوره چهارم شورا می‌داند و می‌گوید: شورا به لحاظ نقش نظارتی نتوانسته در این زمینه موفق عمل کند.به گفته وی ضعف در ارائه گزارش‌های ذی‌حسابی و نحوه ارائه بودجه از دیگر نقاط ضعف عملکرد شورای چهارم بوده است. این عضو شورا می‌گوید: در حال حاضر پس از ارائه گزارش‌های ذی حسابی هیچ‌گونه تکلیفی بر عهده شهرداری از سوی شورا گذاشته نمی‌شود. ضمن آنکه هیات رئیسه شورا معتقد است اعضای شورای فقط حق استماع گزارش‌های ذی حسابی و سایر گزارش‌های مالی شهرداری را دارند و نمی‌توانند تکلیفی برای تغییر برعهده مدیران شهرداری قرار دهند.هماهنگی به‌عنوان سومین کارویژه شورای شهر تهران عنوان شده است. در سال اول دوره چهارم به واسطه حضور وزرا و حتی معاونان رئیس‌جمهور در صحن شورا و گفت‌و‌گوی نمایندگان شورا با آنها امید می‌رفت به تدریج حوزه هماهنگی بین مدیریت ملی و محلی با محوریت شورای شهر اجرایی شود (این روند محصول تغییر مدیریت شورا در این یک سال بود) اما متاسفانه در سال دوم بخش هماهنگی و این کارویژه نیز ساقط شد.علیرضا دبیر، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر نیز در پاسخ به اینکه شورای شهر تهران در دو سال آینده باید چه اصلاحاتی را انجام دهد، اظهار کرد: اگرچه نظارت نسبت به دوره‌های گذشته شورا ارتقا یافته است اما هیات رئیسه جدید باید آیین‌نامه داخلی بابت مدت زمان بررسی یک فوریت، دو فوریت و عادی طرح‌ها و لوایح تهیه و مصوب کند و تازمانی که این موضوع مشخص نشود نظارت در شورا ایده‌آل نخواهد شد.