با رژیم گیاهخواری بیشتر آشنا شویم

فاطمه محسنی

کارشناس تغذیه

کلمه و اصطلاح گیاهخواری از سال ۱۸۴۲ در انگلستان به قالب و قاموس فرهنگ ریخته شده است و اصل آن از کلمه لاتین(Vegetus) گرفته شده که به معانی صحیح، سالم، قانع، تازه و شاداب است و استعمال این کلمه را عنوان بهتری می‌دانستند تا کلمه گوشت‌نخورها یا پرهیز از گوشتخواری. مفاهیمی که برای این کلمه قائل شده‌اند عبارتند از: کسانی‌که از مصرف گوشت حیوانات، ماهی‌ها و پرندگان پرهیز داشته باشند اعم از اینکه تخم‌مرغ و فرآورده‌های شیری را مصرف بکنند یا نکنند.

فقط سبزیجات تنها قلم رژیم غذایی اصلی نیست بلکه ریشه‌ها (هویج، شلغم، سیب‌زمینی)، سبزی‌ها، ساقه‌ها، میوه‌های بته‌ای و تخم آن، انواع توت‌ها، میوه‌های درختی تازه وخشک و مغز‌های آن، دانه‌ها، حبوبات و غلات، فرآورده‌های شیری، تخم‌ مرغ و دیگر پرندگان و عسل را نیز شامل می‌شود.

انواع گیاه‌خواران

۱- گیاه‌خواران کامل یا Vegans براین باورند که نباید از حیوانات به‌عنوان خوراک، کالا، کار و شکاراستفاده شود.

۲-Lacto: از گوشت حیوانات استفاده نمی‌کنند ولی از لبنیات استفاده می‌کنند.

۳- ovo: از گوشت حیوانات استفاده نمی‌کنند ولی از تخم‌مرغ استفاده می‌کنند.

۴-Lacto-Ovo: از گوشت حیوانات استفاده نمی‌کنند ولی از لبنیات و تخم‌مرغ استفاده می‌کنند.

مضرات گیاه‌خواری

متخصصان به‌علت تامین نشدن نیازهای بدن در رژیم‌های گیاه‌خواری، رژیم غذایی مطلق را توصیه نمی‌کنند و معتقدند که لازم است تعادل در استفاده از موادغذایی حیوانی وگیاهی رعایت شود؛ در این مبحث حدود پنج تا شش نوع رژیم گیاه‌خواری مطرح است که خام‌گیاه‌خواری را نامطلوبترین نوع گیاه‌خواری می‌دانند. متخصصان تغذیه در توضیح عوارض ناشی از گیاه‌خواری می‌گویند: آهن، روی و ویتامین B۱۲ موردنیاز بدن از طریق رژیم گیاه‌خواری تامین نمی‌شود. برپایه نتایج تحقیقات انجام شده، میزان موادمغذی و موادمعدنی موجود در بدن جوانان گیاه‌خوار در مقایسه با گروه دیگر بسیار متفاوت بوده است و بیشتر آن‌ها حتی از دریافت مواد غذایی لازم و ضروری برای رشد و نمو در حد متوسط نیز بی‌بهره بودند. این افراد غالبا دچار کمبود ریبوفلاوین، B۱۲، ویتامین D، کلسیم و سلنیوم می‌شوند.

گیاه‌خواری در ایران و خطرهایش

در کشورهایی مانند کشور ما که تکنولوژی صنایع غذایی چندان پیشرفته نیست، به‌طوری‌که بتوان مواد مغذی کلیدی را به سایر خوراکی‌های گیاهی اضافه کرد، شاید نتوان عناصر کلیدی مثل روی، ویتامین A و ویتامینC را همراه کلسیم که منبع اصلی آن مواد غذایی حیوانی هستند، در منابع غذایی گیاهی غنی کرد. اگر هم در کشور بتوانیم این عناصر را در مواد غذایی گیاهی غنی کنیم شاید فراهم‌زیستی آن‌ها برای بدن مناسب نباشد. بنابراین پیروی از اصول گیاه‌خواری به‌خصوص برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان و نوجوانان که در سن رشد هستند، می‌تواند خطرناک باشد.

نتیجه‌گیری

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت برای یک فرد سالم استفاده از همه گروه‌های غذایی به‌طور متعادل ضرورت دارد، مگر اینکه بتوان عناصر کلیدی مورد نیاز بدن که منبع اصلی‌شان مواد غذایی حیوانی هستند به گروه‌های غذایی گیاهی اضافه کرد. با این وصف تاکید می‌کنم در کشور ما پیروی از برنامه‌های غذایی گیاهی و تبدیل شدن به گیاه‌خوار تام بدون شک می‌تواند مشکل‌ساز شود و درنهایت منشأیی برای بسیاری از مسائل سوءتغذیه‌ای باشد.