آیا فتح‌الله گولن در شکست حزب اردوغان نقش داشته است؟
دوستان دیروز دشمنان امروز
دوستان دیروز، در یک پروسه سه ساله شدند دشمنان امروز. برخی البته این پروسه را یک پروسه ۱۰ ساله می‌دانند اما هر چه باشد اصل درگیری بین فتح‌الله گولن و رجب طیب اردوغان انکارشدنی نیست. دوستانی که روزی دوستان گرمابه و گلستان محسوب می‌شدند اینک چنان به جان هم افتاده‌اند که تا یکی، دیگری را از میدان به‌در نکند، از پا نخواهد نشست. در فاصله یک سال منتهی به انتخابات ترکیه هم این روند شدت بیشتری به خود گرفت و اردوغان، دستور بازداشت بسیاری از روزنامه‌نگاران نزدیک به وی را داد تا وی نتواند آثار سوئی بر انتخابات ترکیه بگذارد.
دوستان دیروز، در یک پروسه سه ساله شدند دشمنان امروز. برخی البته این پروسه را یک پروسه 10 ساله می‌دانند اما هر چه باشد اصل درگیری بین فتح‌الله گولن و رجب طیب اردوغان انکارشدنی نیست. دوستانی که روزی دوستان گرمابه و گلستان محسوب می‌شدند اینک چنان به جان هم افتاده‌اند که تا یکی، دیگری را از میدان به‌در نکند، از پا نخواهد نشست. در فاصله یک سال منتهی به انتخابات ترکیه هم این روند شدت بیشتری به خود گرفت و اردوغان، دستور بازداشت بسیاری از روزنامه‌نگاران نزدیک به وی را داد تا وی نتواند آثار سوئی بر انتخابات ترکیه بگذارد.
دعوا از کجا آغاز شد؟
دعوای رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه و گولن با سرکوب‌های پارک گزی استانبول و آغاز بحث بستن مدارس وابسته به فتح‌الله گولن و همچنین تفکیک جنسیتی در خوابگاه‌های ترکیه شدت یافت. اما در این رابطه دستگیری فرزندان معمر گولر وزیر کشور، ظفر چاغلایان وزیر اقتصاد و اردوغان بایراکتار وزیر شهرسازی ترکیه به جرم اختلاس، به این دعواها ابعاد تازه‌ای بخشید. احمد گون‌آلتای، کارشناس مسایل ترکیه که درگیری‌های گولن و اردوغان را رصد می‌کند، می‌گوید که این دعواها بر سر کمرنگ کردن نقش گولنیست‌ها در ساختار قدرت به‌وجود آمده است. وی اضافه می‌کند در دستگیری‌های نزدیکان اردوغان، حامیان پرنفوذ فتح‌الله گولن در ساختار پلیس و قوه قضائیه نقش داشته‌اند و این مساله با انتخابات آتی ترکیه ارتباط داشته است. گون‌آلتای همچنین در ادامه تحلیل خود می‌گوید اردوغان علیه گولن موضع‌گیری کرده است، زیرا به آرای حامیان گولن در انتخابات نیازی ندارد. گون‌آلتای کسی است که در اوج دعوای این دو پیش‌بینی کرده بود باوجود تشدید دعوای رجب طیب اردوغان با گولن حزب حاکم عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌ها که در ماه آوریل ۲۰۱۴ برگزار شد، پیروز خواهد شد. به اعتقاد وی راز پیروزی اردوغان در انتخابات‌های پیاپی این بوده که مخالفان دولت اردوغان همواره در وضعیت بسیار دشواری قرار گرفته و هیچ برنامه‌ای برای مقابله با بلندپروازی‌های وی نداشته‌اند و از اینرو حتی کلیچ‌دار‌اوغلو، برای اینکه بتواند خود را از مخمصه کابوس شکست‌های پیاپی نجات دهد، روزگاری دست به دامان فتح‌الله گولن شده بود. در حالی که برخی دیگر بر این باور بودند که اپوزیسیون ترکیه برنده اختلافات اردوغان با گولن شده و بخشی از آرای طرفداران گولن را در انتخابات کسب خواهد کرد. آرای گولنیست‌ها در هر انتخاباتی می‌تواند وزنه مهمی در انتخابات ترکیه به حساب آید.
از این رو احزابی مثل حزب «دموکراتیک خلق» کردها و «جمهوری خلق»این کشور سعی داشته‌اند در برهه‌های مختلف زمانی خود را به وی نزدیک کنند. در این راستا حدس زده می‌شود که حتی انشعاب حزب حاکم عدالت و توسعه هم، پس از شکست نسبی در انتخابات هفتم ژوئن دور از واقعیت نیست.
پیش از این، حزب عدالت و توسعه چنین تجربه‌ای را از سر گذرانده بود. بدنه طرفدار گولن، در اوج درگیری‌های دو طرف از حزب عدالت و توسعه بریدند و حتی برخی از آنها از سمت نمایندگی استعفا دادند. هاکان شوکور، فوتبالیست مشهور ترک و نماینده مجلس و پروفسور ادریس بال؛ نمایندگان مجلس از حزب اردوغان که طرفدار فتح‌الله گولن هستند، جزو کسانی بودند که در آن برهه زمانی از حزب حاکم عدالت و توسعه استعفا دادند. از سوی دیگر رسانه‌های ترکیه خصومت بین اردوغان و گولن را با انتشار سندی در روزنامه «طرف» هم بیشتر در ارتباط می‌دانند. «طرف» با انتشار سندی مدعی شد که اردوغان قصد از میان بردن جنبش مذهبی فتح‌الله گولن را دارد. محمد باران‌سو، نویسنده سرشناس روزنامه طرف اواخر ماه نوامبر سال 2014 سند محرمانه‌ای مربوط به سال 2004 میلادی منتشر کرد. در این نامه که به امضای اردوغان و عبدالله گل، وزیرامور خارجه وقت رسیده بود، شورای امنیت ملی ترکیه آشکارا از دولت خواسته بود تدابیری را برای پایان دادن به فعالیت‌های جنبش فتح‌الله گولن به‌اجرا درآورد. اردوغان خبرنگار روزنامه طرف را به افشای اسناد دولتی و خیانت متهم کرد. وی از دستگاه قضایی خواست تا وظیفه خود را در قبال روزنامه طرف انجام دهد اما ویسل آک، وکیل روزنامه طرف نیز اعلام کرد این روزنامه قصد دارد از اردوغان به خاطر سخنان افتراآمیز و اراده‌اش برای نفوذ در دستگاه قضایی شکایت کند. جنگ لفظی اردوغان و گولن به رسانه‌های نزدیک به دولت و حامیان گولن نیز کشیده شد. روزنامه‌های نزدیک به دولت از جمله «ینی شفق» در روزهای درگیری، حملات خود به جماعت گولن را تشدید کردند. این روزنامه از وجود یک گروه وابسته به جماعت گولن در پلیس و قوه قضاییه که قصد سرنگونی اردوغان را دارند سخن به میان آورد. در مقابل رسانه‌های وابسته به جماعت گولن از جمله «زمان» نیز به انتقادهای شدید از دولت اردوغان دست زدند. زمان نوشت: حزب حاکم عدالت و توسعه همانند خودرویی است که در مسیر عکس یک جاده حرکت می‌کند. این حزب در مسیر اشتباه حرکت می‌کند ولی فکر می‌کند که خودروهایی که از مقابل می‌آیند همگی در مسیر اشتباه هستند. با بالا گرفتن درگیری بین دو گروه اسلام‌گرا، کارشناسان و بسیاری از رسانه‌های ترکیه اختلافات به‌وجود آمده بین اردوغان و گولن را به سود احزاب مخالف ملی و سکولار ترکیه می‌دانستند اما اردوغان توانست حزب خود را تا انتخابات محلی و شهرداری‌ها پیروزمندانه از انتخابات بیرون بیاورد. اما گولنیست‌ها و نیروهای اپوزیسیون در یک اقدام ناخواسته در کنار هم قرار می‌گیرند تا بتوانند نقش دولت وقت را تضعیف کنند. امید اوران، معاون حزب جمهوری‌خواه خلق بزرگ‌ترین حزب مخالف در مجلس ترکیه در بحبوحه درگیری‌های دو طرف با تقدیم نامه‌ای به رئیس مجلس ترکیه خواهان پاسخ‌گویی اردوغان در مورد ادعای سوء‌استفاده مالی فرزندان سه تن از وزرا و خواستار استعفای وی شد اما اردوغان نه‌تنها از سمت خود استعفا نداد، بلکه با
قدرت نمایی و پیروزی قاطع در انتخابات محلی، موقعیت را بر مخالفان خود بیش از پیش تنگ کرد و بسیاری از نیروهای نزدیک به گولن را در قوه قضاییه و نیروهای پلیس این کشور دستگیر و بازداشت کرد.
پس از آن نیز اردوغان به سمت بال رسانه‌ای این گروه رفت و سوای روزنامه‌نگاران نزدیک به وی که عمدتا در روزنامه زمان فعالیت می‌کنند، مجریان تلویزیونی و کارگردانان شبکه هفت و سامان یولو را که به گولنیست‌ها نزدیک است، دستگیر کرد تا نقش پروپاگاندایی این گروه را در انتخابات هفتم ژوئن کم کند.
بخت یار اردوغان نشد
زمانی که هاکان شوکور، مهاجم سابق تیم‌ملی فوتبال ترکیه و عضو پارلمان این کشور در سال 2013، پس از درگیری اردوغان و گولن، از سمت خود استعفا داد، گفت: اردوغان بدون گولن نمی‌تواند موفقیت خود را تکرار کند. برخی از ناظران این موضوع را در حد یک بلوف سیاسی می‌دانستند. این دسته اعتقاد داشتند که
هاکان شوکور با توجه به ارتباطات نزدیکی که با فتح‌الله گولن، رهبر جنبش جماعت در این کشور دارد، به حمایت از رهبر خود بر آمده است. اما برخی می‌گویند که ریزش آرای حزب اردوغان در انتخابات هفتم ژوئن درستی نظریه هاکان شوکور را به اثبات می‌رساند. روزنامه گاردین نوشت: فتح‌الله گولن، روحانی ترکیه‌ای که در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند، سابق بر این یار متحد اردوغان بوده است؛ اما از سال ۲۰۱۲، روابط این دو به تیر‌گی گرایید و در ماجرای فساد در دولت اردوغان، نخست‌وزیر وقت ترکیه مدعی شد که در داخل نیروی پلیس و قوه قضاییه این کشور دولتی موازی تشکیل شده است که زیر نظر فتح‌الله گولن فعالیت می‌کنند.
در پی ماجرای فساد در دولت اردوغان، 4 وزیر وی مجبور به استعفا شدند و حتی گفته می‌شد فرزند اردوغان نیز تحت تعقیب بوده است؛ اما درست چند ماه پس از این ماجرا ورق برگشت و اردوغان دست به تسویه حساب سیاسی زده و هر دادستان یا پلیسی را که در ماجرای کشف فساد در دولت اردوغان نقش داشت، دستگیر یا مجبور به استعفا می‌کند. پس از بالا گرفتن این درگیری‌ها دو دشمن سابق، یعنی کمالیست‌ها و جماعتِ فتح‌الله گولن، به دلیل وجود یک دشمن مشترک کنار هم قرار گرفتند و برخی از گمانه‌زنی‌ها نیز حکایت از این دارد که جنبش گولن در این دوره از انتخابات از حزب جمهوری خلق ترکیه و حزب دموکراتیک خلق حمایت کرده است. این در حالی است که فتح‌الله گولن درست یک روز پس از اعلام نتایج انتخابات، در نخستین واکنش خود گفت که حق از همه چیز بالاتر است و بر همه چیز و همه‌کس پیروز خواهد شد. سایت آکتیف ترکیه می‌نویسد که فتح‌الله گولن با استفاده از این حدیث در واقع سعی داشته تا پاسخ اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه را بدهد که بارها گفته بود تاریخ مصرف گولن در ترکیه به اتمام رسیده است و مردم این کشور دیگر به حامیان وی رای نخواهند داد. در این‌باره سایت سوزچو به نقل از وی نوشت: «کسی که یک روز ملت را قربانی کند، فردای آن روز خود قربانی ملت خواهد شد.»
دعوا از کجا آغاز شد؟
دعوای رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه و گولن با سرکوب‌های پارک گزی استانبول و آغاز بحث بستن مدارس وابسته به فتح‌الله گولن و همچنین تفکیک جنسیتی در خوابگاه‌های ترکیه شدت یافت. اما در این رابطه دستگیری فرزندان معمر گولر وزیر کشور، ظفر چاغلایان وزیر اقتصاد و اردوغان بایراکتار وزیر شهرسازی ترکیه به جرم اختلاس، به این دعواها ابعاد تازه‌ای بخشید. احمد گون‌آلتای، کارشناس مسایل ترکیه که درگیری‌های گولن و اردوغان را رصد می‌کند، می‌گوید که این دعواها بر سر کمرنگ کردن نقش گولنیست‌ها در ساختار قدرت به‌وجود آمده است. وی اضافه می‌کند در دستگیری‌های نزدیکان اردوغان، حامیان پرنفوذ فتح‌الله گولن در ساختار پلیس و قوه قضائیه نقش داشته‌اند و این مساله با انتخابات آتی ترکیه ارتباط داشته است. گون‌آلتای همچنین در ادامه تحلیل خود می‌گوید اردوغان علیه گولن موضع‌گیری کرده است، زیرا به آرای حامیان گولن در انتخابات نیازی ندارد. گون‌آلتای کسی است که در اوج دعوای این دو پیش‌بینی کرده بود باوجود تشدید دعوای رجب طیب اردوغان با گولن حزب حاکم عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌ها که در ماه آوریل ۲۰۱۴ برگزار شد، پیروز خواهد شد. به اعتقاد وی راز پیروزی اردوغان در انتخابات‌های پیاپی این بوده که مخالفان دولت اردوغان همواره در وضعیت بسیار دشواری قرار گرفته و هیچ برنامه‌ای برای مقابله با بلندپروازی‌های وی نداشته‌اند و از اینرو حتی کلیچ‌دار‌اوغلو، برای اینکه بتواند خود را از مخمصه کابوس شکست‌های پیاپی نجات دهد، روزگاری دست به دامان فتح‌الله گولن شده بود. در حالی که برخی دیگر بر این باور بودند که اپوزیسیون ترکیه برنده اختلافات اردوغان با گولن شده و بخشی از آرای طرفداران گولن را در انتخابات کسب خواهد کرد. آرای گولنیست‌ها در هر انتخاباتی می‌تواند وزنه مهمی در انتخابات ترکیه به حساب آید.
از این رو احزابی مثل حزب «دموکراتیک خلق» کردها و «جمهوری خلق»این کشور سعی داشته‌اند در برهه‌های مختلف زمانی خود را به وی نزدیک کنند. در این راستا حدس زده می‌شود که حتی انشعاب حزب حاکم عدالت و توسعه هم، پس از شکست نسبی در انتخابات هفتم ژوئن دور از واقعیت نیست.
پیش از این، حزب عدالت و توسعه چنین تجربه‌ای را از سر گذرانده بود. بدنه طرفدار گولن، در اوج درگیری‌های دو طرف از حزب عدالت و توسعه بریدند و حتی برخی از آنها از سمت نمایندگی استعفا دادند. هاکان شوکور، فوتبالیست مشهور ترک و نماینده مجلس و پروفسور ادریس بال؛ نمایندگان مجلس از حزب اردوغان که طرفدار فتح‌الله گولن هستند، جزو کسانی بودند که در آن برهه زمانی از حزب حاکم عدالت و توسعه استعفا دادند. از سوی دیگر رسانه‌های ترکیه خصومت بین اردوغان و گولن را با انتشار سندی در روزنامه «طرف» هم بیشتر در ارتباط می‌دانند. «طرف» با انتشار سندی مدعی شد که اردوغان قصد از میان بردن جنبش مذهبی فتح‌الله گولن را دارد. محمد باران‌سو، نویسنده سرشناس روزنامه طرف اواخر ماه نوامبر سال 2014 سند محرمانه‌ای مربوط به سال 2004 میلادی منتشر کرد. در این نامه که به امضای اردوغان و عبدالله گل، وزیرامور خارجه وقت رسیده بود، شورای امنیت ملی ترکیه آشکارا از دولت خواسته بود تدابیری را برای پایان دادن به فعالیت‌های جنبش فتح‌الله گولن به‌اجرا درآورد. اردوغان خبرنگار روزنامه طرف را به افشای اسناد دولتی و خیانت متهم کرد. وی از دستگاه قضایی خواست تا وظیفه خود را در قبال روزنامه طرف انجام دهد اما ویسل آک، وکیل روزنامه طرف نیز اعلام کرد این روزنامه قصد دارد از اردوغان به خاطر سخنان افتراآمیز و اراده‌اش برای نفوذ در دستگاه قضایی شکایت کند. جنگ لفظی اردوغان و گولن به رسانه‌های نزدیک به دولت و حامیان گولن نیز کشیده شد. روزنامه‌های نزدیک به دولت از جمله «ینی شفق» در روزهای درگیری، حملات خود به جماعت گولن را تشدید کردند. این روزنامه از وجود یک گروه وابسته به جماعت گولن در پلیس و قوه قضاییه که قصد سرنگونی اردوغان را دارند سخن به میان آورد. در مقابل رسانه‌های وابسته به جماعت گولن از جمله «زمان» نیز به انتقادهای شدید از دولت اردوغان دست زدند. زمان نوشت: حزب حاکم عدالت و توسعه همانند خودرویی است که در مسیر عکس یک جاده حرکت می‌کند. این حزب در مسیر اشتباه حرکت می‌کند ولی فکر می‌کند که خودروهایی که از مقابل می‌آیند همگی در مسیر اشتباه هستند. با بالا گرفتن درگیری بین دو گروه اسلام‌گرا، کارشناسان و بسیاری از رسانه‌های ترکیه اختلافات به‌وجود آمده بین اردوغان و گولن را به سود احزاب مخالف ملی و سکولار ترکیه می‌دانستند اما اردوغان توانست حزب خود را تا انتخابات محلی و شهرداری‌ها پیروزمندانه از انتخابات بیرون بیاورد. اما گولنیست‌ها و نیروهای اپوزیسیون در یک اقدام ناخواسته در کنار هم قرار می‌گیرند تا بتوانند نقش دولت وقت را تضعیف کنند. امید اوران، معاون حزب جمهوری‌خواه خلق بزرگ‌ترین حزب مخالف در مجلس ترکیه در بحبوحه درگیری‌های دو طرف با تقدیم نامه‌ای به رئیس مجلس ترکیه خواهان پاسخ‌گویی اردوغان در مورد ادعای سوء‌استفاده مالی فرزندان سه تن از وزرا و خواستار استعفای وی شد اما اردوغان نه‌تنها از سمت خود استعفا نداد، بلکه با
قدرت نمایی و پیروزی قاطع در انتخابات محلی، موقعیت را بر مخالفان خود بیش از پیش تنگ کرد و بسیاری از نیروهای نزدیک به گولن را در قوه قضاییه و نیروهای پلیس این کشور دستگیر و بازداشت کرد.
پس از آن نیز اردوغان به سمت بال رسانه‌ای این گروه رفت و سوای روزنامه‌نگاران نزدیک به وی که عمدتا در روزنامه زمان فعالیت می‌کنند، مجریان تلویزیونی و کارگردانان شبکه هفت و سامان یولو را که به گولنیست‌ها نزدیک است، دستگیر کرد تا نقش پروپاگاندایی این گروه را در انتخابات هفتم ژوئن کم کند.
بخت یار اردوغان نشد
زمانی که هاکان شوکور، مهاجم سابق تیم‌ملی فوتبال ترکیه و عضو پارلمان این کشور در سال 2013، پس از درگیری اردوغان و گولن، از سمت خود استعفا داد، گفت: اردوغان بدون گولن نمی‌تواند موفقیت خود را تکرار کند. برخی از ناظران این موضوع را در حد یک بلوف سیاسی می‌دانستند. این دسته اعتقاد داشتند که
هاکان شوکور با توجه به ارتباطات نزدیکی که با فتح‌الله گولن، رهبر جنبش جماعت در این کشور دارد، به حمایت از رهبر خود بر آمده است. اما برخی می‌گویند که ریزش آرای حزب اردوغان در انتخابات هفتم ژوئن درستی نظریه هاکان شوکور را به اثبات می‌رساند. روزنامه گاردین نوشت: فتح‌الله گولن، روحانی ترکیه‌ای که در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند، سابق بر این یار متحد اردوغان بوده است؛ اما از سال ۲۰۱۲، روابط این دو به تیر‌گی گرایید و در ماجرای فساد در دولت اردوغان، نخست‌وزیر وقت ترکیه مدعی شد که در داخل نیروی پلیس و قوه قضاییه این کشور دولتی موازی تشکیل شده است که زیر نظر فتح‌الله گولن فعالیت می‌کنند.
در پی ماجرای فساد در دولت اردوغان، 4 وزیر وی مجبور به استعفا شدند و حتی گفته می‌شد فرزند اردوغان نیز تحت تعقیب بوده است؛ اما درست چند ماه پس از این ماجرا ورق برگشت و اردوغان دست به تسویه حساب سیاسی زده و هر دادستان یا پلیسی را که در ماجرای کشف فساد در دولت اردوغان نقش داشت، دستگیر یا مجبور به استعفا می‌کند. پس از بالا گرفتن این درگیری‌ها دو دشمن سابق، یعنی کمالیست‌ها و جماعتِ فتح‌الله گولن، به دلیل وجود یک دشمن مشترک کنار هم قرار گرفتند و برخی از گمانه‌زنی‌ها نیز حکایت از این دارد که جنبش گولن در این دوره از انتخابات از حزب جمهوری خلق ترکیه و حزب دموکراتیک خلق حمایت کرده است. این در حالی است که فتح‌الله گولن درست یک روز پس از اعلام نتایج انتخابات، در نخستین واکنش خود گفت که حق از همه چیز بالاتر است و بر همه چیز و همه‌کس پیروز خواهد شد. سایت آکتیف ترکیه می‌نویسد که فتح‌الله گولن با استفاده از این حدیث در واقع سعی داشته تا پاسخ اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه را بدهد که بارها گفته بود تاریخ مصرف گولن در ترکیه به اتمام رسیده است و مردم این کشور دیگر به حامیان وی رای نخواهند داد. در این‌باره سایت سوزچو به نقل از وی نوشت: «کسی که یک روز ملت را قربانی کند، فردای آن روز خود قربانی ملت خواهد شد.»
ارسال نظر