بهترین سیستم گرمایشی چیست؟
محیط زیست، اقلیم و آب و هوا همواره تاثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی انسان داشته و دارند.
محیط زیست ناسالم مترادف با زندگی ناسالم است. هر چند به خصوص در دهه‌ها و سال‌های اخیر با پیشرفت تکنولوژی و ارتقای سطح تکنولوژیک، زندگی انسانی بیش از پیش در معرض تهدید قرار گرفته است. در این میان احتراق ناشی از سوخت انرژی‌هایی همچون گاز، یکی از اصلی ترین تهدیدهایی بوده است که همواره محیط زیست، اقلیم و آب و هوا را در معرض نابودی و تخریب قرار داده است. به این ترتیب، با پیشرفت تکنولوژی و سیستم‌های گرمایشی که از آن برای تهویه مطبوع ساختمان‌های مسکونی و سایر بناها استفاده می‌شود، این منابع گرمایشی نیز خود یکی از عواملی هستند که در نتیجه احتراق، آلودگی‌های زیست محیطی را تشدید می‌کنند. اما اینکه اساسا سیستم‌های گرمایشی چه مخاطراتی برای انسان و طبیعت دارند و چگونه محیط زیست را در چه سطوحی تخریب می‌کنند، موضوعی است که در مورد آن به تفصیل با مسعود زندی، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
آقای زندی! سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی که این روزها در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند اساسا چه تهدیداتی برای اقلیم و محیط‌زیست محسوب می‌شوند؟
اساسا هر جا که احتراق صورت بگیرد خطر آلودگی ناشی از آن، اقلیم و محیط زیست را تهدید می‌کند. در مورد سیستم‌های گرمایشی نیز همین‌طور است. یعنی بسته به اینکه چه سیستمی و با چه سطحی از ایمنی و استانداردی برای گرمایش مورد استفاده قرار بگیرد، می‌تواند محیط زیست را آلوده کند.
همانطور که می‌دانید این روزها سازنده‌ها به دلایل مختلف از جمله صرفه هزینه‌ای به استفاده از سیستم‌های گرمایشی پکیج رو آورده‌اند که بسیاری از متخصصان به زیانبار بودن آنها برای انسان و طبیعت اذعان دارند، نظر شما در این زمینه چیست؟
درست است، گذشته از منافع سازنده و استقبال مالک از سیستم‌های گرمایشی پکیج که امکان مدیریت انرژی را برای هرکدام از واحدهای مسکونی فراهم می‌کند و برخی دردسرهای سیستم‌های مرکزی را برای مالکان واحدهای مسکونی در مجتمع‌ها ندارد، پکیج در مسائل زیست محیطی از نظر آلایندگی مانند بخاری‌های گازی است که در گذشته بیشتر واحدهای مسکونی برای گرمایش از آن استفاده می‌کردند. یعنی اکسیژن مورد نیاز برای احتراق را از محیط می‌گیرند و به همین علت در صورتی که غیر اصولی و بدون در نظر گرفتن استانداردها نصب و اجرا شوند خطر آلایندگی دارند.
چه توصیه‌ای برای کاربرد سیستم‌های گرمایشی به خصوص پکیج به سازندگان و مالکان واحدهای مسکونی دارید؟
در این زمینه مالکان و همچنین سازندگان باید دو نکته را مورد توجه قرار دهند، یکی اینکه در تعیین سیستم‌های گرمایشی باید سیستم‌ها متناسب با حجمی که قرار است مورد استفاده قرار گیرند انتخاب شوند؛ یعنی متناسب با متراژ و نوع ساختمان باید سیستمی مناسب انتخاب شود و نمی‌توان برای مثال پکیج را برای هر ساختمان با هر متراژ و حجمی نصب و بهره‌برداری کرد. از سوی دیگر، ایزوله کردن و عایق‌بندی مناسب در این نوع از سیستم‌های گرمایشی شرط اساسی‌تری است. به این علت که در صورت عدم انتخاب و نصب مناسب، مونوکسید کربن، هیدروکربن و اکسیدهای ازت با مصرف اکسیژن محیط در فضا منتشر می‌شود. این در حالی است که علاوه بر تخریب محیط‌زیست اگر نصب پکیج غیراصولی باشد یا در ساختمانی که نباید در آن از پکیج استفاده شود، از این سیستم گرمایشی استفاده شود، خطر انتشار گازهای کشنده به فضای داخلی ساختمان و تهدید جان ساکنان را به همراه دارد. توجه به ظرفیت پکیج، در نظر گرفتن تمهیدات ایمنی لازم برای انتقال سریع گازهای آلاینده به محیط خارج و متناسب بودن پکیج با ویژگی‌های واحد مسکونی موردنظر، عواملی است که باید مورد توجه جدی سازندگان قرار بگیرد.
این یک واقعیت است که طی سال‌های اخیر عمده مشکلاتی که در بحث آلودگی هوا با سیستم‌های گرمایشی وجود داشته و همچنین مرگ خاموش، مربوط به بخاری‌های گازی و پکیج‌هایی بوده است که از اکسیژن داخل ساختمان برای احتراق و تولید گرما، استفاده می‌کنند. علاوه بر مواردی که گفته شد لزوم تنظیمات سالانه برای این دسته از سیستم‌های گرمایشی امری ضروری است که باید مالکان به آن توجه داشته باشند.
بیشترین اثر تخریبی این دسته از سیستم‌های گرمایشی مربوط به کدام بخش از محیط زیست است؟
به دلیل احتراق و با توجه به آنچه گفته شد به طور کلی مصرف سوخت و انتشار گازهای آلاینده بر آلودگی هوا و تغییر اقلیم اثر می‌گذارد.
آیا آماری در خصوص میزان تخریب محیط زیست در نتیجه کاربرد این سیستم‌ها وجود دارد؟
هنوز مطالعه‌ای مجزا در مورد میزان تخریب محیط زیست در نتیجه آلایندگی‌های مربوط به سیستم‌های گرمایشی انجام نشده است. آمارهای موجود در زمینه انتشار آلودگی‌ها در مورد انواع سوخت‌های مصرفی است که به صورت کلی میزان آلودگی‌ها را مورد محاسبه قرار داده است. بنابراین آمارها در حال حاضر در حد تقریب است به این علت که تفکیک این دسته از میزان آلودگی‌ها کار آماری بزرگی طلب می‌کند که باید در سطح وسیع و در فصول مختلف سال انجام شود.
بسیاری از متخصصان استفاده از سیستم‌های گرمایشی مانند پکیج را کاربردی هشدار دهنده برای محیط زیست و سلامتی انسان می‌دانند در حالی‌که برخی دیگر از سیستم‌ها مانند هواسازها و موتورخانه‌های مرکزی را سیستم‌هایی ایمن‌تر می‌دانند، نظر شما در این باره چیست؟
ایمنی همه این سیستم‌ها بستگی به این دارد که برای چه ساختمانی به کار می‌روند، با چه سطحی از ایمنی انتخاب و نصب می‌شوند و پس از نصب نگهداری و تعمیرات آن به چه صورت خواهد بود. با توجه به اینکه گاز سوختی پاک است در صورتی که متناسب با استانداردها و ویژگی‌های واحدهای مسکونی مورد استفاده قرار بگیرد می‌توان آلودگی‌ها و تهدیدها را به حداقل رساند. از سوی دیگر حتما سازندگان باید متعهد به استفاده از سیستم‌های با کیفیت و متناسب با واحد مسکونی مورد نظر شوند تا بتوانند علاوه بر مدیریت سوخت و مدیریت مصرف، زندگی ایمنی را برای مردم تضمین کنند.
در بحث افزایش نظارت‌ها و همچنین اصولی سازی سیستم‌های گرمایشی ساختمانی همکاری‌های مشترکی با دولت صورت گرفته است؟
بله، متاسفانه در حال حاضر هر سازنده‌ای با سلیقه شخصی خود اقدام به انتخاب و نصب سیستم‌های گرمایشی می‌کند که این امر به هیچ وجه اصولی نیست و هیچ ناظری هم عملا برای این امر وجود ندارد. به همین علت بود که از سال گذشته تلاش کردیم با همکاری سازمان محیط زیست، وزارت راه و شهرسازی و سازمان ملی استاندارد دستورالعملی را تحت عنوان دستورالعمل معاینه فنی موتورخانه‌ها تهیه کنیم که این دستورالعمل هم‌اکنون در دست بررسی است. براساس این دستورالعمل، در صورتی که اجرایی و قطعی شود، نظارت بر انتخاب و نصب سیستم‌های گرمایشی، تنظیمات و بازدیدهای سالانه برای ساختمان‌ها الزامی می‌شود و پایان کار در صورتی برای واحدهای مسکونی و سایر ساختمان‌ها صادر می‌شود که موتورخانه و سیستم‌های گرمایشی به طور کامل نظارت و تایید شده باشد.
با اجرای این آیین‌نامه شما کدام سیستم گرمایشی را توصیه می‌کنید؟
اگر این آیین‌نامه اجرایی و نهادینه شود، به عقیده من موتورخانه و سیستم مرکزی موتورخانه‌ای بهترین سیستم گرمایشی می‌تواند باشد.