صادرات پرشکسته

باران مدرس

پس از رونمایی کارنامه سه ماهه بازرگانی استان و اعلام کاهش۲۲درصدی ارزش صادرات نصف جهان نسبت به مدت مشابه سال قبل، نماینده عالی دولت در اصفهان از اتاق بازرگانی درخواست می‌کند که تکلیف کارگو ترمینال فرودگاه شهید بهشتی- پایانه صادرات و واردات بار و کالا- تا مردادماه مشخص شود. زرگرپور از توسعه زیرساخت‌های مرتبط با حوزه تجارت خارجی شامل ایجاد پایانه صادراتی، سایت جدید نمایشگاهی، کارگو حمل و نقل هوایی، نمایشگاه بین‌المللی و ایجاد گمرک در شهرستان کاشان و ایجاد بندر خشک در سال جاری به عنوان راهکارهایی یاد می‌کند که در توسعه صادرات اصفهان تاثیرگذار است.این راهکارها در حالی بیان می‌شود که پس از چهار سال، نخستین کارگو ترمینال پیشرفته کشور که قرار بود سهم عمده ای در توسعه صادرات غیر نفتی و به خصوص کشاورزی اصفهان داشته باشد، به دلایل مختلف زمینگیر آشیانه است تا تعداد پروژه های تخت جمشیدی استان افزایش یابد.

بلندپروازی به سبک اصفهان

واژه"نخستین"در اصفهان با بلندپروازی همراهی شده و می‌شود. به گونه ای که به هر طرح عمرانی و پروژه عملیاتی که لقب اولین داده شود، نه تنها به ثمر نمی‌رسد که تا سالها به عنوان میراثی ملموس برای نسلهای بعد به یادگار می ماند تا جایی که جنبه سیاسی پیدا می‌کند و در نهایت با عنوان"پروژه تخت جمشیدی پس از سالها به ثمر نشست" گره کور آن با تدبیر ناگهانی باز می‌شود.چهار سال قبل، کارگو ترمینال، تیتر درشت رسانه های استان و کشور بود:"نخستین پایانه صادرات بار هوایی کشور در کارگو ترمینال فرودگاه شهید بهشتی اصفهان افتتاح شد." افتتاحی که هیچ پروازی را به دنبال نداشت و دو سال بعد، رییس وقت اتاق اصفهان از نخستین پرواز کارگو ترمینال اصفهان در اول خردادسال۹۲خبرداد.

پروژه ای که هشت سال زمان و بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان،(سازمان توسعه تجارت ایران ۲۰۰ میلیون تومان، استانداری اصفهان ۵۰۰ میلیون تومان، اتاق بازرگانی اصفهان ۲۰۰ میلیون تومان، اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی ۲۰۰میلیون تومان )هزینه در برداشت، توسط بخش خصوصی و با تلاش اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی، شرکت فرودگاهی کشور، سازمان صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و استانداری به ثمر نشست. به گفته مسوولان وقت،این طرح اولین کارگو ترمینالی بود که توسط بخش خصوصی راه اندازی شد و قرار بود برای نخستین بار در کشور با بهترین تجهیزات، یک ساختمان اداری و گمرک فعالیت کند: طرحی که بار برخورداری اصفهان را اضافه‌کرد، هنوز به بار ننشسته است.

کساییان در همان زمان درخواست‌کرد که با ایجاد پنجره واحد در این پایانه نسبت به آسان سازی مقررات برای صادرکنندگان اقدام شود. صفاری پور،مدیر کل وقت دفتر اقتصادی استانداری اصفهان از مشخص شدن چهار سازمان دولتی و غیر دولتی برای استقرار در این پایانه خبر داد. او در همان زمان خواستار اطلاع رسانی به صادرکنندگان استانهای همجوار برای استفاده از ظرفیت این کارگو ترمینال شد.کیانی، رییس وقت اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اصفهان، از رایزنی های گسترده با ایرلاین های کشور سخن گفت که منجر به انعقاد قراردادی سه ساله با یکی از شرکت های هواپیمایی فعال در زمینه باربری شده است. قرار بود در مرحله اول هفته ای دو پرواز به ظرفیت ۸۰ تن از اصفهان به دوبی و برعکس پروازکند. در صورتی که این پایانه هوایی راه اندازی می‌شد، قرارداد یاد شده در سال جاری به اتمام می‌رسید اما پس از اعلام این خبر تاکنون از این قرارداد، نحوه فسخ و زیان‌های احتمالی، اطلاع خاصی منتشر نشده است.

مرداد۹۲یعنی دو ماه بعد از اعلام اولین پرواز کارگوترمینال اصفهان، رسانه ها از زمین‌گیری این پرواز به دلیل تشدید تحریم ها خبردادند و این در حالی بود که این مجموعه با مدیریت اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان و حمایت اتاق بازرگانی اصفهان با هدف توسعه صادرات محصولات کشاورزی در خرداد ماه سال ۹۲ راه اندازی شده بود! در همان زمان اعلام شد که"اصفهان پس از پایتخت از دو سال گذشته برای راه اندازی دومین کارگو ترمینال کشور تلاش‌های خود را آغازکرد!" در مرداد۹۲ همتی، دبیر اتحادیه تولید کنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی استان اصفهان در گفتگو با اصفهان امروز توضیح دادکه روند فعالیت کارگوترمینال پس از تحریم‌ها و در مدت سپری شده دچار رکود شد و به حمل کالاهایی مانند فرش، صنایع دستی و برخی محصولات کشاورزی تحت عنوان کالای همراه مسافر اختصاص یافت و نتوانست بار صادراتی را به صورت تخصصی و با رعایت استاندارد های جهانی در صنعت حمل و نقل به خارج انتقال دهد. در حالی‌که در نخستین روزهای افتتاح کارگو ترمینال، مسوولان از کاهش هزینه های حمل و نقل استان های صادرکننده خبر داده بودند که می تواند جایگاه اصفهان را به عنوان یک مبدا صادراتی و دارنده سیستم حمل و نقل هوایی کارآمد ارتقا دهد اما دو سال بعد صادرکنندگان محصولات کشاورزی اعلام کردند که کارگو ترمینال، هزینه حمل و نقل را در مقایسه با هزینه حمل کالای همراه مسافر به طور نسبی افزایش داده و باعث انصراف تعدادی از شرکت‌ها شده است.

دوباره بهره برداری!

پس از آنکه استاندار اصفهان اعلام می‌کند که اتاق بازرگانی باید وضعیت کارگو ترمینال را به زودی مشخص کند، اواخر تیرماه سال جاری، رییس اتاق اصفهان از بهره برداری آن"در چند روز آینده "خبر داد که البته هنوز از بهره برداری خبری نیست. سهل آبادی از انعقاد قرارداد دیگری با یک پیمانکار رونمایی و تاکیدکرد که"با وارد عمل شدن پیمانکار برای این پروژه می‌توانیم مطمئن باشیم که تا چند روز آینده کارگو ترمینال فرودگاه اصفهان افتتاح می‌شود." البته سهل آبادی، مهرماه سال گذشته نیز از راه اندازی کارگو ترمینال خبرداده بود. تا سه سال قبل همه نواقص و پاسخ همه چراها به تحریم ختم می شد. با وجود رفع نسبی تحریمها و اظهارامیدواری مسوولان از حل مشکلاتی که هیچگاه اعلام نشد، باز هم از صادرات استاندارد هوایی در اصفهان خبری نیست. تیرماه که دوباره بازار وعده ها گرم شده بود، رییس کمیته حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک اتاق بازرگانی اصفهان، از ایجاد کنسرسیومی متشکل از شرکتی متخصص در زمینه تخلیه، بارگیری و انبارداری، یک شرکت حمل هوایی و اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی با حمایت اتاق بازرگانی ، سازمان صنعت معدن و تجارت ، اداره کل گمرک و فرودگاه اصفهان و یک شریک تجاری خارجی از شرکتهای بزرگ حمل و نقل منطقه برای راه اندازی کارگو ترمینال خبرداد که تا کنون نتیجه تشکیل این کنسرسیوم مشخص و اطلاع رسانی نشده است.

بلاتکلیفی صادراتی

درشش ماهه اول سال جاری بیش از ۳۷ میلیون کیلوگرم محصولات کشاورزی استان به ارزش ۴۵ میلیون دلار صادرشده که به طور حتم این رقم جایگاه ویژه ای در صادرات غیرنفتی اصفهان نداشته است. این در حالی است که نصف جهان به گفته مسوولان از نظر تولید محصولات دامی و لبنی، جایگاه ویژه ای در کشور دارد و به طور حتم مطلوب نبودن میزان صادرات این محصولات به استاندارد تولید و زیرساخت‌های صادراتی بازمی گردد. معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی اصفهان در بهمن سال گذشته از رایزنی این اداره کل با سرکنسولگری روسیه و نماینده وزارت امور خارجه در اصفهان برای صادرات محصولات کشاورزی و دامی این استان به روسیه خبر داد. در همان زمان رییس کمیسیون کشاورزی اتاق اصفهان از حمل و نقل کالا به عنوان بزرگترین چالش روابط تجاری ایران و روسیه یاد کرد و توصیه نمود که برای حضور بلند مدت در بازار روسیه باید هلدینگ های بزرگ کشاورزی در استان تشکیل شود.

در حالی که اصفهان در گیرو دار اما و اگرهای صادرات محصولات کشاورزی خود به روسیه بود و کارگوترمینال نیز با بلاتکلیفی‌ها دست و پنجه نرم می کرد، در اسفند۹۴، قائم مقام معاون باغبانی وزیر جهاد کشاورزی از کشت فراسرزمینی انواع سبزی و صیفی گلخانه‌ای روس‌ها در ایران خبر داد. به گفته عرب، طی شش ماه دوم۹۴که روس‌ها تقاضای واردات سبزی و صیفی از ایران داشتند و به دلیل برخی مشکلات موجود از جمله گردش مالی و غیره این محصولات برای آنها صادر نشد، سرمایه‌گذاران روسی خود اقدام به سرمایه‌گذاری برای کشت فراسرزمینی انواع سبزی و صیفی گلخانه‌ای در ایران کردند! بدین ترتیب بزرگترین فرصت صادراتی اصفهان به سادگی از دست رفت. اصفهان دارای جایگاه ویژه ای در تولید گل و گیاه صادراتی، گیاهان دارویی و گلهای شاخه بریده است که نبود ترمینال ویژه حمل بارهوایی، سدی بزرگ برای صادرات این محصولات محسوب می شود.

پروازهای طلایی

برای نخستین بار در دهه ۷۰، بخش عمده محصولات فساد پذیر از طریق حمل و نقل هوایی به اروپا صادر شد و طی آن سالها بخشی از هزینه ها از طریق یارانه به صادرکنندگان اختصاص یافت که متاسفانه با شروع تحریم ها و فرسودگی هواپیماهای کارگو، بازارهای صادراتی از دست رفت.آمارهایی وجود دارد که نشان می‌دهد در سال‌های اخیر به تدریج کارگوترمینال، جایگاه خود را در بین صادرکنندگان از دست داده که بخشی از آن به عدم حمایت دولت بازمی‌گردد. بر اساس آمار به دست آمده، میزان بار جابه‌جا شده از طریق حمل و نقل هوایی کشور از سال ۸۹ که قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا شد روند نزولی داشته به طوری که حجم صادرات بار با هواپیما در سال ۸۹ به میزان ۵۹ هزار و ۷۶۳ تن بود که این حجم در سال ۹۰ با کاهش حدود ۸ هزار تنی به ۵۱ هزار و ۶۳۰ تن کاهش یافت.حجم صادرات بار از طریق هواپیما در سال ۹۱ نیز با کاهش بیش از ۲۲ هزار تنی به ۲۸ هزار و ۸۶۴ تن رسید که این حجم صادرات در سال ۹۲ به ۲۶ هزار و ۵۳۱ تن کاهش یافت. دبیرکل گمرک فرودگاه امام خمینی (ره) اعلام می کند که در حال حاضر نیز هزینه حمل ونقل هوایی برای واردات و صادرات ۱۰ تا ۱۵ برابر هزینه حمل ونقل زمینی است و به همین دلیل واردکنندگان یا صادرکنندگان هر کالایی را از طریق هوایی وارد یا صادرنمی‌کنند.نبود هواپیمای مناسب مشکل دیگری است که صادرکنندگان محصولات ویژه با آن روبرو هستند. به گونه ای که به تازگی انجمن‌های صادراتی کشاورزی درخواست خرید هواپیماهای ویژه حمل بار را مطرح کرده اند.امروزه به علت نبود زیرساخت های لازم، صادرکنندگان برای صادرات محصولات فساد پذیر به ناچار باید محصولات خود را از طریق هواپیماهای مسافری صادرکنند که در صورت ازدیاد بار مسافر از حمل بار صادراتی خود داری می شود.

لازم است و کافی نیست

اصفهان به یک کارگو ترمینال استاندارد با حمایت بخش خصوصی و دولت نیازدارد. رفع موانع صادراتی با حضور نمایندگان ویژه گمرک و استاندارد محقق می شود ولی اتاق بازرگانی علاوه بر سرمایه گذاری در زیرساخت‌های صادراتی استان، باید نقش کاتالیزوری خود را به صورت تاثیرگذارتری ایفاکند.آنچه که طی چهارسال گذشته رخ داده، حاکی از پرداختن به شعارهای درشت و انفعال بخش دولتی و خصوصی برای پیگیری جدی، رفع مشکلات و راه اندازی پایانه ای است که این روزها دیگر واژه"نخستین" را یدک نمی‌کشد. بدون شک راه اندازی این پایانه بر رشد صادرات محصولات ویژه در مرکز ایران تاثیرگذار است چرا که اکنون صادرکنندگان اصفهانی با پرداخت هزینه ای مضاعف، چنین خدماتی را از فرودگاه امام دریافت می‌کنند. تنها دغدغه فعالان این عرصه، هزینه های گزاف حمل و نقل است که با افزایش تعداد پروازها و اختصاص مشوقهای صادراتی برای کاهش هزینه ها، می‌توان آن را رفع کرد.