چرا چینی‌ها در بازار ایران ریشه‌دار شدند؟

شاید تصور بازاری مملو از خودروهای چینی برای بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت خودرو و مشتریان ایرانی سخت به نظر می‌رسید حال آنکه هم اکنون بازار خودروی کشورمان شاهد خودروهای رنگارنگ چینی است، خودروهایی که به گواه شرکت بازرسی و کیفیت ایران از کیفیت مناسبی نیز برخوردار نیستند. هر چند حضور چینی‌ها به‌طور محدود با مونتاژ محصولات چری چین در ایران آغاز شد اما با تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و همچنین خروج پژو و دیگر شرکت‌های معتبر از ایران، چینی‌ها برای حضور گسترده در ایران میدان پیدا کردند. این در شرایطی است که صنعت خودروی ایران که با صنایع خودروسازی اروپا و آمریکا شکل گرفته بود در اوایل به سختی خودروهای چینی را پذیرا بود.

با این حال چینی‌ها ابتدا با خودروسازان خصوصی کشورمان که در نبود شرکای اروپایی و ژاپنی به دنبال شریک بودند، همکاری کردند و در مدت زمان کوتاهی این همکاری وسعت بسیاری یافت. از سوی دیگر مشتریان داخلی نیز خودروهای چینی را با اکراه قبول کردند. این در شرایطی است که آپشن‌های فراوان، امکانات ایمنی و رفاهی و همچنین قیمت این خودروها به سرعت چشم مشتری داخلی را گرفت، به‌طوری که خودروهای چینی به سرعت با استقبال ایرانی‌ها مواجه شد، هر چند در این زمینه برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند که کاستی‌های خودروسازان داخلی به سادگی از سوی چینی‌ها جبران شد، به همین دلیل مورد توجه خریداران داخلی قرار گرفت. اما چینی‌ها تنها مورد استقبال مشتریان و خودروسازان خصوصی قرار نگرفتند، بلکه دو خودروساز بزرگ کشور نیز به سراغ خودروسازانی از این کشور رفتند. همان‌طور که گفته شد در غیاب خودروسازان اروپایی و ژاپنی و کره‌ای که به دلیل تحریم‌ها به راحتی از بازار ایران گذشتند، چینی‌ها به سرعت جایگزین آنها شدند.

این در شرایطی است که با لغو تحریم‌ها و بازگشت خودروسازان معتبر به کشور این‌طور تصور می‌شد که فعالیت چینی‌ها محدود شود، این در حالی است که نه تنها چنین نشده بلکه برخی از خودروسازان چینی برنامه بلندمدتی برای حضور در بازار ایران دارند.حال این سوال مطرح است که چینی‌ها با چه پشتوانه‌ای دل به بازار ایران بسته اند؟ در این زمینه یک کارشناس صنعت خودرو عنوان می‌کند. همان‌طور که مشتریان از وجود چینی‌ها در بازار خودروی کشور رضایت دارند، خودروسازان کشورمان نیز بی‌میل به همکاری با چینی‌ها نیستند. وی در این مورد به ذکر مثالی می‌پردازد و تاکید می‌کند که خودروسازانی همچون رنو بر ارائه محصولات کیفی و قطعات با کیفیت در خودروهای تحت برند خود اصرار دارند و همین‌طور خواهان قیمت‌گذاری مناسب بر محصولات خود هستند، حال آنکه برای چینی‌ها خیلی فرق نمی‌کند که خودروساز شریکشان خودروی آنها را با چه کیفیت و قیمتی به بازار عرضه کند. بنابراین به نظر می‌رسد که خودروساز کشورمان نیز تمایل زیادی به همکاری با چینی‌ها دارد.

از سوی دیگر اما این روزها چالشی میان چینی‌ها ومسوولان وزارت صنعت، معدن و تجارت شکل گرفته مبنی بر اینکه طرف ایرانی به‌دنبال افزایش ساخت داخلی خودروهای چینی است که به‌نظر می‌رسد این موضوع چندان مورد استقبال چینی‌ها نبوده و آنها میلی به بالا بردن داخلی‌سازی محصولاتشان در ایران ندارند. در این زمینه طی هفته جاری محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در گفت‌و‌‌گویی عنوان کرده بود که سیاست این وزارتخانه در مورد چینی‌ها، افزایش ساخت داخل و همکاری در توسعه پلت‌فرم‌ها مطابق با استانداردهای روز است. به گفته وی، شرکت‌های تولیدی و مونتاژی (به‌خصوص چینی‌ها) باید محصولات خود را به مرور به سمت توسعه ساخت داخل ببرند و وزارت صنعت نیز برنامه‌هایی جدی در این مورد دارد.

گفته‌های معاون وزیر صنعت در حالی است که به اعتقاد برخی کارشناسان، اگرچه برنامه ساخت داخل در مورد خودروهای اروپایی و برخی آسیایی‌ها برای صنعت خودروی کشور ضروری به نظر می‌رسد، با این حال به دلایلی ازجمله تفاوت در نرخ بهره‌وری و دستمزد (در ایران و چین) نمی‌توانیم این سیاست را در مورد چینی‌ها اجرا کنیم. در این زمینه یک کارشناس عنوان می‌کند که خودروسازی ایران در بحث داخلی‌سازی قطعات، مزیتی نسبت به چینی‌ها ندارد؛ بنابراین چندان به صلاح نیست که بخواهیم ساخت داخلی خودروهای چینی کشور را مانند سایر خودروها بالا ببریم. وی با بیان اینکه تولید قطعه در چین، به‌صرفه‌تر و اقتصادی‌تر از ایران است، می‌افزاید: چینی‌ها اولا بهره‌وری بسیار بالاتری نسبت به ما دارند و ثانیا نیروی کارشان نیز ارزان‌تر است؛ بنابراین قطعات تولیدی آنها با قیمت کمتری نسبت به ایران تولید می‌شود. به گفته این کارشناس، با توجه به بهره‌وری پایین و نیروی کار گران قیمت در ایران نسبت به چین، افزایش ساخت داخل خودروهای چینی می‌تواند به افزایش قیمت بینجامد.

بنابر این آن‌طور که مشخص است مسوولان صنعتی کشور به نوعی خواهان محدودیت در تولید چینی‌ها هستند، این در شرایطی است که با توجه به ریشه دار شدن خودروسازان این کشور در ایران، چنین محدودیتی ظاهرا امکان‌پذیر نیست. اما ریشه‌دار شدن خودروهای چینی در کشور این روزها به ضرر بازار خودرو نیز شده است، به‌طوری‌که از تاریخ ۱۳ شهریور تا ۵ مهرماه امسال، این خودروها با قیمت‌های بالایی در بازار عرضه شدند به‌طوری‌که در این بین خودروهایی با افزایش کمتر از یک میلیون و خودروهایی با افزایش ۴ میلیون به چشم می‌خورد. البته خودروهایی هم با کاهش قیمت عرضه شدند که تعداد آنها کمتر بود. در این زمینه برخی از فعالان بازار تاکید می‌کنند که این افزایش به‌دلیل افزایش تقاضا در ماه پایانی تعطیلات تابستانی بوده است.