معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»:
چاره‌ای جز تغییر نگرش‌ها نداریم
مظهر خسارت‌های زیست محیطی استان، وضعیت اسفناک رودخانه کشف‌رود است ما هم قبول داریم قانون ایراداتی دارد و قابل اصلاح است شورای شهر برای نظارت بر کیفیت زندگی در شهر تکالیف روشنی دارد و شورای شهر نمی‌تواند نسبت به چنین اتفاقاتی اغماض کند متأسفانه تعداد صنایع آلاینده استان نسبت به متوسط کشوری بالاست ما دنبال تعویض مدیرانی هستیم که جهت‌گیری‌های خاص و عملکرد نامطلوبی داشتند دنیای اقتصاد، احسان میرزاده- دکتر معصومه ابتکار تعطیلات نوروز ۹۴ را در مشهد گذراند و از این فرصت برای بازدید از مناطق حفاظت‌شده استان و دیدار با محیط‌بانان و کارکنان این سازمان استفاده کرد.
مظهر خسارت‌های زیست محیطی استان، وضعیت اسفناک رودخانه کشف‌رود است ما هم قبول داریم قانون ایراداتی دارد و قابل اصلاح است شورای شهر برای نظارت بر کیفیت زندگی در شهر تکالیف روشنی دارد و شورای شهر نمی‌تواند نسبت به چنین اتفاقاتی اغماض کند متأسفانه تعداد صنایع آلاینده استان نسبت به متوسط کشوری بالاست ما دنبال تعویض مدیرانی هستیم که جهت‌گیری‌های خاص و عملکرد نامطلوبی داشتند دنیای اقتصاد، احسان میرزاده- دکتر معصومه ابتکار تعطیلات نوروز 94 را در مشهد گذراند و از این فرصت برای بازدید از مناطق حفاظت‌شده استان و دیدار با محیط‌بانان و کارکنان این سازمان استفاده کرد. او که سابقه مدیریت این سازمان در دولت‌های هفتم و هشتم را در کارنامه خود دارد، به دغدغه‌ها و مشکلات گریبان‌گیر محیط‌زیست ایران آشنایی دارد و بر این اساس به اولویت‌های کاری‌اش می‌پردازد.
ابتکار پس از به دست گرفتن دوباره سکان هدایت سازمان حفاظت از محیط‌زیست از پایان فرصت مماشات با تخلفات زیست‌محیطی می‌گوید و از اینکه پیشرفت اقتصادی و ایجاد شغل نمی‌تواند بهانه‌ای برای تخریب محیط‌زیست باشد. هرچند قبول دارد که قانون فعلی ایراداتی دارد اما درباره اجرای آن با کسی تعارف ندارد و معتقد است دوره کشمکش و رویارویی بین صنعت و محیط‌زیست به سر آمده است.
از بحران شدید آب در دشت مشهد و آلودگی شدید رودخانه کشف‌رود گلایه دارد و وضعیت آن را «اسف‌بار» توصیف می‌کند.
از دغدغه مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با کارکنان سازمان محیط‌زیست کشور در اسفند ماه گذشته درباره جلوگیری از زمین‌خواری وعدم تغییر کاربری‌ها و از اشاره ایشان به موردی از تخلفات انجام شده در مشهد و از مسئولیت شورای شهر درباره حفظ فضای سبز مشهد در حوزه اختیارات شهرداری می‌گوید.
به چرایی انتقادات وارد شده به مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست خراسان رضوی از سوی فعالان بخش صنعت می‌پردازد و از دلایل مقاومت‌اش برای تغییر ندادن وی صحبت می‌کند.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی ما با معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران که در ایام تعطیلات نوروز انجام شده است، درباره مسائل زیست محیطی خراسان رضوی از نظرتان می‌گذرد.
مشهد قطب صنعتی کشور است و کارخانجات تولیدی زیادی در این منطقه فعال هستند و بالطبع آلودگی‌هایی ایجاد می‌کنند که باید دفع شوند و جرایمی نیز برای عدم تمکین پیش‌بینی شده است اما در شرایط کنونی اقتصاد کشور فشار بر صنایع برای پرداخت سریع جریمه‌های سنگین به نظر غیرمنطقی است. نظر شما این نیست؟
دوره کشمکش و در واقع رویارویی بین صنعت و محیط‌زیست به سر آمده است. هم در مجموعه معادلاتی که در دنیا برای توسعه و محیط‌زیست بسته می‌شود و هم در کشور ما که قرار است توسعه و رشد صنعت اتفاق بیفتد، [این توسعه اما] نه به قیمت هزینه‌های گزاف زیست‌محیطی. آن چیزی که امروز برای دولت یازدهم به عنوان یک هدف مطرح بوده پیشبرد سیاست‌های اقتصاد سبز است یعنی اقتصادی که مراحل رشد و بهبود شرایط اقتصادی و کسب و کار و خروج از رکود و کاهش از تورم اتفاق می‌افتد ولی در کنارش خسارت‌های زیست‌محیطی کاهش پیدا می‌کند یعنی ما در کنار رشد و بهبود شاخص‌های اقتصادی نمی‌توانیم اجازه بدهیم خسارت‌های سنگین به محیط‌زیست کشور وارد شود.
شاید در گذشته این اتفاق می‌افتاده و به هر دلیلی اغماض می‌شده است؛کوتاهی بوده اما الان اتفاقا برای اقتصاد و صنعت ما این فرصت وجود ندارد چراکه از این ناحیه، اقتصاد و صنعت و کشور ما آسیب‌های خیلی جدی را تحمل می‌کند. در مقوله آب به دلیل شرایط خشکسالی، برداشت های بی رویه و آلودگی واقعا کشور دچار خسارت‌های زیادی شده است. متأسفانه یکی از معضلات استان خراسان محدودیت شدید منابع آب، کاهش بارندگی طی سال‌های گذشته و آلودگی گسترده منابع آب است.
یکی از معضلاتی که استان باید برای آن برنامه‌ریزی جدی داشته باشد و خوشبختانه در سفر آقای دکتر روحانی به خراسان رضوی این موضوع به شدت پر رنگ شد، مسأله ساماندهی فاضلاب، پساب صنعتی و رودخانه کشف‌رود است که مظهر خسارت‌های زیست محیطی استان، وضعیت اسفناک رودخانه کشف‌رود است.
ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که واحد صنعتی به دلیل مشکلاتی که دارد و اشتغالی که ایجاد می‌کند و نقشی که در تولید و صادرات دارد اجازه داشته باشد که منابع راهبردی کشور را از بین ببرد. طبیعت یک منبع راهبردی است چراکه به اتکای طبیعت فعالیت صورت می‌گیرد. به اتکای آب است که ما می‌توانیم کشاورزی، صنعت و شهرنشینی داشته باشیم, یا به اتکای خاک است که می‌توانیم کشاورزی و معدن داشته باشیم.
اما[درباره] اینکه این مسأله منطقی شود و زمان‌بندی وجود داشته باشد، حتما واحدهای صنعتی زمانی را برای حل معضلات زیست‌محیطی خودشان طلب می‌کنند و حتما پیش‌بینی شده که در آن بازه زمانی بتوانند طرح‌های خودشان را برای کاهش آلایندگی ارائه دهند.
الان با فناوری‌های جدیدی که در دنیا وجود دارد، کاهش این آلودگی‌ها بسیار امکان‌پذیر است. خیلی از این‌ها طرح‌های اقتصادی است و اصلا واحدهای صنعتی به خاطر کاهش خسارت‌های خودشان این طرح‌ها را اجرا می‌کنند.
مثلا در حوزه آب اگر آب یک واحد صنعتی به درستی تصفیه شود، این آب قابل بازیافت است و به جای هزینه‌ای که واحد صنعتی برای خرید آب به صورت مداوم باید بدهد، می‌تواند این آب را برای خودش، فضای سبزش و مصارف مختلفش بازچرخانی کند یا حتی بفروشد. الان بسیاری از تصفیهخانهها آب خروجی خودشان را برای مصارف کشاورزی با قیمت بسیار خوب می‌فروشند.
یا در بحث انرژی سیاست‌های کشور به سمت و سوی حذف یا هدفمندی یارانه‌ها در موضوع انرژی است و اگر یک واحد صنعتی هزینه‌های خودش را در بحث سوخت و انرژی ممیزی نکند، حتما دچار خسارت خواهد شد.
این مدیریت هزینه‌ها با کاهش آلودگی و منطقی شدن مصارف انرژی و کمک به محیط‌زیست خواهد بود. همچنین هزینه‌های واحد صنعتی را کاهش می‌دهد. بنابراین معادله، معادله برد- برد است و ما هم تلاشمان این است که در یک تعامل و زمان‌بندی منطقی و قابل قبول در واحدهای صنعتی کشورمان از جمله استان خراسان رضوی این اتفاقات بیفتد.
انجمن مدیران صنایع خراسان اخیرا طرحی را در این‌باره تدوین و پیشنهاد دادند که جریمه‌ای که قرار است از واحد ها گرفته شود، صرف خرید تجهیزات بازیافت پساب‌ها و سایر آلودگی‌ها شود، شما از این طرح اطلاع دارید؟
ببینید اشکالی ندارد، فعلا آن چیزی که وجود دارد قانون است. ما هم پیشنهاداتی را برای اصلاح قانون دادیم و کارهایی هم الان با مجلس محترم برای اصلاح قانون در دست اقدام است. ما تا الان هم قبول داریم قانون ایراداتی دارد و قابل اصلاح است. آن طرح هم حتما قابل بررسی است. ما طرح‌های مختلفی از جاهای مختلف داشتیم و از پیشنهاد صنایع استان هم حتما استقبال می‌کنیم اما آنچه که هم اکنون با آن مواجه هستیم اجرای قانون است که ما هم مکلف به اجرای قانون هستیم و سیاست‌های اجرایی ما محدود به اجرای قانون است.
یکی از مشکلات کلان‌شهرها افزایش ساخت‌وساز و تراکم جمعیت همراه با کاهش سرانه فضای سبز است. همزمان شاهد تغییر کاربری بعضی باغات بزرگ در وسط شهر و قطع درختان آن هستیم. محیط‌زیست چرا در این‌باره سکوت کرده است؟
از نظر قانونی محیط‌زیست در آخرین مرحله، نظارت عالیه دارد. مسئولیت اجرای طرح‌های تفصیلی، رعایت شاخص‌های فضای سبز و رعایت ضوابط شهرسازی اول به عهده شهرداری است و سیاست‌ها و نظارت‌اش به عهده شورای شهر و نظارت عالیه‌اش هم با شورای عالی معماری و شهرسازی کشور است که سازمان محیط‌زیست هم در آن عضویت دارد.
سازمان محیط‌زیست در کمیسیون ماده 5 هم شرکت و دغدغه‌های خودش را آنجا مطرح می‌کند. قطعا سازمان محیط‌زیست با تغییر کاربری فضاهای سبز بسیار مخالف است. در فرمایشاتی که مقام معظم رهبری در 17 اسفند سال گذشته داشتند، به صراحت به این موضوع و حتی به موردی در شهر مشهد اشاره کردند که متاسفانه تغییر کاربری در حریم شهر مشهد اتفاق افتاده و بخشی از حریم را که حریم تنفسی و فضای طبیعی اطراف مشهد است، تغییر کاربری دادند. این مسأله خیلی مورد توجه شهرسازی است یعنی کسانی که در حوزه شهرسازی مسئولیت دارند. همین طور یکی از مسئولیت‌های قطعی شورای شهر است.
شورای شهر برای نظارت بر کیفیت زندگی در شهر تکالیف روشنی دارد ، شورای شهر نمی‌تواند نسبت به چنین اتفاقاتی اغماض کند. مسئولیت و تکالیف روشنی هم دارد. اگر لازم باشد و در شرایطی که مشکل برطرف نشود، سازمان محیط‌زیست در آخرین مرحله نظارت و ورود می‌کند.
ما مشخصا در ارتباط با توسعه کمربند سبز مشهد در جلسه دولت در سفر آقای رئیس‌جمهور که در شهر مشهد برگزار شد، ضرورت توسعه کمربند سبز مشهد و بخش‌های مختلف و ازجمله پارک پردیسان و بخش‌های دیگری که این کمربند برای شهر مشهد بسیار اهمیت دارد را بررسی کردیم که آنجا اشاره کردیم و مورد پیگیری بوده و خوشبختانه اعتبارات این مسأله هم تأمین شده و توسط بخش‌های مسئول شهرداری و منابع طبیعی در حال پیگیری است.
شما در خصوص مسأله پارازیت‌ها هم مسئولیت قانونی نداشتید اما موضع‌گیری کردید.
ببینید مسأله پارازیت‌ها جداست و آنجا هم باز ما در حد تکالیف قانونی خودمان به عنوان آثار امواج الکترومغناطیس روی سلامت انسان و مسائل کلانی که در حوزه محیط‌زیست داریم موضع‌گیری کردیم. سازمان محیط‌زیست تکالیف خودش را در کنار سایر دستگاه‌ها مثل وزارت مخابرات و سازمان انرژی اتمی و ... انجام داد اما در مورد آلودگی هوا باز یک سازوکار بین بخشی وجود دارد و آلودگی هوا یک کارگروه ملی و استانی دارد. در کارگروه استانی، محیط‌زیست دبیر و در واقع آن عامل
هماهنگ کننده و سیاست‌گذار و پیش‌برنده و نظارت بر کار است اما مسئولیت اجرایی خیلی از بندهای برنامه کاهش آلودگی هوای شهر مشهد به عهده شهرداری و طبعا نظارتش به عهده شورای شهر است. شورای شهر مشهد حتما باید مصوبه و برنامه‌ای را در ارتباط با کاهش آلودگی هوا در حیطه مسئولیت شهرداری مشهد به تصویب برساند یعنی آن بخش‌هایی که مسئول مستقیم‌اش شهرداری مشهد است، مثل کارهایی که برای توسعه حمل و نقل عمومی مشهد انجام شود و دولت هم دارد سخت کمک می‌کند و شواری شهر باید پیگیر اعتبارات و پیشرفت کافی این برنامه باشد.
ما هم در سطح ملی تکالیفی داریم و اداره کل ما تکالیفی دارد که در همان کارگروه استانی پیگیر این موضوعات هستیم و خوشحالیم که گام‌های خوبی طی سالیان گذشته برداشته شده است؛ کیفیت هوا در شهر مشهد در سال 93 در مقایسه با 92 بهتر بوده و تعداد روزهای سالم افزایش داشته است، البته هنوز راه زیادی در پیش داریم ولی دولت یازدهم آغاز خوبی را در زمینه کاهش آلودگی هوا در سطح شهرها داشته است.
راهکار سازمان برای قانونمند کردن نهادهای قدرتمند غیردولتی که بخش‌های وسیع سرزمینی از جمله باغات و پارک‌های طبیعی را در تصرف دارند، چیست؟ در این‌باره چه اقدامات مصداقی انجام داده‌اید؟
ببینید این‌ها یا داخل شهر هستند که تابع سیاست‌های شهرسازی و ضوابط طرح‌های تفصیلی، سیاست‌های شورای عالی شهرسازی و همچنین کمیسیون ماده 5 است و باید تابع قانون باشند و مثلا حتی آستان قدس رضوی در داخل مشهد بدون تأیید کمیسیون ماده 5 اجازه تغییر کاربری باغات خودش را ندارد و طبعا کمیسیون ماده 5 چنین اجازه‌ای نمی‌دهد.
من گزارش‌های زیادی درباره باغ ملک‌آباد داشتم که فکر می‌کنم این هم از آن موضوعاتی است که با موضع‌گیری صریح مقام معظم رهبری در ۱۷ اسفند، ارتباط داشت این موضوع یعنی تغییر کاربری باغات توسط دستگاه هایی که جایگاهشان جایگاه متفاوتی از نظر محدودیت و اداره امور است، رعایت قانون برای آن‌ها هم الزامی است و هیچ فرقی نمی‌کند و کاملا برای همه دستگاه‌ها در فرمایشات ایشان هم مشخص بود.
در خارج از شهرها هم رعایت ضوابط مربوط به منابع طبیعی و محیط‌زیست الزامی است و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به صورت غیرقانونی تخلف است و زمین خواری محسوب می شود. ما در سازمان محیط‌زیست - برای مقابله با زمین‌خواری - در دولت قبل موارد تخلفی را در همین استان تهران داشتیم به شدت مقابله می‌کنیم و مواردی بوده که با همکاری قوه قضاییه این‌ها مجدد به محیط‌زیست برگشته و مشکلاتش حل شده است.
پارک ملی تندوره در شمال خراسان رضوی مدت‌هاست در معرض خطر انقراض گونه‌های نادر است. چه برنامه‌ای برای این پارک مدنظر است؟
ما برای مناطق حفاظت‌شده و تحت نظر سازمان محیط‌زیست برنامه‌های مطالعاتی را در دولت‌های هفتم و هشتم به اجرا گذاشتیم؛ مطالعات تکمیل و به طرح‌های مدیریت مناطق حفاظت شده و پارک‌های ملی منتهی شد. الان هر کدام از پارک‌های ملی از جمله پارک ملی تندوره هم این مطالعه را دارد و بر اساس آن طرح مدیریت پارک تعریف شده است و مشارکت جوامع محلی، آگاهی، آموزش ، توانمندی آن‌ها برای اداره مناطق و همین‌طور منتفع شدن آن‌ها از بهره‌مندی‌های مثل گردشگری طبیعی انجام شود.
الان در بحث حفاظت، از فناوری‌های جدید در کشور ما بیشتر از گذشته استفاده می‌شود. در بیشتر مناطق ما دوربین‌هایی داریم که کل منطقه یا بخش‌هایی از آن را مستقیم به مرکز استان متصل می‌کنند و تصاویر زنده و برخط می‌فرستند. علاوه بر این برای تجهیز خود محیط‌بانان و آموزش آن‌ها ما ۸۵۰ محیط‌بان را از سراسر کشور در سال ۹۳ آموزش دادیم که انشاءلله در سال ۹۴ ادامه پیدا کند. تلاشمان این است که مشارکت خود مردم و همین‌طور تشکل‌های غیردولتی که می‌توانند خیلی در این زمینه نقش داشته باشند [را جلب کنیم.]
با توجه به ظرفیت بالای گردشگری زیارت خراسان و جاذبه‌های محیطی این منطقه، آیا برنامه‌ای برای بهره‌برداری اقتصادی در دستور کار سازمان وجود دارد؟
حتما گردشگری طبیعی در قالب ضوابط و مقرراتی که به طبیعت لطمه نزند و در قالب برنامه‌هایی که جوامع محلی را منتفع کند و آن‌ها هم کمک بیشتری به حفاظت و ارزش آن منطقه کنند در دستور کار ما هست. امیدواریم از استان خراسان رضوی که جاذبه‌های بسیاری از منطقه حفاظت‌شده بینالود گرفته تا پناهگاه حیات وحش حیدری و همین‌طور منطقه حفاظت شده شیراحمد و پارک ملی تندوره دارد برای ترویج گردشگری طبیعی با رعایت ضوابط زیست‌محیطی و حداقل آسیب به محیط‌زیست انشاءلله بتوانیم استفاده کنیم.
پس از انتخابات 92 و پیام آن که خواست تغییر وضع سابق بود و با وجود انتقادات فراوان به عملکرد اداره کل محیط‌زیست خراسان رضوی، هنوز هم شاهد پابرجا بودن رویه های سابق و عدم تغییر سیاست‌ها هستیم.علت چیست؟
خود من چند ماه پیش که سفری استانی به مشهد داشتم با همه تشکل‌ها و واحدهای صنعتی و غیردولتی نشست داشتیم و همیشه هم باب انتقاد باز است و ما خیلی هم استقبال می‌کنیم. مدیرکل کنونی محیط‌زیست استان هم از مدیران توانمند و موفق سازمان است و کارش را دارد انجام می‌دهد.
ممکن است واحدهای صنعتی انتظاراتی داشته باشند که از چارچوب اختیارات و وظایف خارج باشد. حتما هم مدیرکل ما از پیشنهادات استقبال خواهد کرد ولی جنگ و گریزی نباید باشد و متأسفانه استان خراسان رضوی از استان‌هایی است که با وجود اینکه در حوزه فعالیت‌های صنعتی پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته است که در حوزه محیط‌ریست عقب‌ماندگی‌های زیادی دارد و متأسفانه مماشات زیادی در گذشته در این حوزه صورت گرفته است.
الان اداره محیط‌زیست اجازه‌ای برای مماشات ندارد. تغییر رویهای که اتفاق افتاده این است و من حدس می‌زنم که یک مقدار ناراحتی‌ها بیشتر از اینجاست زیرا دیگر فرصتی برای مماشات و بی‌توجهی به این مسأله نیست.
متأسفانه تعداد صنایع آلاینده استان نسبت به متوسط کشوری بالاست. آلودگی فاضلاب‌ها و پساب‌های صنعتی خیلی بالاست. استانی که اینقدر بحران آب دارد یعنی اجازه بدهید حالا من انتقاد کنم که انتظار ما از واحد های صنعتی استان [چیست.] چون این یک بحث ملی است و این نیست که بگوییم صنعت را بچسبیم و محیط‌زیست را رها کنیم. اصلا چنین تعریفی نداریم و این نگرش‌ها متعلق به 20 سال پیش است یعنی می‌گوید توسعه پایدار، حتما باید اتفاق بیفتد ولی نه با خسارت‌های سنگین که دیگر توسعه نیست. چیزی که بارها آقای رئیس‌جمهور اشاره کردند و رهبری در فرمایشاتشان اشاره صریحی داشتند. pic1
حتما لازم است که تعامل خوبی با واحدهای صنعتی استان اتفاق بیفتد. من پیشنهاد می‌کنم نشست‌های مشترکی را شما که این موضوع را مطرح کردید با اتاق بازرگانی استان، صنایع، مجموعه صنعت گران، ادارات دولتی صنایع با محیط‌زیست و دانشگاه‌ها [بگذارید] و حتما وارد یک تعامل بشوند و اگر انتقاد هم دارند و اگر مدیر ما خلاف مقررات عمل کرده [آنجا اعلام کنند.] اما اگر وظایف خودش را انجام می دهد و وظایفی که قبلا مماشات می‌شده و سخت‌گیری‌های که قبلا باید اعمال می‌شده و نمی‌شده است و قوانینی که قبلا باید اجرا می‌شده و نشده است و حالا دارد اجرا می‌شود، به نظر من جای تشکر دارد.
رویکرد آقای رئیس‌جمهور روشن است، آقای مهندس نعمت‌زاده ، وزیر صنعت ما الان در موضوع محیط‌زیست پیشگام است و من امیدوارم که این گفتگوی خوب شکل بگیرد و در داخل استان [با کمک] دانشگاهیان اتاق فکری با صنعت، تشکل‌ها و محیط‌زیست که در سفر من تشکیل شد [شکل بگیرد] که مدیرکل استان آن را ادامه می‌دهد تا خط و مشی مشخص بشود و معلوم شود که ما چه مسائل و مشکلاتی داریم.
آن‌طور که در مصاحبه‌های شما در سالنامه‌های نوروزی پیدا بود، گویا در دیگر نقاط هم در مورد نیاز به تغییرات انتقاداتی به شما وارد شده است.
بله من بعضی‌ها را نگه داشتم، ارزیابی می‌کنیم که چه کسی خوب است، جهت‌گیری سیاسی هم نداشته و ندارد و همراه دولت است و تصمیم به تغییر نداریم. ما دنبال تعویض مدیرانی هستیم که جهت‌گیری‌های خاص و عملکرد نامطلوبی داشتند. اصل برای ما تعویض نیست بلکه اصل برای ما عملکرد خوب است.
همان‌طور که می‌دانید دشت مشهد با بحران جدی آب که حتی جنبه امنیتی دارد مواجه است تا آنجا که بعضی کارشناسان آن را خطرناک‌تر از بحران دریاچه ارومیه می‌دانند. نقش سازمان محیط‌زیست در کنترل این معضل چیست؟
مسأله حفاظت از منابع خیلی مهم است. یعنی اگر سفره آبی با فلزات سنگین آلوده بشود پاکسازی آن‌ها تقریبا امکان‌پذیر نیست. سفره‌های آب زیرزمینی ذخایر راهبردی هستند. متأسفانه هم برداشت بی‌رویه در کشور ما از جمله خراسان اتفاق افتاده و هم آلودگی خیلی بد. یعنی آلودگی پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های استان در خراسان رضوی متأسفانه به حدی است که در خیلی جاها سفره را آلوده کرده و ما مسئولیت داریم که این رویه را اصلاح کنیم و این مصوبه که در سفر هیات دولت برای احیای کشف‌رود داشتیم، احیای کشف‌رود باید در دستور کار همه قرار بگیرد و تبدیل به یک جریان اجتماعی بشود و خود بخش‌های اقتصادی و صنعت استان باید پرچم این کار را به عهده بگیرند.
رودخانه کشف‌رود باید احیا بشود. چه معنی دارد که یک رودخانه تاریخی و فوق‌العاده ارزشمند طبیعی در خراسان رضوی جاری باشد و الان تبدیل به کانال فاضلاب، زباله و پساب صنعتی و از آلوده‌ترین رودخانه‌های منطقه محسوب شود. چرا باید چنین باشد؟ این چه روش و شیوه‌ای است که ما در پیش گرفتیم؟ آن هم در استانی که این همه کمبود منابع آب دارد. ما در این موضوع خیلی جدی هستیم و حتما سازمان در این مسأله پیگیر خواهد بود و درخواستمان هم این است که تمام واحدهای اقتصادی و صنعتی و اقتصادی و کشاورزی -که آب‌های کشاورزی هم به دلیل مصرف بی‌رویه سم و کود منبع آلودگی هستند- همه باید در این مسأله با جدیت ورود کنند و دست به دست هم بدهند تا انشاءلله این آلودگی‌ها مرتفع بشوند.
چقدر موضوع بحران آب در دشت مشهد را جدی ارزیابی می‌کنید؟
من فکر می‌کنم بحران مهم است اما مهم‌تر از اینکه حد بحران یا میزان نگرانی را بسنجیم باید به سمت راه‌حل‌های عملی و تغییر نگرش و اصلاح رفتار برویم. یعنی رفتار ما در مصارف شهری و کشاورزی که بخش کشاورزی ۹۳ درصد آب را با راندمان بسیار پایین و الگوی کشت غلط مصرف می‌کند، [باید اصلاح شود.] در استان خراسان رضوی بخش کشاورزی ما و کشاورزان عزیز ما برای اینکه بتوانند ادامه بدهند و برای آنکه حیات کشاورزی در ایران تهدید نشود باید تغییر رویه بدهند.
الگوهای کشت و مصرف کود و سم باید اصلاح بشود. الان چطور است که گوجه‌فرنگی را باز می‌کنیم و می‌بینیم داخلش سفید است. این چقدر نیترات استفاده کرده است؟ برای اینکه حجم بالا برود از نیترات استفاد شده است. این ضابطه کجاست؟
روش غرق آبی در جایی که سفره در حال از بین رفتن است، روش درستی برای کشاورزی نیست. مدیریت منابع آب ما و آب‌خوان‌داری باید احیا بشود. بهترین روش برای احیای منابع آب ما با توجه به گرمای شدید و تبخیر و شرایطی که کشور ما دارد حفاظت از منابع زیرزمینی است. آن چرخه حیات هیدرولوژیکی آب که همان چرخه آب زیرزمینی رودخانه و تالاب است را باید زنده نگه داریم و این کار مشترک منابع طبیعی، کشاورزی، صنعت و محیط‌زیست است.
بیش از اینکه بخواهیم میزان نگرانی را اعلام کنیم، باید تلاش کنیم نگرش‌ها تغییر کند. باید تلاش کنیم و بگوییم دیگر زمان آن دوره جنگ و گریزها و رودرویی‌ها گذشته است و هیچ چاره‌ای جز تغییر نگاه و رویه نداریم. اگر می خواهیم صنعت و کشاورزی‌مان یعنی رشد و توسعه‌مان پایدار باشد و پایداری‌اش هم با ین شاخص‌هاست.
در نوروز ۹۴ سفر چند روزهای به مشهد داشتید و حتما در این مدت دغدغه‌های محیط‌زیستی استان با شما مطرح شده است. این سفر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ما سفر خوبی به منطقه حفاظت شده بینالود داشتیم. از پناهگاه حیات وحش حیدری بازدید و دیداری با محیط‌بانان و کارکنان سازمان داشتیم. حیات وحش منطقه بسیار بی‌نظیر است و از روستای دیزباد که یکی از روستاهای بسیار نمونه در مشارکت مردم و شوراها برای مدیریت روستا و حفظ محیط‌زیست روستاست بازدید کردیم. مردم آنجا کارهای بسیار زیبایی برای پاکسازی روستا و جلوگیری از شکار بی‌رویه و جلوگیری از تخلفاتی که در حوزه منابع طبیعی و محیط‌زیست رخ می‌دهد، [انجام داده‌اند]که از نزدیک بازدید کردیم.کلا سفر خوبی بود، استان خراسان رضوی ظرفیت زیست‌محیطی بسیار فوق العاده‌ای دارد و انشاءلله با همکاری مردم بتوانیم [از آن‌ها] حفاظت کنیم و به شکل صحیح مدیریت بشود.
به عنوان سوال آخر همان‌طور که می‌دانید آلودگی هوای مشهد به خاطر استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه توس خیلی تشدید می‌شود. آیا کارهایی برای استفاده از گاز طبیعی انجام شده است؟
خوشبختانه مصرف مازوت در سراسر کشور 30 درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرد و با برنامه‌ریزی و تولید گاز و به جریان آمدن فاز 12 پارس جنوبی و همین‌طور فازهای دیگر، در سال 94 امیدواریم بر اساس هماهنگی‌های که انجام شده دیگر از مازوت و سوخت‌های سنگین در نیروگاه‌ها به خصوص نیروگاه‌هایی که مجاور شهرهای بزرگ هستند، استفاده نشود و از گاز استفاده شود و سوخت مایع را بتوانیم در نیروگاه‌ها به حداقل برسانیم.
لطفا اگر خودتان می‌خواهید به مطلبی اشاره کنید، بفرمایید.
آرزوی توفیق دارم. خیلی ممنون از اینکه به موضوع محیط‌زیست می‌پردازید. انشاءلله که شما بتوانید این گفتمان را در سطح استان ادامه بدهید و این به بهبود شرایط محیط‌زیست و کیفیت زندگی در استان خراسان رضوی کمک کند.
ابتکار پس از به دست گرفتن دوباره سکان هدایت سازمان حفاظت از محیط‌زیست از پایان فرصت مماشات با تخلفات زیست‌محیطی می‌گوید و از اینکه پیشرفت اقتصادی و ایجاد شغل نمی‌تواند بهانه‌ای برای تخریب محیط‌زیست باشد. هرچند قبول دارد که قانون فعلی ایراداتی دارد اما درباره اجرای آن با کسی تعارف ندارد و معتقد است دوره کشمکش و رویارویی بین صنعت و محیط‌زیست به سر آمده است.
از بحران شدید آب در دشت مشهد و آلودگی شدید رودخانه کشف‌رود گلایه دارد و وضعیت آن را «اسف‌بار» توصیف می‌کند.
از دغدغه مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با کارکنان سازمان محیط‌زیست کشور در اسفند ماه گذشته درباره جلوگیری از زمین‌خواری وعدم تغییر کاربری‌ها و از اشاره ایشان به موردی از تخلفات انجام شده در مشهد و از مسئولیت شورای شهر درباره حفظ فضای سبز مشهد در حوزه اختیارات شهرداری می‌گوید.
به چرایی انتقادات وارد شده به مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست خراسان رضوی از سوی فعالان بخش صنعت می‌پردازد و از دلایل مقاومت‌اش برای تغییر ندادن وی صحبت می‌کند.
در ادامه مشروح گفت‌وگوی ما با معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران که در ایام تعطیلات نوروز انجام شده است، درباره مسائل زیست محیطی خراسان رضوی از نظرتان می‌گذرد.
مشهد قطب صنعتی کشور است و کارخانجات تولیدی زیادی در این منطقه فعال هستند و بالطبع آلودگی‌هایی ایجاد می‌کنند که باید دفع شوند و جرایمی نیز برای عدم تمکین پیش‌بینی شده است اما در شرایط کنونی اقتصاد کشور فشار بر صنایع برای پرداخت سریع جریمه‌های سنگین به نظر غیرمنطقی است. نظر شما این نیست؟
دوره کشمکش و در واقع رویارویی بین صنعت و محیط‌زیست به سر آمده است. هم در مجموعه معادلاتی که در دنیا برای توسعه و محیط‌زیست بسته می‌شود و هم در کشور ما که قرار است توسعه و رشد صنعت اتفاق بیفتد، [این توسعه اما] نه به قیمت هزینه‌های گزاف زیست‌محیطی. آن چیزی که امروز برای دولت یازدهم به عنوان یک هدف مطرح بوده پیشبرد سیاست‌های اقتصاد سبز است یعنی اقتصادی که مراحل رشد و بهبود شرایط اقتصادی و کسب و کار و خروج از رکود و کاهش از تورم اتفاق می‌افتد ولی در کنارش خسارت‌های زیست‌محیطی کاهش پیدا می‌کند یعنی ما در کنار رشد و بهبود شاخص‌های اقتصادی نمی‌توانیم اجازه بدهیم خسارت‌های سنگین به محیط‌زیست کشور وارد شود.
شاید در گذشته این اتفاق می‌افتاده و به هر دلیلی اغماض می‌شده است؛کوتاهی بوده اما الان اتفاقا برای اقتصاد و صنعت ما این فرصت وجود ندارد چراکه از این ناحیه، اقتصاد و صنعت و کشور ما آسیب‌های خیلی جدی را تحمل می‌کند. در مقوله آب به دلیل شرایط خشکسالی، برداشت های بی رویه و آلودگی واقعا کشور دچار خسارت‌های زیادی شده است. متأسفانه یکی از معضلات استان خراسان محدودیت شدید منابع آب، کاهش بارندگی طی سال‌های گذشته و آلودگی گسترده منابع آب است.
یکی از معضلاتی که استان باید برای آن برنامه‌ریزی جدی داشته باشد و خوشبختانه در سفر آقای دکتر روحانی به خراسان رضوی این موضوع به شدت پر رنگ شد، مسأله ساماندهی فاضلاب، پساب صنعتی و رودخانه کشف‌رود است که مظهر خسارت‌های زیست محیطی استان، وضعیت اسفناک رودخانه کشف‌رود است.
ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که واحد صنعتی به دلیل مشکلاتی که دارد و اشتغالی که ایجاد می‌کند و نقشی که در تولید و صادرات دارد اجازه داشته باشد که منابع راهبردی کشور را از بین ببرد. طبیعت یک منبع راهبردی است چراکه به اتکای طبیعت فعالیت صورت می‌گیرد. به اتکای آب است که ما می‌توانیم کشاورزی، صنعت و شهرنشینی داشته باشیم, یا به اتکای خاک است که می‌توانیم کشاورزی و معدن داشته باشیم.
اما[درباره] اینکه این مسأله منطقی شود و زمان‌بندی وجود داشته باشد، حتما واحدهای صنعتی زمانی را برای حل معضلات زیست‌محیطی خودشان طلب می‌کنند و حتما پیش‌بینی شده که در آن بازه زمانی بتوانند طرح‌های خودشان را برای کاهش آلایندگی ارائه دهند.
الان با فناوری‌های جدیدی که در دنیا وجود دارد، کاهش این آلودگی‌ها بسیار امکان‌پذیر است. خیلی از این‌ها طرح‌های اقتصادی است و اصلا واحدهای صنعتی به خاطر کاهش خسارت‌های خودشان این طرح‌ها را اجرا می‌کنند.
مثلا در حوزه آب اگر آب یک واحد صنعتی به درستی تصفیه شود، این آب قابل بازیافت است و به جای هزینه‌ای که واحد صنعتی برای خرید آب به صورت مداوم باید بدهد، می‌تواند این آب را برای خودش، فضای سبزش و مصارف مختلفش بازچرخانی کند یا حتی بفروشد. الان بسیاری از تصفیهخانهها آب خروجی خودشان را برای مصارف کشاورزی با قیمت بسیار خوب می‌فروشند.
یا در بحث انرژی سیاست‌های کشور به سمت و سوی حذف یا هدفمندی یارانه‌ها در موضوع انرژی است و اگر یک واحد صنعتی هزینه‌های خودش را در بحث سوخت و انرژی ممیزی نکند، حتما دچار خسارت خواهد شد.
این مدیریت هزینه‌ها با کاهش آلودگی و منطقی شدن مصارف انرژی و کمک به محیط‌زیست خواهد بود. همچنین هزینه‌های واحد صنعتی را کاهش می‌دهد. بنابراین معادله، معادله برد- برد است و ما هم تلاشمان این است که در یک تعامل و زمان‌بندی منطقی و قابل قبول در واحدهای صنعتی کشورمان از جمله استان خراسان رضوی این اتفاقات بیفتد.
انجمن مدیران صنایع خراسان اخیرا طرحی را در این‌باره تدوین و پیشنهاد دادند که جریمه‌ای که قرار است از واحد ها گرفته شود، صرف خرید تجهیزات بازیافت پساب‌ها و سایر آلودگی‌ها شود، شما از این طرح اطلاع دارید؟
ببینید اشکالی ندارد، فعلا آن چیزی که وجود دارد قانون است. ما هم پیشنهاداتی را برای اصلاح قانون دادیم و کارهایی هم الان با مجلس محترم برای اصلاح قانون در دست اقدام است. ما تا الان هم قبول داریم قانون ایراداتی دارد و قابل اصلاح است. آن طرح هم حتما قابل بررسی است. ما طرح‌های مختلفی از جاهای مختلف داشتیم و از پیشنهاد صنایع استان هم حتما استقبال می‌کنیم اما آنچه که هم اکنون با آن مواجه هستیم اجرای قانون است که ما هم مکلف به اجرای قانون هستیم و سیاست‌های اجرایی ما محدود به اجرای قانون است.
یکی از مشکلات کلان‌شهرها افزایش ساخت‌وساز و تراکم جمعیت همراه با کاهش سرانه فضای سبز است. همزمان شاهد تغییر کاربری بعضی باغات بزرگ در وسط شهر و قطع درختان آن هستیم. محیط‌زیست چرا در این‌باره سکوت کرده است؟
از نظر قانونی محیط‌زیست در آخرین مرحله، نظارت عالیه دارد. مسئولیت اجرای طرح‌های تفصیلی، رعایت شاخص‌های فضای سبز و رعایت ضوابط شهرسازی اول به عهده شهرداری است و سیاست‌ها و نظارت‌اش به عهده شورای شهر و نظارت عالیه‌اش هم با شورای عالی معماری و شهرسازی کشور است که سازمان محیط‌زیست هم در آن عضویت دارد.
سازمان محیط‌زیست در کمیسیون ماده 5 هم شرکت و دغدغه‌های خودش را آنجا مطرح می‌کند. قطعا سازمان محیط‌زیست با تغییر کاربری فضاهای سبز بسیار مخالف است. در فرمایشاتی که مقام معظم رهبری در 17 اسفند سال گذشته داشتند، به صراحت به این موضوع و حتی به موردی در شهر مشهد اشاره کردند که متاسفانه تغییر کاربری در حریم شهر مشهد اتفاق افتاده و بخشی از حریم را که حریم تنفسی و فضای طبیعی اطراف مشهد است، تغییر کاربری دادند. این مسأله خیلی مورد توجه شهرسازی است یعنی کسانی که در حوزه شهرسازی مسئولیت دارند. همین طور یکی از مسئولیت‌های قطعی شورای شهر است.
شورای شهر برای نظارت بر کیفیت زندگی در شهر تکالیف روشنی دارد ، شورای شهر نمی‌تواند نسبت به چنین اتفاقاتی اغماض کند. مسئولیت و تکالیف روشنی هم دارد. اگر لازم باشد و در شرایطی که مشکل برطرف نشود، سازمان محیط‌زیست در آخرین مرحله نظارت و ورود می‌کند.
ما مشخصا در ارتباط با توسعه کمربند سبز مشهد در جلسه دولت در سفر آقای رئیس‌جمهور که در شهر مشهد برگزار شد، ضرورت توسعه کمربند سبز مشهد و بخش‌های مختلف و ازجمله پارک پردیسان و بخش‌های دیگری که این کمربند برای شهر مشهد بسیار اهمیت دارد را بررسی کردیم که آنجا اشاره کردیم و مورد پیگیری بوده و خوشبختانه اعتبارات این مسأله هم تأمین شده و توسط بخش‌های مسئول شهرداری و منابع طبیعی در حال پیگیری است.
شما در خصوص مسأله پارازیت‌ها هم مسئولیت قانونی نداشتید اما موضع‌گیری کردید.
ببینید مسأله پارازیت‌ها جداست و آنجا هم باز ما در حد تکالیف قانونی خودمان به عنوان آثار امواج الکترومغناطیس روی سلامت انسان و مسائل کلانی که در حوزه محیط‌زیست داریم موضع‌گیری کردیم. سازمان محیط‌زیست تکالیف خودش را در کنار سایر دستگاه‌ها مثل وزارت مخابرات و سازمان انرژی اتمی و ... انجام داد اما در مورد آلودگی هوا باز یک سازوکار بین بخشی وجود دارد و آلودگی هوا یک کارگروه ملی و استانی دارد. در کارگروه استانی، محیط‌زیست دبیر و در واقع آن عامل
هماهنگ کننده و سیاست‌گذار و پیش‌برنده و نظارت بر کار است اما مسئولیت اجرایی خیلی از بندهای برنامه کاهش آلودگی هوای شهر مشهد به عهده شهرداری و طبعا نظارتش به عهده شورای شهر است. شورای شهر مشهد حتما باید مصوبه و برنامه‌ای را در ارتباط با کاهش آلودگی هوا در حیطه مسئولیت شهرداری مشهد به تصویب برساند یعنی آن بخش‌هایی که مسئول مستقیم‌اش شهرداری مشهد است، مثل کارهایی که برای توسعه حمل و نقل عمومی مشهد انجام شود و دولت هم دارد سخت کمک می‌کند و شواری شهر باید پیگیر اعتبارات و پیشرفت کافی این برنامه باشد.
ما هم در سطح ملی تکالیفی داریم و اداره کل ما تکالیفی دارد که در همان کارگروه استانی پیگیر این موضوعات هستیم و خوشحالیم که گام‌های خوبی طی سالیان گذشته برداشته شده است؛ کیفیت هوا در شهر مشهد در سال 93 در مقایسه با 92 بهتر بوده و تعداد روزهای سالم افزایش داشته است، البته هنوز راه زیادی در پیش داریم ولی دولت یازدهم آغاز خوبی را در زمینه کاهش آلودگی هوا در سطح شهرها داشته است.
راهکار سازمان برای قانونمند کردن نهادهای قدرتمند غیردولتی که بخش‌های وسیع سرزمینی از جمله باغات و پارک‌های طبیعی را در تصرف دارند، چیست؟ در این‌باره چه اقدامات مصداقی انجام داده‌اید؟
ببینید این‌ها یا داخل شهر هستند که تابع سیاست‌های شهرسازی و ضوابط طرح‌های تفصیلی، سیاست‌های شورای عالی شهرسازی و همچنین کمیسیون ماده 5 است و باید تابع قانون باشند و مثلا حتی آستان قدس رضوی در داخل مشهد بدون تأیید کمیسیون ماده 5 اجازه تغییر کاربری باغات خودش را ندارد و طبعا کمیسیون ماده 5 چنین اجازه‌ای نمی‌دهد.
من گزارش‌های زیادی درباره باغ ملک‌آباد داشتم که فکر می‌کنم این هم از آن موضوعاتی است که با موضع‌گیری صریح مقام معظم رهبری در ۱۷ اسفند، ارتباط داشت این موضوع یعنی تغییر کاربری باغات توسط دستگاه هایی که جایگاهشان جایگاه متفاوتی از نظر محدودیت و اداره امور است، رعایت قانون برای آن‌ها هم الزامی است و هیچ فرقی نمی‌کند و کاملا برای همه دستگاه‌ها در فرمایشات ایشان هم مشخص بود.
در خارج از شهرها هم رعایت ضوابط مربوط به منابع طبیعی و محیط‌زیست الزامی است و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به صورت غیرقانونی تخلف است و زمین خواری محسوب می شود. ما در سازمان محیط‌زیست - برای مقابله با زمین‌خواری - در دولت قبل موارد تخلفی را در همین استان تهران داشتیم به شدت مقابله می‌کنیم و مواردی بوده که با همکاری قوه قضاییه این‌ها مجدد به محیط‌زیست برگشته و مشکلاتش حل شده است.
پارک ملی تندوره در شمال خراسان رضوی مدت‌هاست در معرض خطر انقراض گونه‌های نادر است. چه برنامه‌ای برای این پارک مدنظر است؟
ما برای مناطق حفاظت‌شده و تحت نظر سازمان محیط‌زیست برنامه‌های مطالعاتی را در دولت‌های هفتم و هشتم به اجرا گذاشتیم؛ مطالعات تکمیل و به طرح‌های مدیریت مناطق حفاظت شده و پارک‌های ملی منتهی شد. الان هر کدام از پارک‌های ملی از جمله پارک ملی تندوره هم این مطالعه را دارد و بر اساس آن طرح مدیریت پارک تعریف شده است و مشارکت جوامع محلی، آگاهی، آموزش ، توانمندی آن‌ها برای اداره مناطق و همین‌طور منتفع شدن آن‌ها از بهره‌مندی‌های مثل گردشگری طبیعی انجام شود.
الان در بحث حفاظت، از فناوری‌های جدید در کشور ما بیشتر از گذشته استفاده می‌شود. در بیشتر مناطق ما دوربین‌هایی داریم که کل منطقه یا بخش‌هایی از آن را مستقیم به مرکز استان متصل می‌کنند و تصاویر زنده و برخط می‌فرستند. علاوه بر این برای تجهیز خود محیط‌بانان و آموزش آن‌ها ما ۸۵۰ محیط‌بان را از سراسر کشور در سال ۹۳ آموزش دادیم که انشاءلله در سال ۹۴ ادامه پیدا کند. تلاشمان این است که مشارکت خود مردم و همین‌طور تشکل‌های غیردولتی که می‌توانند خیلی در این زمینه نقش داشته باشند [را جلب کنیم.]
با توجه به ظرفیت بالای گردشگری زیارت خراسان و جاذبه‌های محیطی این منطقه، آیا برنامه‌ای برای بهره‌برداری اقتصادی در دستور کار سازمان وجود دارد؟
حتما گردشگری طبیعی در قالب ضوابط و مقرراتی که به طبیعت لطمه نزند و در قالب برنامه‌هایی که جوامع محلی را منتفع کند و آن‌ها هم کمک بیشتری به حفاظت و ارزش آن منطقه کنند در دستور کار ما هست. امیدواریم از استان خراسان رضوی که جاذبه‌های بسیاری از منطقه حفاظت‌شده بینالود گرفته تا پناهگاه حیات وحش حیدری و همین‌طور منطقه حفاظت شده شیراحمد و پارک ملی تندوره دارد برای ترویج گردشگری طبیعی با رعایت ضوابط زیست‌محیطی و حداقل آسیب به محیط‌زیست انشاءلله بتوانیم استفاده کنیم.
پس از انتخابات 92 و پیام آن که خواست تغییر وضع سابق بود و با وجود انتقادات فراوان به عملکرد اداره کل محیط‌زیست خراسان رضوی، هنوز هم شاهد پابرجا بودن رویه های سابق و عدم تغییر سیاست‌ها هستیم.علت چیست؟
خود من چند ماه پیش که سفری استانی به مشهد داشتم با همه تشکل‌ها و واحدهای صنعتی و غیردولتی نشست داشتیم و همیشه هم باب انتقاد باز است و ما خیلی هم استقبال می‌کنیم. مدیرکل کنونی محیط‌زیست استان هم از مدیران توانمند و موفق سازمان است و کارش را دارد انجام می‌دهد.
ممکن است واحدهای صنعتی انتظاراتی داشته باشند که از چارچوب اختیارات و وظایف خارج باشد. حتما هم مدیرکل ما از پیشنهادات استقبال خواهد کرد ولی جنگ و گریزی نباید باشد و متأسفانه استان خراسان رضوی از استان‌هایی است که با وجود اینکه در حوزه فعالیت‌های صنعتی پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته است که در حوزه محیط‌ریست عقب‌ماندگی‌های زیادی دارد و متأسفانه مماشات زیادی در گذشته در این حوزه صورت گرفته است.
الان اداره محیط‌زیست اجازه‌ای برای مماشات ندارد. تغییر رویهای که اتفاق افتاده این است و من حدس می‌زنم که یک مقدار ناراحتی‌ها بیشتر از اینجاست زیرا دیگر فرصتی برای مماشات و بی‌توجهی به این مسأله نیست.
متأسفانه تعداد صنایع آلاینده استان نسبت به متوسط کشوری بالاست. آلودگی فاضلاب‌ها و پساب‌های صنعتی خیلی بالاست. استانی که اینقدر بحران آب دارد یعنی اجازه بدهید حالا من انتقاد کنم که انتظار ما از واحد های صنعتی استان [چیست.] چون این یک بحث ملی است و این نیست که بگوییم صنعت را بچسبیم و محیط‌زیست را رها کنیم. اصلا چنین تعریفی نداریم و این نگرش‌ها متعلق به 20 سال پیش است یعنی می‌گوید توسعه پایدار، حتما باید اتفاق بیفتد ولی نه با خسارت‌های سنگین که دیگر توسعه نیست. چیزی که بارها آقای رئیس‌جمهور اشاره کردند و رهبری در فرمایشاتشان اشاره صریحی داشتند. pic1
حتما لازم است که تعامل خوبی با واحدهای صنعتی استان اتفاق بیفتد. من پیشنهاد می‌کنم نشست‌های مشترکی را شما که این موضوع را مطرح کردید با اتاق بازرگانی استان، صنایع، مجموعه صنعت گران، ادارات دولتی صنایع با محیط‌زیست و دانشگاه‌ها [بگذارید] و حتما وارد یک تعامل بشوند و اگر انتقاد هم دارند و اگر مدیر ما خلاف مقررات عمل کرده [آنجا اعلام کنند.] اما اگر وظایف خودش را انجام می دهد و وظایفی که قبلا مماشات می‌شده و سخت‌گیری‌های که قبلا باید اعمال می‌شده و نمی‌شده است و قوانینی که قبلا باید اجرا می‌شده و نشده است و حالا دارد اجرا می‌شود، به نظر من جای تشکر دارد.
رویکرد آقای رئیس‌جمهور روشن است، آقای مهندس نعمت‌زاده ، وزیر صنعت ما الان در موضوع محیط‌زیست پیشگام است و من امیدوارم که این گفتگوی خوب شکل بگیرد و در داخل استان [با کمک] دانشگاهیان اتاق فکری با صنعت، تشکل‌ها و محیط‌زیست که در سفر من تشکیل شد [شکل بگیرد] که مدیرکل استان آن را ادامه می‌دهد تا خط و مشی مشخص بشود و معلوم شود که ما چه مسائل و مشکلاتی داریم.
آن‌طور که در مصاحبه‌های شما در سالنامه‌های نوروزی پیدا بود، گویا در دیگر نقاط هم در مورد نیاز به تغییرات انتقاداتی به شما وارد شده است.
بله من بعضی‌ها را نگه داشتم، ارزیابی می‌کنیم که چه کسی خوب است، جهت‌گیری سیاسی هم نداشته و ندارد و همراه دولت است و تصمیم به تغییر نداریم. ما دنبال تعویض مدیرانی هستیم که جهت‌گیری‌های خاص و عملکرد نامطلوبی داشتند. اصل برای ما تعویض نیست بلکه اصل برای ما عملکرد خوب است.
همان‌طور که می‌دانید دشت مشهد با بحران جدی آب که حتی جنبه امنیتی دارد مواجه است تا آنجا که بعضی کارشناسان آن را خطرناک‌تر از بحران دریاچه ارومیه می‌دانند. نقش سازمان محیط‌زیست در کنترل این معضل چیست؟
مسأله حفاظت از منابع خیلی مهم است. یعنی اگر سفره آبی با فلزات سنگین آلوده بشود پاکسازی آن‌ها تقریبا امکان‌پذیر نیست. سفره‌های آب زیرزمینی ذخایر راهبردی هستند. متأسفانه هم برداشت بی‌رویه در کشور ما از جمله خراسان اتفاق افتاده و هم آلودگی خیلی بد. یعنی آلودگی پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های استان در خراسان رضوی متأسفانه به حدی است که در خیلی جاها سفره را آلوده کرده و ما مسئولیت داریم که این رویه را اصلاح کنیم و این مصوبه که در سفر هیات دولت برای احیای کشف‌رود داشتیم، احیای کشف‌رود باید در دستور کار همه قرار بگیرد و تبدیل به یک جریان اجتماعی بشود و خود بخش‌های اقتصادی و صنعت استان باید پرچم این کار را به عهده بگیرند.
رودخانه کشف‌رود باید احیا بشود. چه معنی دارد که یک رودخانه تاریخی و فوق‌العاده ارزشمند طبیعی در خراسان رضوی جاری باشد و الان تبدیل به کانال فاضلاب، زباله و پساب صنعتی و از آلوده‌ترین رودخانه‌های منطقه محسوب شود. چرا باید چنین باشد؟ این چه روش و شیوه‌ای است که ما در پیش گرفتیم؟ آن هم در استانی که این همه کمبود منابع آب دارد. ما در این موضوع خیلی جدی هستیم و حتما سازمان در این مسأله پیگیر خواهد بود و درخواستمان هم این است که تمام واحدهای اقتصادی و صنعتی و اقتصادی و کشاورزی -که آب‌های کشاورزی هم به دلیل مصرف بی‌رویه سم و کود منبع آلودگی هستند- همه باید در این مسأله با جدیت ورود کنند و دست به دست هم بدهند تا انشاءلله این آلودگی‌ها مرتفع بشوند.
چقدر موضوع بحران آب در دشت مشهد را جدی ارزیابی می‌کنید؟
من فکر می‌کنم بحران مهم است اما مهم‌تر از اینکه حد بحران یا میزان نگرانی را بسنجیم باید به سمت راه‌حل‌های عملی و تغییر نگرش و اصلاح رفتار برویم. یعنی رفتار ما در مصارف شهری و کشاورزی که بخش کشاورزی ۹۳ درصد آب را با راندمان بسیار پایین و الگوی کشت غلط مصرف می‌کند، [باید اصلاح شود.] در استان خراسان رضوی بخش کشاورزی ما و کشاورزان عزیز ما برای اینکه بتوانند ادامه بدهند و برای آنکه حیات کشاورزی در ایران تهدید نشود باید تغییر رویه بدهند.
الگوهای کشت و مصرف کود و سم باید اصلاح بشود. الان چطور است که گوجه‌فرنگی را باز می‌کنیم و می‌بینیم داخلش سفید است. این چقدر نیترات استفاده کرده است؟ برای اینکه حجم بالا برود از نیترات استفاد شده است. این ضابطه کجاست؟
روش غرق آبی در جایی که سفره در حال از بین رفتن است، روش درستی برای کشاورزی نیست. مدیریت منابع آب ما و آب‌خوان‌داری باید احیا بشود. بهترین روش برای احیای منابع آب ما با توجه به گرمای شدید و تبخیر و شرایطی که کشور ما دارد حفاظت از منابع زیرزمینی است. آن چرخه حیات هیدرولوژیکی آب که همان چرخه آب زیرزمینی رودخانه و تالاب است را باید زنده نگه داریم و این کار مشترک منابع طبیعی، کشاورزی، صنعت و محیط‌زیست است.
بیش از اینکه بخواهیم میزان نگرانی را اعلام کنیم، باید تلاش کنیم نگرش‌ها تغییر کند. باید تلاش کنیم و بگوییم دیگر زمان آن دوره جنگ و گریزها و رودرویی‌ها گذشته است و هیچ چاره‌ای جز تغییر نگاه و رویه نداریم. اگر می خواهیم صنعت و کشاورزی‌مان یعنی رشد و توسعه‌مان پایدار باشد و پایداری‌اش هم با ین شاخص‌هاست.
در نوروز ۹۴ سفر چند روزهای به مشهد داشتید و حتما در این مدت دغدغه‌های محیط‌زیستی استان با شما مطرح شده است. این سفر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ما سفر خوبی به منطقه حفاظت شده بینالود داشتیم. از پناهگاه حیات وحش حیدری بازدید و دیداری با محیط‌بانان و کارکنان سازمان داشتیم. حیات وحش منطقه بسیار بی‌نظیر است و از روستای دیزباد که یکی از روستاهای بسیار نمونه در مشارکت مردم و شوراها برای مدیریت روستا و حفظ محیط‌زیست روستاست بازدید کردیم. مردم آنجا کارهای بسیار زیبایی برای پاکسازی روستا و جلوگیری از شکار بی‌رویه و جلوگیری از تخلفاتی که در حوزه منابع طبیعی و محیط‌زیست رخ می‌دهد، [انجام داده‌اند]که از نزدیک بازدید کردیم.کلا سفر خوبی بود، استان خراسان رضوی ظرفیت زیست‌محیطی بسیار فوق العاده‌ای دارد و انشاءلله با همکاری مردم بتوانیم [از آن‌ها] حفاظت کنیم و به شکل صحیح مدیریت بشود.
به عنوان سوال آخر همان‌طور که می‌دانید آلودگی هوای مشهد به خاطر استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه توس خیلی تشدید می‌شود. آیا کارهایی برای استفاده از گاز طبیعی انجام شده است؟
خوشبختانه مصرف مازوت در سراسر کشور 30 درصد نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرد و با برنامه‌ریزی و تولید گاز و به جریان آمدن فاز 12 پارس جنوبی و همین‌طور فازهای دیگر، در سال 94 امیدواریم بر اساس هماهنگی‌های که انجام شده دیگر از مازوت و سوخت‌های سنگین در نیروگاه‌ها به خصوص نیروگاه‌هایی که مجاور شهرهای بزرگ هستند، استفاده نشود و از گاز استفاده شود و سوخت مایع را بتوانیم در نیروگاه‌ها به حداقل برسانیم.
لطفا اگر خودتان می‌خواهید به مطلبی اشاره کنید، بفرمایید.
آرزوی توفیق دارم. خیلی ممنون از اینکه به موضوع محیط‌زیست می‌پردازید. انشاءلله که شما بتوانید این گفتمان را در سطح استان ادامه بدهید و این به بهبود شرایط محیط‌زیست و کیفیت زندگی در استان خراسان رضوی کمک کند.
ارسال نظر