به نفع ما است

بندر چابهار در منتهی الیه جنوب شرقی آب‌های ایران در حالی به‌عنوان نقطه ورودی کشتی‌ها به آب‌های خلیج فارس و البته نزدیک‌ترین راه ارتباط کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد مطرح شده که در همسایگی خود رقیبی قدرتمند و بزرگ را می‌بیند. بندر گوادر پاکستان که موقعیت آن به موقعیت دریایی چابهار بسیار نزدیک است، از سال‌ها قبل کار خود را برای ورود به عرصه‌ آب‌های دریایی منطقه آغاز کرده و سرمایه‌گذاران خارجی را نیز در خود جای داده است. اهمیت چابهار از چندین محور جغرافیایی، اقتصاد بین‌الملل، اقتصاد بومی، توسعه اجتماعی و فرهنگی قابل توجه است.

از نظر جغرافیایی، چابهار هم عرض جغرافیایی میامی ایالت فلوریدای آمریکاست و آب و هوای بی‌نظیر این نقطه از خاک کشورمان بالاخص در تابستان که خنک‌ترین بندر کشور است، موقعیت ویژه ای به آن بخشیده است. بندر چابهار که تنها بندر اقیانوسی کشور است، با اجرای طرح توسعه قادر خواهد بود در میان بنادر تمامی کشورهای منطقه به‌عنوان یک بندر با قابلیت‌های فوق‌العاده (Mega Port) فعالیت کند. نقش چابهار در اقتصاد بین‌الملل به‌گونه‌ای حائز اهمیت است که این منطقه در مرکز طلایی کریدور شماره ۹ اقتصاد تجارت جهانی قرار گرفته و به شکل بارز و اثرگذاری بر کوتاه کردن زمان و قیمت تمام شده حمل کالاهای تجاری به ایفای نقش می‌پردازد. آنچه در این باره حائز اهمیت است پیگیری و اجرای طرح توسعه بندر شهید بهشتی و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری این بندر و ایجاد تسهیلات مقتضی جهت حمل‌ونقل کالاهای ترانزیتی از طریق این بندر است که ظرفیت آن را در ایران ۱۴۰۴ را به ۸۶ میلیون تن در سال می‌رساند. دقیقا در همین نقطه است که منطقه آزاد چابهار باید به انجام وظیفه قانونی خود که «کمک به مردم محروم مناطق همجوار» است و هم به لحاظ بهره‌گیری از یک مزیت فوق‌العاده اقتصادی منطقه‌ای و بومی یعنی موضوع صید و صیادی، با سوق دادن برخی از سرمایه‌گذاران به سمت ایجاد بازارهای فروش ماهی و آبزیان اقیانوسی اقدام کند. به‌عبارت دیگر «ترانسفرفیش»، به عنوان یکی از محورهای فعالیت‌های ترانزیتی چابهار می‌تواند مطرح شود و اسکله‌های صیادی این منطقه با هماهنگی و هدایت سازمان منطقه آزاد چابهار قادر خواهند بود به یک «هاب» منطقه دریای عمان و اقیانوس هند تبدیل شوند و علاوه‌بر تامین نیاز کشور، تامین‌ صید آبزیان دریایی برای بازارهای فروش محصولات شیلاتی سایر کشور‌ها و «ری اکسپورت» (صادرات مجدد) آنها را عهده دار شوند.

در حال حاضر نیز هفت منطقه آزاد تجاری- صنعتی در ایران فعالیت دارد و بندر چابهار در جنوب خاوری ایران تنها بندر اقیانوسی ایران در کرانه دریای عمان و اقیانوس هند قرار دارد. بندری که قابلیت پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است. در این بین اگر به اهمیت استراتژیکی و ژئوپلتیکی این بندر بپردازیم همین بس که این بندر در طول جنگ تحمیلی ایران و عراق توانست نقش مهمی در تداوم روابط بازرگانی و تجاری کشور داشته باشد. در این بین از دو دهه گذشته و با سرنگونی اردوگاه شرق و بنیان دولت‌های نوبنیاد در آسیای مرکزی عملا دامنه توجه به نقش ایران، جنوب شرق ایران و بندر چابهار برای حیات اقتصادی آسیای مرکزی افزایش یافته است. در همین راستا ایران در یک دهه اخیر تلاش کرده با بهبود و توسعه بندر چابهار و ظرفیت‌های گوناگون آن، روابط تجاری و اقتصادی خود را با کشورهای آسیای مرکزی توسعه دهد و کانون ارتباط تجاری آسیای مرکزی با منطقه خلیج فارس و خاور دور و سایر مناطق جهان شود. در مقابل ایران نیز پاکستان، در همین راستا گام برداشته و با همکاری چین سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌هایی را برای تبدیل بنادر خود به قلب بازرگانی آسیای مرکزی انجام داده است.

پاکستان

طبق گزارش رسانه‌های دولتی پاکستان، «احسن اقبال» در نشست خبری در محل وزارت توسعه و برنامه ریزی گفت که پاکستان در زمینه توسعه بنادر خود به پیشرفت‌های خوبی دست یافته است ضمن اینکه توسعه چابهار و گوادر هر دو در جهت کمک به پیشرفت و توسعه منطقه است. وی مدعی شده است هیچ خطری از جانب بندر چابهار ایران متوجه پاکستان نیست. موقعیت و اهمیتی که بندر گوادر پاکستان دارد، دیگر بنادر منطقه از چنین ویژگی برخوردار نیستند. روند توسعه و تجهیز بندر گوادر در مقایسه با بندر چابهار پنج سال جلوتر است. احسن اقبال تاکید کرد: ما بنای رقابت با هیچ کشوری نداریم و در بحث توسعه و پیشرفت نیز هیچ هراسی نداریم؛ بلکه مشتاقانه به‌دنبال افزایش هر چه بیشتر سطح سرمایه‌گذاری و پیشرفت در منطقه هستیم.

چین

«لی کچیانگ» نخست‌وزیر چین گفت که کشورش هیچ تضادی در توسعه بندر چابهار ایران با طرح‌های چین در پاکستان و توسعه بندر گوادر نمی‌بیند و معتقد است که این طرح‌ها در نهایت به توسعه اقتصادی کل منطقه منجر خواهد شد. وی این مطلب را در جریان مصاحبه با شماری از سردبیران روزنامه‌های انگلیسی زبان در حاشیه اجلاس «شبکه خبری آسیا» در پکن عنوان کرد که این هفته در پایتخت چین برگزار شد. نخست‌وزیر چین به اصحاب رسانه‌ها گفت که همکاری ایران با افغانستان و استفاده از فاینانس هند برای توسعه بندر مذکور هیچ تناقضی با برنامه‌های چین در پاکستان و توسعه بندر گوادر ندارد. برخی از خبرنگاران و اصحاب رسانه حاضر در این نشست خبری از او سوال کردند که شاید هدف از این اقدام ایران، توسعه چابهار به‌عنوان یک مرکز منطقه‌ای تجاری در برابر کریدور اقتصادی چین و پاکستان باشد که نخست‌وزیر چین چنین گمانه زنی را نادرست توصیف کرد.او تصریح کرد: برخلاف دیدگاه مطرح شده، چین توسعه چابهار ایران و بندر گوادر پاکستان و کریدورهای اقتصادی منطقه‌ای را مکمل یکدیگر می‌داند و معتقد است که این طرح‌ها در نهایت به توسعه اقتصادی کل منطقه منجر خواهد شد. وی افزود که در شرایط بحرانی و رکود اقتصادی لازم است کشورهای منطقه نیز همکاری‌ها و حمایت‌های بیشتری از توسعه اقتصادی داشته باشند و این روند به سود همه است.

نخست‌وزیر چین در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه ممکن است تبدیل چابهار به یک مرکز تجاری و اقتصادی مانعی برای چین باشد، اظهار کرد: بر عکس، ما بر این باوریم که از توسعه این بندر ما نیز منتفع خواهیم شد و بر همین اساس ما اکنون در اندیشه بهره‌گیری از منافع همکاری‌های منطقه‌ای هستیم.وی گفت: چین به هیچ وجه اعتقاد ندارد که چابهار مانعی برای اجرای برنامه‌های مرتبط با احیای راه ابریشم است و به همین خاطر تاکید می‌کنم که هیچ کشور دیگری نیز نباید چنین دیدگاهی داشته باشد. او تصریح کرد که در مجموع، همکاری و مکمل یکدیگر بودن برای تحقق هدف واحد توسعه اقتصادی امری کاملا پسندیده است. «لی کچیانگ» درک متقابل، و اجرای طرح‌های مشترک با همکاری کشورها را در زمره اهداف مشترک کشورهای منطقه برای توسعه اقتصادی دانست که همه این کشورها را منتفع خواهد کرد. وی در همین مصاحبه که «چاینا دیلی» نشریه چینی بخش‌هایی از آن را منتشر کرده است به خبرنگاران و مسوولان رسانه‌ای و سردبیران نشریات انگلیسی زبان در پکن گفت که تلاش‌های چین برای توسعه منطقه‌ای و برنامه‌هایش در منطقه آسیای شرقی در راستای تبدیل شدن به یک ابرقدرت نیست و چین چنین تعبیری را قبول ندارد. نخست‌وزیر چین گفت بر خلاف برخی اظهار نظرها ما به هیچ وجه به‌دنبال برتری‌طلبی در منطقه نیستیم. توافقنامه راهبردی تاسیس دالان حمل‌و‌نقل و گذر بین‌المللی بین ایران، هند و افغانستان معروف به «موافقت‌نامه چابهار» روز سوم خردادماه جاری در حضور سران سه کشور در تهران امضا شد. در همین رابطه یکی دیگر از رقبای منطقه‌ای این مسیر اظهار نظری کرده که نشان می‌دهد محوریت چابهار باید پس از رقابتی سنگین با بنادر منطقه به دست آید، رقابتی که به نظر می‌رسد از چند سال قبل آغاز شده است.