دردسری به نام میگرن

میگرن یکی از رنج‌آورترین انواع سردرد است. میزان درد در افرادی که از میگرن رنج می‌برند با هر محرکی افزایش می‌یابد. پژوهشگران واکنش شریان‌های مغز را عامل موثری در بروز حمله‌های میگرنی می‌دانند. میگرن یک سردرد ساده نیست. حمله‌های میگرنی با آشوب معده و روده همراه هستند. به علاوه گوش و چشم مبتلایان به این نوع سردرد بسیار حساس و تحریک‌پذیرند.در حال حاضر بسیاری از پزشکان بر این باورند که علت بروز میگرن التهاب ژن‌های بافت عصبی مغز است. اعصاب بیماران مبتلا به میگرن در مقابل محرک‌ها واکنش شدیدی نشان می‌دهند و در این واکنش انرژی زیادی صرف می‌کنند. هنگامی که انرژی پایان می‌یابد یا سیستم عصبی زیر بمباران محرک‌ها قرار می‌گیرد، اعصاب آنقدر از طریق مواد شیمیایی به مغز پیام می‌فرستند که عروق با علائم التهابی به آن واکنش نشان می‌دهند.

پژوهشگران با بررسی الگوهای ژنتیکی ۳۷۵ هزار نفر از مردم اروپا، آمریکا و استرالیا که ۶۰ هزار نفر از این تعداد به دردهای میگرنی مبتلا بودند ۴۴ نقطه در ۳۸ ژنی را کشف کرده‌اند که در ایجاد سردردهای میگرنی دخیل هستند. ارثی بودن سردردهای میگرنی مدت مدیدی است که به اثبات رسیده است اما پیش از این تنها ۱۰ ژن عامل سردرد شناخته شده بود.به نظر هارتموت گوبل پژوهشگر «کلینیک درد کیل» واکنش عروق مغز در حمله‌های میگرنی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. بیماران مبتلا به میگرن از نوعی اختلال خونرسانی در شریان‌های مغز رنج می‌برند. عضلات صاف دیواره‌های رگ‌ها در این افراد به‌طور ژنتیک و مادرزادی و در مقایسه با افراد سالم واکنش متفاوتی نشان می‌دهند.پژوهشی دیگر حاکی از این است که بیماران مبتلا به میگرن بیش از دیگران مستعد سکته مغزی و بیماری‌های قلبی و عروقی هستند.به گفته هارتموت گوبل با شناخت بیشتر بیماری، بهتر می‌توان با آن مبارزه کرد. میگرن در فهرست شایع‌ترین بیماری‌های سازمان بهداشت جهانی در مقام هفتم قرار دارد.افراد مبتلا به میگرن باید میزان تحریک‌پذیری خود را کاهش دهند. مدیریت استرس و کنار آمدن با محرک‌ها، کاهش میزان مصرف الکل و پرهیز از محیط‌های پر استرس و شلوغ از راه‌های مبارزه با دردهای میگرنی به شمار می‌آید. افرادی که از میگرن رنج می‌برند باید از عوامل تشدید‌کننده درد چون شراب قرمز، درگیری و عصبانیت در محیط کار، تغییرات آب‌و‌هوایی، نور شدید و سروصدای زیاد پرهیز کنند. البته این عوامل از فردی به فرد دیگر متغیر است و در مورد همه یکسان نیست.

میگرن خطر ابتلای زنان به فراموشی را افزایش نمی‌دهد

سردردهای میگرنی «آورا» قدرت شناخت سلول‌های مغزی را کاهش نمی‌دهند. میگرن آورا که در زنان شایع‌ است احتمال سکته‌های‌ مغزی کم‌دامنه را افزایش می‌دهد. تاکنون تصور می‌شد که این نوع سردرد بستر فراموشی را نیز فراهم می‌کند. پژوهشگران آمریکایی بر این باورند که افراد مبتلا به سردردهای میگرنی «آورا» با افزایش سن نباید نگران کاهش توانایی‌ مغزی‌ خود باشند. میگرن آورا نوعی سردرد مزمن است که با اختلالات بینایی، حسی و حرکتی همراه است.

افرادی که از میگرن آورا رنج می‌برند، پیش از شروع درد سر، جرقه‌های نورانی می‌بینند، دست‌هایشان بی‌حس می‌شود و دچار سر ‎گیجه و ناتوانی در سخن گفتن می‌شوند. تاکنون تصور می‌شد سرعت تحلیل‌رفتن سلول‌های مغزی و کاهش توانایی شناختی افرادی که از این نوع سردرد مزمن رنج می‌برند با افزایش سن بیشتر است. پژوهشگران آمریکایی، که از مدت‌ها پیش بر روی اثرات دراز مدت بیماری میگرن تحقیق می‌کنند، بر این باورند که سردردهای میگرنی آورا تأثیری بر احتمال ابتلا به فراموشی یا بیماری آلزایمر ندارند. نتیجه آخرین تحقیق این پژوهشگران که در مجله تخصصی «بریتیش مدیکال ژورنال» به چاپ رسیده، حاکی از آن است که ارتباط این دو بیماری؛ میگرن آورا و آلزایمر، کمتر از آن چیزی است که تاکنون تصور می‌شد.

شیوع میگرن آورا و آلزایمر میان زنان

شیوع میگرن آورا و بیماری آلزایمر میان زنان بیشتر از مردان است. با این حال دکتر پاملا ریست، از تیم پژوهشگران بیمارستان زنان بوستون آمریکا تصریح می‌کند‎: «نتیجه تحقیق جامع تازه ‌ما حاکی از آن است که بیماری میگرن هرچند رنج‌آور است، اما با کاهش قدرت شناخت مغز ارتباطی ندارد.» پزشکان بیمارستان زنان بوستون اطلاعات پرونده پزشکی بیش از ۶ هزار زن داوطلب را که بالای ۶۴ سال سن داشتند، جمع‌آوری کردند. از این زنان ۸۵۳ نفر سال‌ها سردرد میگرنی داشتند یا هنوز از این بیماری رنج می‌بردند.

دسته‌ای از سردردهای میگرنی زنان که با نوسانات میزان هورمون جنسی زنانه یا استروژن مرتبط است، پس از دوران یائسگی و پایان نوسانات هورمونی پایان می‌پذیرد. از میان زنان داوطلبی که سردرد میگرنی را تجربه کرده بودند، ‎ ۱۹۵ نفر سردرد همراه با اختلالات بینایی، حرکتی و حسی داشتند. پزشکان بیمارستان زنان بوستون پس از یک آزمایش اولیه دو سال یکبار قدرت حافظه و سایر توانایی‌های مغزی تمامی داوطلبان را با انجام ‎ تست‌های مختلف بررسی کردند. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که توانایی مغزی زنانی که از سردرد میگرنی آورا رنج می‌برده یا می‌برند کمتر از میانگین توانایی مغزی سایر داوطلبان نیست.

افزایش سکته‌های خفیف و آسیب‌های مغزی

تحقیقاتی که پیش‌تر در مورد میگرن آورا صورت گرفته، ثابت می‌کند که این نوع سردرد خطر ابتلا به سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. احتمال بروز سکته‌های مغزی کم‌دامنه که فرد در ابتدا متوجه بروز آن نمی‌شود نیز بیشتر می‌شود. افزایش خطر این سکته‌ها که به رگ‌های خونی مغز آسیب می‌رسانند، می‌تواند خطر تحلیل رفتن سلول‌های مغزی و در نتیجه ابتلا به بیماری فراموشی را افزایش دهد. در نتیجه شماری از پژوهشگران بر این باور بودند که ابتلای طولانی مدت به میگرن آورا، احتمال گسترش آسیب‌های مغزی را افزایش داده و با افزایش سن موجب بروز آلزایمر می‌شود. تحقیق تازه پژوهشگران آمریکایی چنین احتمالی را تایید نمی‌کند.

استفاده از آمپول «بوتاکس» برای مبارزه با میگرن

تاکنون «بوتاکس» برای از بین بردن چین وچروک‌های صورت مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما پزشکان متخصص اعصاب به این نتیجه رسیده اند که ماده موثر «بوتاکس» می‌تواند از سردردهای مزمن نیز جلوگیری کند. سردردهای میگرنی چنان شدید هستند که بیمارانی که دچار آن می‌شوند معمولا در آن روز دیگر قادر به‌کار کردن نیستند و باید دوزهای بالایی از داروهای ضد درد استفاده ‌کنند.

ماده موثر «بوتاکس»، «بوتولینوم توکسین» است

«بوتاکس» برای از بین بردن چین و چروک‌های صورت استفاده می‌شود و از یک پروتئین بسیار سمی به نام «بوتولینوم توکسین» ساخته می‌شود که به‌طور موقت عضلاتی را که باعث ایجاد چین و چروک شده‌اند فلج می‌کند. اخیرا پزشکان از این ماده موثر در معالجه بیماری میگرن استفاده می‌کنند. دو تحقیق جدید نشان داده‌اند که دوزهای کمی از این ماده، موفقیت‌های کوچکی در مبارزه با میگرن کسب کرده‌اند.

جواز استفاده از «بوتاکس» برای مبارزه با میگرن

در بریتانیا از ماه ژوئیه سال‌جاری مجوز استفاده از «بوتاکس» برای معالجه میگرن صادر شده است. در آلمان نیز ادارات مربوطه در حال بررسی این مساله هستند. هانز کریستوف دینر، مدیر کلینیک بیماری‌های اعصاب از دانشگاه اسن (Essen) می‌گوید: «اگر رای مربوط به جواز بوتاکس مثبت باشد، دیگر چیزی نمی‌تواند جلوی این درمان را بگیرد و بیمه‌های دولتی مجبور می‌شوند هزینه‌هایش را پرداخت کنند».

دو تحقیق جدید

دو تحقیق در این مورد تا به حال صورت گرفته است. یکی در ایالات متحده و دیگری به‌طور مشترک در اروپا و ایالات متحده. در این دو تحقیق حدود ۱۴۰۰ بیمار که دچار بیماری میگرن هستند شرکت کردند. این تحقیق ۲۴ هفته طول کشید و محققان طی آن هفت آمپول «بوتاکس» به‌صورت و گردن بیماران زدند. پس از این جریان، آن بیماران گزارش ‌دادند که تعداد روزهایی که به میگرن مبتلا می‌شوند کاهش یافته است. این در حالی است که بسیاری از پزشکان متخصص اعصاب چهار سال پیش معالجه میگرن با استفاده از «بوتولینوم توکسین» را بی‌نتیجه می‌دانستند.

درحال حاضر استفاده از «بوتاکس» برای مبارزه با بیماری میگرن یکی از موضوعات اصلی نشست‌های پزشکان متخصص اعصاب است. به گفته دینر، مدیر کلینیک بیماری‌های اعصاب از دانشگاه اسن، در آینده معالجه با «بوتاکس» گران‌قیمت و تنها محدود به یک سری مراکز پزشکی خاص نخواهد بود.

ترافیک اطلاعاتی در مغز، عامل میگرن

یک تیم بین‌المللی از پژوهشگران ژنتیک، ژنی کشف کردند که نقص عملکرد آن موجب بروز سردردهای میگرنی متداول می‌شود. این ژن فعالیت پروتئینی را کنترل می‌کند که وظیفه آن برطرف کردن ترافیک‌های اطلاعاتی در مغز است.تیم «آرنو پالتوی» از انستیتو Wellcome Trust Sanger بریتانیا در ‎تازه‌ترین شماره مجله تخصصی «طبیعت ژنتیک» مقاله‌ای منتشر کرده که نتیجه تحقیقات گسترده این تیم در مورد سردردهای متداول میگرنی است. این تیم ژنی کشف کرده است که عملکرد ناقص آن موجب بروز سردردهای میگرنی می‌شود. تا کنون تحقیقات مختلفی در مورد تاثیر ژن‌ها در بروز سردردهای میگرنی صورت گرفته است. البته بخش عمده این تحقیقات به‎ سردردهای نادر و شدید مربوط می‌شود. تیم آرنو پالتوی برای نخستین بار در مورد سردردهای متداول میگرنی تحقیق کرده است. دکتر پالتوی خود می‌گوید: «برای نخستین بار موفق شدیم مجموعه ژنوم ‌هزاران انسان را با دقت کامل بررسی کنیم. در این تحقیق فعالیت ‌ژن‌ها و اثر آنها را بر سردردهای متداول میگرنی را پیگیری کردیم و به نتایج جالبی رسیدیم.»

میگرن پیامد جامعه مدرن نیست

در آلمان حدود هشت میلیون نفر از سردرد میگرن رنج می‌برند. در این میان، بیشتر خانم‌ها هستند که دچار این بیماری می‌شوند. بیماری میگرن، تنها پیامدی از دنیای مدرن نیست، بلکه در متن‌های دست‌نویس قدیمی مصری نیز در این‌باره نوشته شده است. آنها می‌نوشتند که از سردردهای طولانی‌مدت رنج می‌برند، تا جایی که حتی آرزوی داشتن سر جدیدی را هم می‌کردند.

درمان مشخصی برای سردردهای میگرنی وجود ندارد

در کشورهای صنعتی از هر شش زن و هر دوازده مرد یکی به سردردهای میگرنی دچار است. در آمریکا و کشورهای اروپا میگرن پرهزینه‌ترین بیماری «مغزی» به شمار می‌آید. در تحقیقات تیم پزشکی موسسه Wellcome Trust Sanger، ۱۰۷۴۷ فرد داوطلب شرکت کردند که ۲۷۳۱ نفر آنها از سردردهای میگرنی رنج می‌بردند. پژوهشگران میان دو ژن PGCP و MTDH/AEG که روی کروموزوم شماره ۸ واقع شده اند، یک ژن جدید کشف کردند. این ژن می‌تواند موجب بروز سردردهای میگرنی ‌شود. ژن تازه کشف شده، ردیف‌های گوناگونی دارد. اگر ردیف ژنتیکی کد rs۱۸۳۵۷۴۰ باشد احتمال بروز سردردهای میگرنی را تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد. پژوهشگران احتمال می‌دهند ژن تازه شناخته شده در تنظیم ترشح گلوتامات در مغز نقش دارد. گلوتامات ماد‌ه‌ای است که سلولهای عصبی مغز، زمان مخابره پیام به سلول عصبی مجاور از خود ترشح می‌کنند. پژوهشگران معتقدند سردردهای میگرنی می‌‌تواند به‌دلیل ترشح مقدار زیادی گلوتامات باشد. به عبارت ساد‌ه‌تر وقتی تعداد زیادی پیام‌ عصبی به‌طور همزمان در مغز مخابره می‌شود ترشح گلوتامات افزایش پیدا می‌کند و گذرگاه‌ها دچار ترافیک اطلاعاتی می‌شوند.

نقص عملکرد ژن موجب کمبود پروتئین بازکننده ترافیک

ردیف ژنتیکی تازه کشف شده نیز در حالت عادی، فعالیت نوعی پروتئین را کنترل می‌کند که این ترافیک اطلاعاتی را از هم باز می‌کند. پژوهشگران می‌گویند در افرادی که از سردردهای میگرنی رنج می‌برند، فرمان شروع فعالیت این پروتئین صادر نمی‌شود. علت نقص در عملکرد این ژن اما مشخص نیست. از سوی دیگرنیز روشن نیست که در چه شرایطی‌‌‌، ترافیک اطلاعاتی در مغز به وجود می‌‌آید. کریستین کوبیش یکی از این پژوهشگران از دانشگاه اولم در جنوب آلمان می‌گوید: «از آنجا که علت بروز سردردهای میگرنی متداول، تا حدی شناخته شده است اکنون به تحقیقات گسترده‌ای برای شناخت پروسه ترشح و تنظیم گلوتامات نیاز داریم.»

دردسری به نام میگرن