اکوتوریسم، بهره‌برداری به شرط حفاظت
محمد منظرنژاد فعال‌در‌حوزه‌توانمندسازی استقبال مردم از فعالیت‌های مرتبط با گردشگری موجب اجرای پروژه‌های متعدد جهت توسعه این صنعت شده است. استقبال مردم از فعالیت‌های مرتبط با گردشگری موجب اجرای پروژه‌های متعدد جهت توسعه این صنعت شده است. از آنجا که بیشترین علاقه گردشگران به نقاط و جاذبه‌های طبیعی معطوف می‌شود، آماده‌سازی زیرساخت در این مناطق نیز در برنامه‌های توسعه، مدنظر مسوولان دولتی قرار دارد؛ اما آماده کردن زیرساخت برای توسعه اکوتوریسم بر چه مبنایی باید انجام گیرد و استانداردهای آن چگونه است؟ برای روشن شدن این موضوع شاید بهتر باشد، واژه‌هایی چون بوم‌زیستی و بوم‌گردی، طبیعت‌گردی و اکوتوریسم را به‌خوبی بشناسیم و سپس برای مناطق مختلف با توجه به حساسیت‌های آن در برنامه توسعه با هدف گردشگری، برنامه‌ریزی کنیم.
در اکوتوریسم، اصل و اساس فعالیت بر مبنای حفاظت و احیاء است. بنابراین در هر پروژه و برنامه‌ای این موضوع باید مد نظر قرار گیرد که طرح‌های برنامه‌ریزی شده تا چه میزان منطبق بر اصول فوق خواهد بود و از طرفی چگونه می‌توان زیرساخت‌ها را به سمت و سوی احیای مناطق نزدیک کرد تا گردشگری بتواند ضمن احیا و حفظ محیط‌زیست موجب ارتقا و رشد اقتصادی جامعه محلی منطقه نیز شود.
برای مثال، زمانی که طرح و پروژه گردشگری بر مبنای ظرفیت‌ها و جاذبه‌های طبیعی یک منطقه برنامه‌ریزی می‌شود، اگر برای این جاذبه‌ها تهدیدی ایجاد کند و درنهایت ظرفیت‌های آن منطقه را به خطر بیندازد یا آن را از بین ببرد، کلیت و ماهیت خود طرح به خطر خواهد افتاد؛ زیرا با فقدان این عناصر از درجه جذابیت منطقه برای گردشگران کاسته می‌شود و آنها تمایلی برای صرف هزینه و گذراندن تعطیلات خود در آن نخواهند داشت. از این رو در نمونه‌های اجراشده کشور‌های توسعه‌یافته طرح به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شوند که حین توسعه یک فعالیت، ظرفیت‌های منطقه را توسعه دهند و درنتیجه برای ماندگاری و پایداری طرح مشکلی ایجاد نکنند. ایجاد زون‌بندی و استاندارد‌های توسعه برای مناطقی که از اهمیت و حساسیت‌های بالای زیست‌محیطی برخوردار است یکی از راهکارها برای تطبیق طرح‌های گردشگری با اهداف اکوتوریسم و محیط‌زیست به حساب می‌آید. با بهره‌گیری از این روش توسعه و پایداری ظرفیت‌های منطقه تضمین می‌شود و جامعه محلی نیز به‌عنوان تاثیرگذار در منطقه منتفع می‌شوند. از آنجا که انتفاع در گرو پایداری و توسعه هر فعالیتی است، افرادی که در بخش گردشگری از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های طبیعی منتفع می‌شوند، تداوم این روند را در گرو پایداری ظرفیت‌های طبیعی و خود می‌دانند و به این ترتیب خود را برای حفاظت و احیای آن مسوول می‌دانند.
مدتی است صحبت‌هایی درخصوص انجام پروژه‌های گردشگری شبه جزیره آشوراده مطرح شده است و مخالفان و موافقان نظرات خود را درباره برنامه‌های اعلام شده بیان کرده‌اند. حال باید دید بر مبنای استدلال‌های بالا تا چه میزان این برنامه با استانداردهای اکوتوریسم سازگاری دارد؟ چرا که این منطقه با توجه به عضویت در کنوانسیون جهانی تالاب‌های رامسر و قرار گرفتن در تنها جزیره دریاچه خزر - پناهگاه حیات وحش میانکاله- حساسیت و اهمیت بالایی دارد و انجام هر طرحی در آن نیز باید با ملاحظات خاصی صورت گیرد. در حال حاضر اسکله‌ای در آشوراده وجود دارد برای پهلو گرفتن قایق‌هایی که گردشگران را به منطقه می آورند. بازار‌های محلی بندر ترکمن در کنار این اسکله گردشگران زیادی را در فصول بهار و تابستان به سمت خود می‌کشاند؛ وجود بازارهای مرزی از دیگر مزایای این منطقه محسوب می‌شود و می‌تواند به تبدیل آن به یک سفر با جاذبه‌های فراوان کمک کند. ولی آیا در طرحی که برای توسعه اکوتوریسم آشوراده لحاظ‌شده، استانداردهای مرتبط با اصل حفاظت برای پایداری آن نیز در نظر گرفته شده است؟ این پرسشی است که با ارزیابی این طرح توسط کارشناسان و بالاخص حامیان و فعالان محیط‌زیست مشخص خواهد شد؛ بدون شک تنها با سنجش و ارزیابی تهدیدها و فرصت‌ها می‌توان درباره توسعه گردشگری در یک منطقه سخن گفت؛ زیرا گسترش و ایجاد زیرساخت‌های گردشگری با توجه به اصول اکوتوریستی در هر منطقه طبیعی می‌تواند ضمن توسعه باعث احیا و حفاظت از منطقه شود و فعالیت گردشگری را برای حمایت و احیای محیط‌زیست و حیات‌وحش منطقه هدفمند کند ولی آیا زیرساخت‌های لازم آموزشی و فرهنگ‌سازی برای انجام چنین فعالیتی در آشوراده انجام گرفته است؟ آیا گردشگران و مخاطبین به اهمیت و اصول حفاظتی این منطقه واقف هستند و برای ورود به یک سایت گردشگری در منطقه ای طبیعی که از اهمیت زیست محیطی برخوردار است، آموزش دیده‌اند؟