ثبت جهانی توس شاید در 2019
از حدود دو سال پیش که مجموعه توس به عنوان محدوده شهری به مشهد اضافه شد، ساخت‌وسازهای غیرمجاز پیرامون این منطقه شدت گرفت دنیای اقتصاد، گروه گردشگری- پرونده خاک‌خورده ثبت جهانی توس موضوعی است که هر از گاهی خبری از آن در رسانه‌ها منتشر می‎شود و این بار 25 اردیبهشت ماه که در تقویم کشور به نام روز ملی فردوسی مزین شده است، بهانه‎ای بود برای پرداختن دوباره به این موضوع. ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو زمینه مناسبی برای معرفی ارزش‌های آن به جهان فراهم می‌کند اما مهم‌تر از آن، راه را برای نگهداری بهتر از آن اثر نیز هموار خواهد کرد. به این صورت که آثار ثبت شده، عموما از نظارت جهانی بیشتری بهره‌مند می‌شوند و برای آنکه ارزش‌های خود را حفظ کنند، باید ضوابط و مقررات خاصی را در زمینه مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری رعایت کنند. اگرچه مجموعه فرهنگی و تاریخی توس به اذعان کارشناسان و مسئولان سازمان میراث فرهنگی ظرفیت و قابلیت ثبت شدن در فهرست یونسکو را دارد، اما هنوز برای رقم خوردن این اتفاق میمون و مبارک اما و اگرهایی از سوی مسئولان مطرح می‎شود.
شهریور ماه ۱۳۷۸ بود که سند ملی آیین‌نامه «شورای احیای مجموعه فرهنگی، ‌تاریخی توس» به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید که در این سند علاوه بر ضرورت بازسازی توس، بر لزوم تعامل نهادهای کارگزار فرهنگی با تشویق و مشارکت سرمایه‌های بخش خصوصی تأکید شده است؛ پس از تصویب این سند نیز مصوبات ریز و درشت دیگری برای احیای توس به تصویب رسیده‌اند؛ از حدود دو سال پیش که مجموعه توس به عنوان محدوده منفصل شهری به مشهد اضافه شد، ساخت‌وسازهای غیرمجاز پیرامون این منطقه شدت گرفت و حالا رفع تصرف اراضی این منطقه مسأله‌ای است که به عنوان یکی از پیش‌شرط‌های سازمان میراث فرهنگی کشور برای معرفی توس به عنوان کاندیدای ثبت در یونسکو مطرح می‌شود.
معاون رئیس‎جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور مهمان ویژه مراسم بزرگداشت روز ملی فردوسی بود که در حاشیه این مراسم شروطی را برای ثبت جهانی توس مطرح کرد.

ثبت چند اثر تاریخی تا2018
به گزارش ایسنا، مسعود سلطانی‌فر در خصوص ثبت جهانی مجموعه تاریخی توس اظهار کرد: آرامگاه فردوسی یکی از مکان‌هایی است که به جهات مختلف ارزش و اهمیت ثبت شدن به عنوان میراث جهانی را در یونسکو دارد که اگر عرصه و حریم آن آزاد شود و مدیریت یکپارچه‌ای به وجود بیاید و مسئولان استانی و شهرستانی نیز کمک کنند، می‌توانیم برای سال‌های ۲۰۱۸ یا ۲۰۱۹ آن را ثبت جهانی کنیم.
معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی با اشاره به اینکه با توجه به تقاضای زیاد کشورها برای ثبت جهانی آثار خود، یونسکو بعد از سال 2007 هر ساله تنها یک سهمیه فرهنگی و تاریخی و یک سهمیه طبیعی برای کشورها در نظر گرفته است، افزود: در حال حاضر برای سال 2016 پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی شوش تشکیل شده و برای 2017 ثبت جهانی 11 قنات تاریخی را در نظر داریم که قنات تاریخی گناباد یکی از آن‌هاست؛ برای سال 2018 نیز دو کاندیدا داریم که یکی در فارس و دیگری کرمانشاه است و باید از بین آن‎ها انتخاب کنیم. وی با بیان اینکه مراحل انتخاب یک بنا برای ثبت جهانی تا انجام کارشناسی توسط کارشناسان یونسکو حدود دو تا سه سال زمان می‌برد، تصریح کرد: اگر هماهنگی بین مسئولان خراسان رضوی ایجاد و عرصه و حریم توس آزادسازی شود، پرونده آن را برای ثبت جهانی برای سال‌های 2018 یا 2019 تقدیم یونسکو می‌کنیم.
سلطانی‌فر در خصوص اعتبارات مورد نیاز برای آزادسازی حریم توس با بیان اینکه برآورد اعتباری به‌روزی نداریم، اظهار کرد: اعتبار زیادی نیاز است زیرا بخش عمده‌ای از قسمت‌هایی که باید آزاد شود، در تصرف مردمی است که بعضا غیرقانونی اقدام به ساخت‌وساز کرده‌اند.

تصرف غیرثانونی حریم و عرصه آرامگاه
معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به سوالی مبنی بر احیای توس و ساماندهی عرصه و حریم این مجموعه تاریخی، اظهار کرد: در مجموعه‌ای که آرامگاه واقع شده است، مشکلی نداریم بلکه مسأله حریم و عرصه آرامگاه است که طی 35 سال گذشته به صورت غیرقانونی به تصرف افراد مختلف درآمده و ساخت‌وسازهای غیرمجازی در آن صورت گرفته است.
سلطانی‌فر با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی در سال‌های اخیر توانسته بخش‌هایی از این عرصه را تملک کند، خاطرنشان کرد: باید بتوانیم با منابعی که در اختیار ما قرار می‌گیرد، این منطقه را ساماندهی کنیم.

ایجاد یک مجموعه فرهنگی هنری
به شرط کمک مسئولان استانی
معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی با اشاره به اینکه شاید نیازی به تملک تمام این عرصه‌ها نباشد، تصریح کرد: باید بتوانیم مناطقی را که حدس می‌زنیم دارای آثار فرهنگی و تاریخی است، آزاد کنیم؛ ایجاد یک مجموعه فرهنگی و هنری به شرط کمک مسئولان استانی در دستور کار ماست.
بدون تردید ثبت مجموعه باشکوه توس در فهرست یونسکو، عزم و همت تمام مدیران مربوطه را می‎طلبد؛ مدیرانی که باید حواسشان باشد که نکند سال 2019 هم فرا برسد و آن‌گاه افسوس این را بخوریم که «ناگهان چقدر زود دیر شد»...