اینکه زیباترین ماشین جهان را بتوان انتخاب کرد تقریبا کاری نشدنی است. هیچ معیار و ملاک مشخصی در این زمینه وجود ندارد و سلیقه حرف آخر را می‌زند. حتی دشوار است که بخواهیم این لقب را به یک خودرو بدهیم. اما جگوار E-Type خودرویی است که در چند نظرسنجی توانسته این عنوان را به دست بیاورد و جالب اینکه با اعتراض گسترده‌ای هم مواجه نشده است. قدر مسلم می‌توان اینگونه گفت که بخش زیادی از کارشناسان جهان روی این مساله اتفاق نظر دارند که جگوار E-Type یکی از زیباترین ماشین‌هایی است که تاکنون طراحی شده است. خودرویی که اصلا قرار نبود تولید شود. اما تولید شد و یک دهه هم به‌عنوان پرچمدار نه فقط شرکت جگوار، بلکه کل خودروسازی بریتانیا به گوشه و کنار جهان فرستاده شد. نشریه «اسپرت کار اینترنشنال» چند سال پیش یک نظرسنجی برای انتخاب بهترین‌های دهه‌های مختلف برگزار کرد که در آن جگوار E-Type به‌عنوان بهترین خودرو اسپرت دهه ۶۰ میلادی انتخاب شد. قطعا این انتخاب یک پیروزی بزرگ برای این خودروسازی به حساب می‌آید. چرا که دهه ۶۰ میلادی دوران اوج طراحی خودروهای اسپرت و سوپراسپرت است. شرکت‌های مختلف اروپایی و آمریکایی در این دهه محصولاتی سرشار از خلاقیت و پیچیدگی را طراحی و روانه بازار می‌کردند. شاید نکته طراحی جگوار E-Type هم همین باشد. این خودرو پیچیدگی طراحی نداشت و در عین سادگی زیبا بود. شاید همین اختلاف با بقیه آن را متمایز کرده باشد.

حاصل یک جدال تاریخی

همان‌گونه که گفتیم شرکت جگوار برنامه‌ای برای تولید مدل E-Type نداشت. در آن زمان اساسا انگلیسی‌ها بیشتر روی توسعه خودروهای اقتصادی و خانوادگی برنامه‌ریزی کرده بودند. آنها بازار خودروهای لوکس جهان را در دست داشتند و به دنبال بازارهای گسترده کلاس اقتصادی بودند. اما رقابت همیشگی بین خودروسازان انگلیسی و فرانسوی موجب شد جگوار E-Type در برنامه تولید قرار گیرد. خودرویی که در سال ۱۹۶۱ عرضه شد، اما تولیدش به شش سال قبل باز می‌گشت. در اوایل دهه ۵۰ میلادی مالکوم گیلبرت سایر به‌عنوان طراح به استخدام شرکت جگوار در آمد. او سابقه طراحی هواپیماهای جنگی در دوران جنگ جهانی دوم را داشت. سابقه‌ای که بعدها در طراحی جگوار E-Type به شدت برایش مفید واقع شد. مالکوم سایر پس از جنگ در دانشگاه انگلیسی بغداد به تدریس طراحی صنعتی مشغول شد و در سال ۱۹۵۰ میلادی وارد مجموعه جگوار شد. او کارش را به‌عنوان طراحی اصلاح‌کننده آغاز کرد. یعنی فردی که باید طرح‌های اولیه را تکمیل می‌کرد و به مرحله‌ای می‌رساند که قابل تولید کردن باشد. این جایگاه شغلی موجب شد تا او با اصول طراحی در جگوار و سنت‌های طراحی این شرکت به خوبی آشنا شود. مالکوم سایر به خوبی درک کرد که یک طرح تنها نباید جنجالی و زیبا باشد، بلکه باید بیش از همه اینها روح جگوار داشته باشد. نخستین بار در سال ۱۹۵۵ میلادی بود که او طرح اولیه کانسپت E-Type را به شرکت ارائه کرد. این طرح با استقبال زیادی رو به رو شد اما از آنجا که جگوار می‌خواست یک خودرو عمومی تر تولید کند آنها را در بایگانی قرار داد. اما طرح اولیه E-Type در ذهن مالکوم سایر بایگانی نشد و به مرور ایرادات آن را برطرف کرد. سرانجام بزنگاه تاریخی برای E-Type و مالکوم سایر فرا رسید. جگوار وارد یک رقابت داغ با سیتروئن شد. سیتروئن که با خودروهای کلاس اقتصادی شناخته می‌شد، از میانه دهه ۵۰ میلادی با مدل DS وارد بازار خودروهای اسپرت هم شد. استقبالی که از DS به عمل آمد جگوار را که یک اسپرت ساز بود خوش نیامد و به فکر یک خودرو اسپرت جنجالی انداخت.

ساختار فنی

جگوار E-Type از شاسی دو تکه بهره می‌برد. در واقع ساختار شاسی به‌صورت شاسی - اتاق طراحی شده است. استفاده از این ساختار اجازه داده تا در قسمت جلو از شاسی شبکه‌ای استفاده شود که با استفاده از پیچ به بخش عقب شاسی یعنی همان اتاق متصل می‌شود. این شاسی نیز یک تحول در محصولات جگوار به حساب می‌آید، چرا‌که قبل از آن شاسی‌های جگوارهای اسپرت، اغلب به‌صورت لوله‌ای طراحی و اجرا می‌شدند. استفاده از شاسی لوله‌ای اگر چه وزن را کاهش می‌داد، اما در مقابل دست طراح را برای طراحی یک اتاق کامل و کاربردی می‌بست. استفاده از شاسی شبکه‌ای در جلو، اثر افزایش ایمنی نیز در جگوار داشت. در هنگام تصادف شدید شاسی‌های شبکه‌ای از محل‌های اتصال به سرعت می‌شکنند. این شکستن باعث می‌شود تا فشار جذب شده و به‌طور کامل به اتاق و در نهایت سرنشینان منتقل نشود. این ساختار در حال حاضر نیز به‌صورت پیشرفته تر در محصولات خودروسازان بزرگ جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این خودرو به‌طور استاندارد با 3 موتور تولید شده است که حجم آنها 3800، 4200 و 5200 سی‌سی بود. موتور 3800 سی سی جگوار می‌توانست در دور موتور 5300 دور در دقیقه قدرتی برابر با 182 اسب بخار تولید کند. این‌قدرت جگوار E-Type را به یکی از چالاکترین خودروهای زمان خودش تبدیل کرده بود. با این موتور جگوار در مدت زمان 7.1 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر در ساعت می‌رسید و سرعت نهایی آن نیز 240 کیلومتر بود.

ساده، گیرا، پویا

اینکه جگوار از DS الهام گرفته شده یا نه را نمی‌توانیم مشخص کنیم، اما المان‌های دیگر خودروهای اسپرت در آن به خوبی دیده می‌شود. می‌توان گفت جگوار E-Type بهترین المان‌های نسل خودش را دور هم جمع کرده است. طراحی چراغ‌ها واقعا شبیه به سیتروئن DS است. سپر شباهت زیادی با سپر کادیلاک ادورادو دارد. کشیدگی کاپوت و قسمت جلو قبل از آن توسط فراری هم ارائه شده بود. برجستگی کاپوت در آن دوران توسط کرایسلر در طراحی خودروها استفاده می‌شد. اما همه اینها چیزی از ارزش‌های جگوار E-Type کم نمی‌کند، چرا‌که این ویژگی‌ها به‌صورتی عالی در کنار هم استفاده شده‌اند. اگر به این خودرو نگاه کنید هیچ بخشی از طراحی آن برتری خیره‌کننده‌ای بر دیگر قسمت‌ها ندارد. همین یکنواختی در طراحی این خودرو است که موجب می‌شود کل خودرو بیننده را تحت تاثیر قرار دهد. روی بدنه برخلاف آنچه در آن زمان مد روز صنعت خودرو بود خط و انحنای خاصی دیده نمی‌شود. در عین حال این خودرو یکی از بهترین آیرودینامیک‌های زمان خودش را دارد. دلیل آن به همان تجربه طراحش در گذشته کاری او باز می‌گردد. یعنی زمانی که در صنعت هواپیماسازی کار می‌کرد. جایی که دانش آیرودینامیک حرف اول را می‌زند. همین دانش هم ساختار دوکی شکل جگوار E-Type را شکل داد. دو انحنای قسمت عقب خودرو در دو طرف کاملا در خدمت هدایت جریان هوا قرار دارند. ساختار عقب خودرو نیز به گونه‌ای است که جریان هوا به‌طور کامل از روی خودرو عبور کرده و گره آیرودینامیکی در قسمت عقب تشکیل نمی‌شود. در مدل رودستر یا همان بدون سقف، ساختار طراحی برگرفته از صنعت هوانوردی از این هم بیشتر دیده می‌شود. نمای جانبی خودرو در این مدل کاملا تداعی‌کننده هواپیماهای دهه ۴۰ میلادی است.

اسپرت برون‌گرا

جگوار پیش از این دو مدل C-Type و D-Type را تولید کرده بود که اولی ویژه مسابقه بود و دومی علاوه بر استفاده در اتومبیلرانی به‌صورت محدود برای شهر نیز تولید شد. اما طراحی آنها آنقدر فضایی و مسابقه‌ای بود که چندان مورد استقبال بازار قرار نگرفت. از این‌رو این‌بار جگوار خودرو اسپرتی را به بخش طراحی سفارش داد که قابلیت استفاده برای طیف وسیعی از علاقه‌مندان این‌گونه خودروها را داشته باشد و البته از سیتروئن DS هم بهتر باشد! همه راه‌ها به طرح شش سال پیش مالکوم سایر ختم شد. او این طرح را توسعه داد و در نهایت به چیزی رسید که توانست عنوان زیباترین خودرو اسپرت دهه ۶۰ را هم کسب کند. آن هم در حضور محصولات جنجالی فراری. در این میان یک اتهام به جگوار E-Type وارد شد که سایر و هیچ‌کس دیگر نتوانستند آن را برطرف کنند. اتهام این بود که جگوار E-Type با الهام از سیتروئن DS طراحی شده است. آنچه این اتهام را تقویت می‌کند این است که طرح اولیه این خودرو در سال ۱۹۵۵ کشیده شده است. یعنی درست زمانی که سیتروئن DS به بازار عرضه شد. البته استقبالی که از جگوار E-Type به عمل آمد باعث شد که بعدها دیگر کسی به این فکر نکند که آیا طراحی این خودرو اورجینال بوده یا الهام گرفته از خودرو دیگری است. حتی اگر این خودرو از DS هم الهام گرفته شده باشد، مالکوم سایر این‌کار را آنقدر حرفه‌ای انجام داده که به یک جگوار تبدیل شده است. گفتیم که سایر فرصت این را داشت تا با اصول طراحی جگوار به خوبی آشنا شود. نبوغ او در طراحی باعث شد تا فلسفه خودروسازی جگوار از دهه ۶۰ به این سو تغییر پیدا کند.

تا قبل از آن روند طراحی خودروها در جگوار به این صورت بود که ماشین‌ها بیشتر از آنکه شهری باشند برای مسابقه مناسب بودند. مالکوم سایر به جگوار یاد داد که یک خودرو برای اسپرت بودن نباید طراحی مسابقه‌ای داشته باشد و باید کاربردی هم باشد. به این ترتیب از دهه ۶۰ به این سو بود روند تولید خودروهای اسپرت شهری واقعی در جگوار آغاز شد. هر چند دیگر نمی‌توانستند به مانند مدل C-Type به رکورد سرعت ۳۰۹ کیلومتر در ساعت برسند، اما بیشتر می‌فروختند.

ویژگی‌های جگوار E-Type

جگوار E-Type دارای ویژگی‌هایی بود که آن را در مقایسه با رقبای هم عصرش در جایگاهی بالاتر قرار می‌داد. یکی از آنها این بود که تقریبا اکثر خودروهای اسپرت دهه 60 اروپایی خودروهایی دو نفره بودند. جگوار هم به‌صورت دو نفره و همه به‌صورت کوپه چهار نفره که اصطلاحا 2+2 گفته می‌شود تولید می‌شد. تیراژ تولید مدل 2‌نفره البته بیشتر بود. بخش عقب جگوار E-Type چهار نفره البته به دلیل انحنای سقف، فضای زیادی برای سرنشینان نداشت اما برای بچه‌ها و افراد ریز جثه مناسب بود. همچنین می‌توانست به محلی برای قرار دادن لوازم تبدیل شده و برای سفر هم مناسب باشد. یکی دیگر از ویژگی‌های این خودرو این بود که تیراژ تولید بسیار بالایی در مقایسه با دیگر اسپرت‌های آن دوران داشت. این خودرو با تیراژی بالاتر از 100 هزار دستگاه تولید شده است. آن هم در شرایطی که مثلا فراری خودروهایش را با تیراژی کمتر از هزار دستگاه تولید می‌کرد. یک برتری دیگر جگوار E-Type در مقایسه با خودروهای اسپرت هم عصر خودش این بود که با سقف‌های متنوعی تولید شد. مدل کوپه سقف فلزی، سقف چرمی و بدون سقف کامل و بدون سقف کروک مدل‌هایی بودند که از این خودرو تولید شدند. در حالی که اکثر اسپرت‌های هم کلاس این خودرو در آن زمان، به‌صورت کوپه سقف فلزی تولید می‌شدند.

سطح اهمیت و اثرگذاری این خودرو در تاریخ جگوار به میزانی بود که مدیران این شرکت در سال 2014 تصمیم گرفتند یک بار دیگر نام آن را زنده کنند. به همین دلیل جگوار E-Type جدیدی با المان‌های روز طراحی و به‌صورت محدود تولید شد، اما هرگز نتوانست در حد و اندازه مدل کلاسیک خود ظاهر شده و سر و صدا به پا کند.