آیا چین به این موافقت‌نامه«حسادت» نمی‌کند؟

چندی پیش توافق‌نامه سه‌جانبه بندر تجاری چابهار با حضور رئیس‌جمهور ایران و سران افغانستان و هند امضا شد و مقامات سه کشور، این توافقنامه را موجب تحول در همکاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مشترک سه کشور و همچنین باعث تحولی عظیم در مناسبات منطقه‌ای توصیف کردند. در مراسم امضای این توافق‌نامه رئیس‌جمهور از آمادگی ایران به منظور همکاری‌ها و توسعه روابط خود با همسایگان به ویژه هندوستان و افغانستان و استفاده از این ظرفیت به نفع ملت‌های منطقه خبر داد. متولیان و دست‌اندرکاران این حوزه بر این باورند که امضای این یادداشت تفاهم، مقدمات سیاسی و حقوقی لازم را برای مشارکت هند در توسعه بندر چابهار فراهم خواهد کرد و از آنجایی که این بندر در حال حاضر با ظرفیت ۲.۵ میلیون تن کالا فعالیت می‌کند، کشتی‌هایی با ظرفیت بیش از ۶۰ هزار تن می‌توانند در این بندر پهلوگیری کنند ضمن اینکه در صورت توسعه بندر چابهار ظرفیت این بندر به ۸۰ میلیون تن در سال نیز افزایش می‌یابد.

از سوی دیگر اجرایی شدن خط راه‌آهن چابهار به زاهدان به طول ۶۰۰ کیلومتر که فاز یک آن به طول ۳۰۰ کیلومتر عملیاتی است، از جمله مزایایی است که می‌تواند اشتیاق طرفین در به سرانجام رسیدن این توافق‌نامه را بیشتر کند. به گفته وزیر راه و شهرسازی تفاهم صورت گرفته در ۲ بخش طراحی شده به‌طوری که بخش اول مربوط به تجهیز و توسعه فاز یک بندر چابهار است که عمده فعالیت در سکو توسط ایرانی‌ها انجام شده و قرار است هندی‌ها ۸۵ میلیون دلار برای تجهیز فاز یک بندر چابهار سرمایه‌گذاری کنند و در بخش دوم از این تفاهم‌نامه طرف هندی برای سرمایه‌گذاری ۱۱۰ میلیون دلاری در توسعه سایر فازهای بندر چابهار نیز اعلام آمادگی کرده است. وزیر راه و شهرسازی بر این اعتقاد است که کریدور چابهار می‌تواند یک مسیر توسعه‌ای در جهت صلح و پایداری کل منطقه و توسعه ایران، هندوستان و افغانستان باشد و سران سه کشور ایران، هند و افغانستان اعلام کردند که راه‌اندازی این کریدور از پایداری صلح در منطقه حکایت دارد و بدون داشتن چشم‌انداز بلندمدت امکان امضای این موافقت‌نامه وجود نداشت، ضمن اینکه آثار سیاسی بسیار گسترده‌ای خواهد داشت و توسعه روابط استراتژیک سیاسی بین ملت‌های منطقه را آغاز خواهد کرد. از سوی دیگر نیتین گادکاری وزیر حمل‌و‌نقل، کشتیرانی و بزرگراه‌های هند با اشاره به اینکه کشور هند مسوولیت بخشی از توسعه چابهار را برعهده گرفته و آماده همکاری با همه کشورها در این زمینه است بر این اعتقاد است که چابهار به توسعه ترانزیت تجاری در منطقه به ویژه کشورهای مشترک‌المنافع کمک شایانی خواهد کرد ضمن اینکه چابهار برای کشورهایی که راه دریایی ندارند راه جایگزین را فراهم می‌کند و این موجب رشد اقتصاد و تجارت در منطقه خواهد شد.

اما برخلاف این نقطه نظرات ارائه شده از سوی متولیان مربوطه دو کشور، رسانه‌های غربی در واکاوی این مساله نگاه متفاوتی داشته و در ارزیابی چابهار این نکته را مطرح می‌کنند که این منطقه در نزدیکی مرز ایران - پاکستان و در فاصله کمی بیشتر از ۶۰ مایلی بندر گوادر پاکستان قرار دارد؛ جایی که چینی‌ها در حال توسعه آن هستند که به نظر می‌رسد این مسیر پیشنهادی ترانزیتی (توافق‌نامه چابهار) از راه ایران و افغانستان، پاسخی به توافق‌نامه سال گذشته کریدور اقتصادی چین - پاکستان باشد. اگرچه در روزهای اخیر متولیان پاکستانی و چینی دیدگاه‌های قابل توجهی را در این زمینه ارائه کرده اند اما نکته جالب در این میان آن است که روزنامه دولتی چین در واکنش به امضای موافقت‌نامه توسعه بندر چابهار بین ایران و هند نوشت: چین به هیچ‌وجه به این موافقت‌نامه «حسادت» نمی‌کند بلکه بهبود زیرساخت‌ها در آسیای میانه به نفع چین است. این روزنامه همچنین نوشته «این روشن است که بهبود زیرساخت‌ها در آسیای میانه فرصت‌هایی نیز برای شرکت‌های چندملیتی چینی که امیدوارند بازارهایی احتمالی در این منطقه بیابند به وجود خواهد آورد... دلیلی برای حسادت چین به این موافقت‌نامه مهم که بین ایران و هند امضا شده وجود ندارد.»

از سوی دیگر پاکستانی‌ها اعلام کردند که قصد دارند بندر گوادر را به چابهار وصل کنند و در همین راستا کار ساخت یک بزرگراه در این مسیر آغاز شده است. مشاور امور خارجی نخست‌وزیر پاکستان اعلام کرد: پروژه بندر چابهار روی کریدور اقتصادی چین و پاکستان تاثیر منفی ندارد و روابط خوب با کشورهای همسایه را متأثر نمی‌کند. وی اعلام کرده پاکستان هیچ اختلافی با ایران ندارد و هر دو کشور می‌توانند از ظرفیت‌های خود برای تجارت با افغانستان استفاده کنند، ضمن اینکه بندر چابهار و بندر گوادر با یکدیگر رقیب نیستند و این تصور اشتباه است که تکمیل پروژه بندر چابهار روی کریدور اقتصادی چین و پاکستان تاثیر منفی دارد. به گفته وی پاکستان می‌تواند از مزایای بندر چابهار استفاده کند و با وصل شدن این بندر به بندر گوادر در پیشرفت اقتصادی منطقه سهیم خواهد بود.

نگاه کارشناسان

از نظر کارشناسان این اتفاق یعنی تشکیل و تکمیل کریدور شمال به جنوب به نوعی تداعی‌کننده همان راه ابریشم است که در ۲ دهه اخیر مطرح بوده است. این گروه با اشاره به اینکه دو مسیر کریدوری شمال به جنوب و غرب به شرق به‌عنوان دو کریدور بین‌المللی در ایران تعریف شده‌اند می‌گویند: متاسفانه مباحث سیاسی در این دو دهه مانع شکل‌گیری این کریدور‌ها شده است و اگر شکل می‌گرفت می‌توانستند بهترین مسیر برای انتقال نفت از دریای خزر به خلیج‌فارس و یا مسیری برای انتقال کانتینرهای باری در مسیر دریای سرخ، مدیترانه و دریای سیاه و از آنجا به روسیه باشند. این کارشناسان می‌افزایند: به هر شکل در ۲ دهه اخیر به دلیل تحریم‌های ناجوانمردانه علیه ایران و کارشکنی‌های کشورهای همسایه این مهم عملیاتی نشده است اما در حال حاضر متولیان هندی به این باور رسیده‌اند که برای رسیدن به افغانستان و کشورهای آسیای میانه این مسیر بهترین مسیر ممکن است. کارشناسان براین اعتقادند که بندر چابهار از جمله بنادری است که در جرگه بنادر اقیانوسی بوده و از آنجایی که این بندر به خطوط ریلی نیز متصل است می‌تواند کوتاهترین و بهترین مسیر برای ایران وکشورهای همسایه در جهت تبادلات باشد. این گروه از کارشناسان بر این مساله تاکید می کنند که ایران فرصت‌های خوبی را در این منطقه داشته و در آن سرمایه‌گذاری کرده است، بنابراین اقدام به اجرایی شدن این توافق‌نامه سه‌جانبه به منظور روساخت‌ها و توسعه این بندر و در جهت ادامه طرح توسعه جامع بندر چابهار است و به لحاظ مکان‌یابی در حال حاضر چابهار نقطه مناسب تخلیه و بارگیری است و از ظرفیت بالایی در این موردبرخوردار است. در واقع تفاهم‌نامه امضا شده در جهت افزایش ظرفیت‌های این بندر استراتژیک است.

آیا چین به این موافقت‌نامه«حسادت» نمی‌کند؟