مسیر منطقی پس‌انداز خانواده

کارشناسان اقتصاد خانواده یکی از اصول رسیدن به موفقیت را تئوری انباشتگی عنوان می‌کنند. یعنی شرکتی با دویست سال سابقه، انباشته از تجاربی است که ادامه مسیر را برای آن آسان می‌کند، همچون حسابی پر پول که ناشی از انباشتگی سرمایه‌های خرد و کلان بسیاری است که آماده سرمایه‌گذاری در یک طرح بزرگ است. در این زمینه می‌توان از مثال‌های دیگری نیز استفاده کرد. عظمت یک درخت پانصد ساله، با تنه‌ای تنومند، ناشی از انباشتگی رشدهای متمادی سالانه است. همچنین می‌توان به حساب‌های بانکی، به شرکت، به تناسب اندام، به یادگیری مهارت‌های زندگی و به بسیاری از چیزهای دیگر که شاید در لیست اهداف شما باشند با این دید نگاه کرد. به‌نظر شما اگر یک فرد چهل ساله سیگاری با بیست کیلوگرم اضافه وزن، یکباره در مسابقه دوی پنج کیلومتر شرکت کند چه اتفاقی برای او می‌افتد؟ هزاران اتفاق ممکن است برای او رخ دهد، از ایست قلبی تا بیهوشی تا مراجعه به اورژانس تا... اما قطعا یک اتفاق برای او نخواهد افتاد، گذشتن از خط پایان مسابقه. این مثال برای شما بدیهی نیست؟ آیا همه بر سر آن توافق نداریم؟ پس چرا زمانی‌که بحث ثروتمندشدن می‌شود، بسیاری از ما انتظار و توقع کسب ثروت در زمان کوتاه را دارند؟

دونده‌ای که هر روز تمرین می‌کند و بارها مسافت ده کیلومتر را دویده، شانس بسیاری برای به پایان بردن دوی ماراتن دارد و البته انسانی که خوش حساب است، اعتبار خوبی در بانک دارد و پشتوانه‌ای برای خود فراهم کرده، شانس زیادی دارد که جهش‌های بلند مالی کند. اما بسیاری از ما مثال دونده را قبول داریم، نه از آن جهت که یک فرد ناآماده قادر به دویدن نیست؛ بلکه از آن جهت که او نیاز به تمرین دارد، روزها و روزها، ماه‌ها و ماه‌ها؛ اما از خودمان توقع داریم بدون نهادینه کردن یک عادت ابتدایی مثل پس‌انداز منظم، پول‌دار شویم. بسیاری هرگز نمی‌دانند که چقدر از درآمد ماهانه آنها صرف خوراک، تنقلات، تفریح، حمل‌و‌نقل و... می‌شود، ولی به‌دنبال یافتن بانکی با سود بالاتر هستند.

ذهن انسان سادگی را دوست دارد اما ما تمایل داریم که به ضرب و زور، مسائل ساده را پیچیده جلوه دهیم و او را گیج کنیم و به نتیجه‌ای هم نرسیم. صادقانه یکی از اهداف چند سال اخیر خود را که به آن نرسیده‌اید انتخاب کنید.اجازه دهید از مثالی که ممکن است تعداد زیادی از شما به آن فکر کرده‌اید اما هیچ‌گاه آن را به مرحله عملیاتی نرسانده‌اید استفاده کنیم. مسلما یکی از بزرگ‌ترین خواسته‌های شما در زندگی تسلط به زبان انگلیسی بوده است. شاید این موضوع به چندین سال قبل برگردد که همیشه به‌دنبال نرم‌افزار، دوره آموزشی یا دوره‌های صوتی آموزش زبان بوده‌اید. این پروسه طولانی همیشه مانع از رسیدن به اهداف برای شما بوده است. مثلا با خودتان می‌گفتید که سی هفته باید بگذرد تا تنها سطح یک این دوره صوتی را تمام کنم... سی هفته. همین پاسخ را به دفعات از سایر دوستان خود نیز شنیده‌اید. سی هفته؟!

بله، رسیدن به موفقیت زمان می‌طلبد اما نکته اینجا نیست، بلکه نکته اینجاست که چندین از این سی هفته‌ها آمد و رفت و شما آن سطح یک را هم به پایان نبرده‌اید، و این موضوع به این دلیل است که شاید به‌دنبال میان‌بری بودید که می‌دانستید برای آن وجود ندارد و این سی هفته هم می‌گذرد و البته متاسفانه حسرت انتهای آن نه تنها سی هفته بلکه ممکن است سی سال بسیار سنگین و دردناک باشد؛ چراکه راه برگشتی برای آن وجود ندارد. پس یا باید خواندن مطالبی این چنین را تعطیل کرد و مانند بسیاری که نمی‌دانند و نمی‌خواهند بدانند بود یا اینکه همت داشت و بهانه‌تراشی را کنار گذاشت و پذیرفت که عادت، مادر همه دستاوردهاست.برای یافتن مهارت در این موضوع نیز لازم است روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری را بدانید، نه آنکه پیش بینی دقیقی از آینده بازار ارز و طلا داشته باشید یا آنکه به طرز حیرت‌آور بازی در بازار سهام را بلد باشید بلکه به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصاد خانواده فقط با پس‌انداز می‌توان در زمانی بین ده تا پانزده سال به استقلال مالی و بازنشستگی رسید که این زمان بستگی به میزان درآمد و مخارج شما دارد و اینکه چقدر از درآمد ماهانه را پس‌انداز کنید.

شاید جمله ساده زیر بتواند بهترین هدف شما برای سال آینده باشد: «من می‌خواهم به‌صورت منظم با پس‌انداز ماهانه ده درصد از درآمدم شروع کنم و آن را تا پایان سال ادامه بدهم.»کارشناسان اقتصاد خانواده می‌گویند: آنچه اقتصاد خانواده را منحصر به فرد می‌کند وجود ارتباطات درونی بین نقش‌های شغلی و خانوادگی است.با وجود این نباید فعالیت‌های اقتصاد خانواده را شوخی و سرگرمی دانست؛ بلکه باید با جدیت و برنامه‌ریزی دقیق آنها را پیگیری کرد. این بدان معناست که تمام اعضای خانواده موظف هستند از سیاست‌های اقتصادی خانواده در جهت پیشبرد اهداف آن تبعیت کنند.مدیریت اقتصادی خانواده در شرایط عادی باید براساس میزان درآمدهای هر یک از اعضای خانواده و هزینه‌ها تنظیم شود. همان طور که در خانواده، والدین باید مدیریت عاطفی، روانی و اجتماعی را اعمال کنند، در بحث هزینه کردن و ایجاد تعادل بین دخل و خرج نیز نیاز به مدیریت است.

موضوع دیگری که ممکن است ذهن شما را درگیر خود کند این است که با ماهی دویست هزار تومان پس‌انداز مگر می‌شود کاری کرد؟ مجموع این پس‌انداز در پایان سال دو میلیون و چهار صد هزار تومان خواهد شد که پس‌انداز مهمی محسوب نمی‌شود. اما کارشناسان اقتصاد خانواده می‌گویند اگر می‌خواهید که زندگیتان عوض شود، باید نخست باور‌ها و اندیشه‌هایتان نسبت به پول و ثروت عوض شوند. «عادت به پس‌انداز» مهم‌تر است تا میزان پس‌انداز. عادت کنید که پس‌انداز کنید! به‌یاد داشته باشید: «پس‌انداز، بدهی شما به آینده‌تان است. اهمیت این بدهی کمتر از اقساط وام بانکی یا پول آب و برق و گاز نیست.» نکته مهمی که در مورد حساب پس‌انداز خود باید بدانید این است که تحت هیچ شرایطی مجاز به خرج کردن آن نیستید.

هرگز به این پول دست نزنید! (شما باید برای پرداخت هزینه‌های ضروری، یک حساب اضطراری کنار گذاشته باشید) به‌خاطر داشته باشید که ذهن غیرثروتمند ما، به‌خصوص در آغاز کار، به صد حیله می‌خواهد ما را به وضعیت پیشین که تنگدستی و ثروتمند نبودن است برگرداند و این وظیفۀ شماست که برای ایجاد این عادت پسندیده و ارزشمند (یعنی عادت به پس‌انداز) و ساختن آینده‌ای روشن، سخت و استوار به روش جدید خود بچسبید و آن را‌‌ رها نکنید. آگاه باشید که ممکن است ناخودآگاه، خود یا دیگران تلاش کنید دلیل یا دلایلی بیاورید که بخواهید عادات جدید و سازنده خود را‌‌ رها کنید. سالیان سال باور عمومی بر این بوده که تقسیم پول در حساب‌های متعدد بانکی، فرد را تشویق به پس‌انداز کردن می‌کند؛ اما با توجه به تحقیقات جدید دانشگاه کانزاس، این باور تغییر کرد.در نتیجه این تحقیقات اعلام شد: «ما به این نتیجه رسیدیم افرادی که تنها دارای یک حساب اصلی هستند نسبت به سایرین بیشتر به پس‌انداز کردن روی‌ می‌آورند. اساسا افراد به‌دنبال بهانه‌ای برای خرج تراشی هستند که داشتن حساب‌های متعدد باعث می‌شود ابهام کافی برای آسان کردن این امر در اختیار فرد قرار گیرد.

تنها موردی که شما می‌توانید از حساب استقلال مالی خود برداشت کنید، زمانی است که بخواهید با آن «مرغ تخم‌طلا» بخرید. یعنی سرمایه‌گذاری مطمئن و بدون هرگونه ریسک، که خودش برای خودش سود ایجاد کند؛ مانند: خرید طلا (به‌ویژه طلای خالص که روی آن کار نشده باشد که مجبور شوید دستمزد ساخت پرداخت کنید)، خرید زمین، ملک و ماشین‌آلات تولیدی، و هرگونه سرمایه‌گذاری که سودآور باشد بی‌آن‌که شما مجبور باشید برای سودآور شدن آن کاری کنید. در این مورد می‌توانید با افراد موفق و صاحب‌نظر مشورت کنید. تنها هنگامی که به «استقلال مالی» رسیدید، می‌توانید از «سود» ایجاد‌شده (و نه «اصل» آن)، برای رفاهِ بیشتر خود هزینه کنید. پیش از آن، اجازه دهید که این «مرغ تخم‌طلا» به‌قدر کافی رشد کند.یک موضوع دیگر را هم به یاد داشته باشید. بخشی از نگرانی مالی خانواده‌ها، به این برمی گردد که آخر ماه، وقتی که حساب و کتاب می‌کنند و دخل و خرج را به چرتکه می‌سپارند، تازه متوجه می‌شوند که خرجشان با دخلشان مساوی نبوده و احتمالا خرج، کمی تا قسمت قابل‌توجهی بیشتر بوده است. همین بیشتر بودن نیز، باعث می‌شود این فکر به ذهن برسد که بله، ما چقدر فقیریم و در نتیجه، احساس و باوری از فقر، به فرد منتقل شود.

این، در صورتی است که ما می‌دانیم عادت‌های غلطی در حوزه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داریم که با شناسایی و رفع آنها، می‌توانیم از این بی‌تعادلی دخل و خرج جلوگیری کنیم و در نتیجه، احساس فقر و ناامنی مالی نکنیم. قسمتی از عادت‌های غلط مالی و اقتصادی‌ای را که در حوزه خانواده‌ها وجود دارد، با هم مرور می‌کنیم؛ عادت‌هایی که شاید، از وجود برخی از آنها، آگاهی لازم را نداشته باشیم و چون از قبل بوده‌اند، ما هم زیاد به آنها توجه نکرده ایم.هر عادتی را، با پرسیدن کلمه چرا، می‌توان به چالش کشید و اگر علت‌هایی که برای این کلمه چرا می‌آوریم، قابل قبول باشد، در آن صورت عادتی خوب و در غیر این صورت، عادتی است که از دیگران به ما رسیده و می‌توانیم و گاهی باید، کنارشان بگذاریم.

یکی از قوانین قدیمی مدیریت مالی شخصی در تمام کتاب‌های مرتبط و از سوی متخصص‌های پولی این است که اول به خودت بپرداز. قانونی ساده که اجرای آن در مراحل اولیه سخت است چرا که این پول می‌تواند در جای دیگری هم هزینه شود. می‌توانید با آن قبض موبایل خود را پرداخت کنید یا آنکه بدهی خود را به دوستتان تسویه کنید. می‌توانید یک موبایل جدید بخرید. شاید پیش از این چند بار در این مورد اقدام کرده اما موفق نشده‌اید. شاید در ذهن خود به این گزینه فکر کرده اما وقتی‌که روز پرداخت می‌رسد، پول راهش را به سمت گزینه‌های دیگر پیدا می‌کند.

اما «اول به خودت بپرداز» به چه معناست؟ معنای ساده آن این است که پیش از آنکه صورتحساب‌ها و قبض‌ها را پرداخت کنید، پیش از آنکه به خرید هفتگی یا ماهانه خود بروید، پیش از آنکه هر کار دیگری انجام دهید، قسمتی از درآمد خود را برای پس‌انداز کنار بگذارید. پولی را در بیمه عمر، حساب پس‌انداز یا خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک اختصاص دهید. اولین صورتحساب و قسط ماهانه باید به خود شما پرداخت شود. این عادت اگر از سنین پایین آغاز شود می‌تواند ثروت زیادی را برای شما ایجاد کند. ممکن است این سوال برای شما به‌وجود آید که چرا باید اول به خودتان بپردازید؟ برای بسیاری از افراد با شرایط اقتصادی امروز، پس‌انداز غیرممکن به‌نظر می‌رسد. اجاره، هزینه‌های خودرو و حمل‌ونقل، خوراک و پوشاک و اقساط وام‌های مختلف پولی را باقی نمی‌گذارد. این در حالی است که شما قصد پس‌انداز دارید اما برای این کار پولی باقی نمی‌ماند و مساله این است: بیشتر افراد می‌خواهند پس‌انداز خود را براساس آنچه باقی می‌ماند، بسازند. اما اگر هم‌اکنون عادت پس‌انداز را نهادینه نکنید، همیشه برای به تعویق انداختن آن دلیلی وجود دارد. هزینه‌های دندانپزشکی، مسافرت، تعویض اتومبیل. حتی ممکن است درآمد شما به‌اندازه‌ای نباشد که اقساط خود را به‌موقع پرداخت کنید.

نکته دیگر آنکه عادت‌های بد در خرید یکی از مرموزترین هدر‌دهندگان پول هستند. این عادت‌ها می‌تواند شامل خرید‌های روزانه باشند یا خرید لوازم خانگی یا هر چیز دیگر. کارشناسان اقتصاد خانواده عادت‌های بد در خرید را در دو موضوع تقسیم‌بندی می‌کنند. نخست عجله در خرید یا خرید احساسی است. داستان اول بحث به این عادت بر می‌گردد. مطمئن باشید اجناس همیشه حضور دارند. اگر تصمیم به خرید وسیله‌ای دارید (منظور گوشت و مرغ نیست) حداقل آن را یک هفته به تعویق بیندازید. این تعویق باعث کاهش احساسات شده و می‌توان بررسی بیشتری راجع به قیمت و سایر مزایا و معایب آن کرد.

مسیر منطقی پس‌انداز خانواده