محله‌های قدیمی؛ شناسنامه‌‌های شهر

دنیای اقتصاد- اولین نشست نشانه معنا شناسی در حمام علی قلی آقا واقع در خیابان بید آبادی برگزار شد.به گزارش خبرنگار دنیای اقتصاد، این نشست که با عنوان موزه محله علی قلی آقا و هنرهای تجسمی برگزار شد، به بررسی المان های موثر در شکل گیری هویت این موزه محله پرداخت.احمد پاکتچی سخنران این همایش به بررسی الگوی سپهر نشانه ای این محل پرداخت و بیان داشت: محله علی قلی آقا از شاخص‌ترین محله های اصفهان است که تاریخ آن از ۱۲۰۰ سال پیش قابل بررسی است. شیخ ابومسعود رازی اصفهانی یکی از مهم ترین مولفه های این محله است که با دفن او در محله «مردوان» این محله تاریخچه مستقلی برای خود پیدا کرد و تا آمدن علی قلی آقا در زمان صفویه به این محل، هویت آن را تحت تاثیر قرار داد.وی ادامه داد:هویت محله علی قلی آقا را می توان به سه مرحله زمانی تقسیم کرد. این سه مرحله را می توان از تدفین ابومسعود تا ظهور دراویش، از دراویش تا زمان
علی قلی آقا و دوران پس از علی قلی آقا تقسیم کرد.

دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) گفت: ابومسعود یکی علمای زمان خود بود که امروز به اشتباه به عنوان یکی از صوفیان شناخته می شود. اما با بررسی تاریخ می توان به این نتیجه رسید که وی یکی از «اصحاب الحدیث» بوده که بعدها به سلفیون معروف شدند. این گروه که ابوسعید یکی از بزرگان آن بوده، از جمله متعصبان مذهبی بودند که تنها حکم قرآن و دستور پیامبر(ص) را قبول داشتند و با عقلیون کاملا مخالف بودند. از زمان تدفین ابوسعید تاریخ این محله از نظر هویت فکری شکل مشخصی به خود گرفت و مقبره او از زمان خاکسپاری تا زمان به قدرت رسیدن دراویش به عنوان مرکز سلفیون شناخته می شد.وی در ادامه اظهار داشت: پس از به قدرت رسیدن شیعیان در ایران ، صوفیان از این مکان به عنوان محل دراویش استفاده کردند و این امر باعث شد تا تغییر هویت در این محله رخ دهد. این تغییر هویت هر چند که در طولانی مدت رخ داد، اما باعث شد تا این مقبره که محل سلفیون بود به پایگاه دراویش تبدیل شود و با تولد خانقاه در مقبره ابوسعید، دومین دوره هویت فکری محله علی قلی آقا شکل بگیرد.وی خاطرنشان کرد: با ظهور صفویان، باورهای شیعی شکل گرفت و دراویش به انزوا فرو رفتند. در این زمان علی قلی آقا به این محله آمد و با ساخت مجموعه کنونی حمام و مدرسه که تمامی المان های شیعی جعفری 12 امامی را در خود داشت، هویت دیگر برای این محله رقم زند. صفویان بر خلاف دوره قبل که با مصادره هویت دست به تغییر آن زدند، با ساخت ساختاری جدیدی برای این محله باعث شدند تا هویت جدید فکری در آن بوجود آید.

پاکتچی افزود: مولفه ای که در اولین مرحله تغییر کرد، تغییر هویت حاشیه محور بود که مقبره ابوسعید در آن به هویت مرکز محور که شامل مجموعه ساخته شده توسط علی قلی آقا بود، تبدیل شد. صفویان مانند دراویش زمان نداشتند که این تغییر هویت را در مدت طولانی انجام دهند و با ساخت مراکز تجمع در مرکز به خواسته خود در زمان کوتاه تری رسیدند. وی ادامه داد: تغییر هویتی که علی قلی آقا در محله مورد بحث بوجود آورد، دیگر المان های شهری را تحت تاثیر قرار داد، از آن جمله می توان به تغییر محله درب شیخ ابوسعید به محله درب شیخ اشاره کرد که حذف نام شیخ ابوسعید، تشخص جدید در این محله بوجود آورد.امیر علی نجومیان نیز دیگر سخنران این همایش بود که نشانه شناسی گفتمان فرهنگی محله علی قلی را بررسی کرد. وی در مورد تعریف محله گفت: محله یکی از عناصر تشکیل دهنده شهر بوده و در درون شهر کارکردهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی داشته است. به عبارتی می توان گفت محله فضای خودکفای اقتصادی فراهم می آورد و نوعی خودمداری سیاسی را تجلی می کرد و اقلیت دینی فرهنگی طبقاتی یا ملی را در خود جای می داد. در یک کلام محله شهری کوچک شده است که می توان به عنوان فضای نشانه نیز شناخت.

وی ادامه داد: محله نوعی فضای گفتمانی است که برای شهر و ساکنان آن هویت و معنی می آفریند. محله خودی را از دیگری متمایز می کند و بیش از هر چیز ساکنان شهر با تعلق به محله ای خاص هویت ویژه ای نسبت به دیگر افراد شهر برای خود رقم می زنند.دانشیار دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: محله دائما در حال تغییر کارکرد و هویت بازتابی خود است. امروزه شهرهای ایرانی از هویت محله محور فاصله گرفته اند. در شهرها فضاهای نوینی تعریف شده است که مساله هویتی را تعریف می نماید. اسم محله های قدیمی ایران امروز نقش شناسایی تاریخ گذشته را بر دوش دارند.