جای خالی رسانه تخصصی در حوزه گردشگری
زارع‎صفت: بدانیم عرصه اقتصادی گردشگری یک عرصه رقابتی است و در این عرصه باید اطلاع‎رسانی‎ هوشمندانه‎ای داشته باشیم دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- نگاهی به آمار موجود در زمینه سهم و جایگاه ایران در گردشگری جهان نشان می‎دهد علی‌رغم وجود ظرفیت‎های گردشگری بسیار در کشور، به صورت بایسته و شایسته از این ظرفیت‌ها استفاده نشده است؛ رتبه ایران در بین 184 کشور جهان در زمینه تأثیر گردشگری در موضوع اشتغال ۱۳۶ و در زمینه سرمایه‌گذاری ۱۴۶ است؛ در سال 2013 سهم گردشگری ایران در تولید ناخالص ملی 137 بوده است؛ این آمار قابل تأمل در سمینار تخصصی «نقش رسانه در توسعه گردشگری شهری» ارائه شد که میزبان آن مجتمع دکتر شریعتی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی بود.
رئیس جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در این سمینار با اعتقاد بر اینکه جاذبه و اهمیت گردشگری امروز بر کسی پوشیده نیست، اظهار کرد: امروز گردشگری به عنوان پربازده‌ترین صنعت در دنیا شناخته می‌شود که بالاترین ارزش افزوده را نیز دارد؛ در حقیقت گردشگری به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد تاثیرگذار است و در برنامه چهارم توسعه و افق 1404 نیز بر نقش گردشگری برای برون‎رفت از اقتصاد تک‎ محصولی، ایجاد توسعه پایدار، معرفی فرهنگ غنی کشور و ... تأکید شده است.
دکتر سیدعلی‎اکبر شمسیان با اشاره به اینکه بر اساس برآوردهای انجام شده، ایران باید در افق ۱۴۰۴ پذیرای ۲۰ میلیون گردشگر خارجی باشد، اظهار کرد: با وجود تناقض‎های موجود در آمار، رسیدن به این افق دور از دسترس نیست.
وی با بیان اینکه صاحب‎نظران علم ارتباطات سال‎ها‎ست از نقش رسانه‎ها در توسعه و پیشرفت جامعه سخن می‏گویند و رسانه‎ها را عامل توسعه معرفی می‎کنند، گفت: کارشناسان بر این باورند رسانه‎ها نقش شگرفی در موتور پیشرفت و توسعه دارند.
رئیس جهاد دانشگاهی خراسان رضوی به این نکته نیز اشاره کرد که سمینار «نقش رسانه‎ در توسعه گردشگری شهری» به عنوان اولین برنامه از سلسله برنامه‎های همایش ملی «رسانه و گردشگری» است که سال آینده برگزار خواهد شد و افزود: امیدواریم این همایش در زمینه استفاده از ظرفیت‎های رسانه در جهت توسعه گردشگری ایجاد توجه و دغدغه کند.

عملکرد درست لازمه تحقق
چشم‎انداز ۱۴۰۴
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز که دیگر سخنران این سمینار بود، در ابتدای سخنان خود پیشنهاد کرد: دبیرخانه دائمی رسانه و گردشگری مذهبی در مشهد ایجاد شود تا بتوانیم به عنوان قطب گردشگری نقش بیشتری ایفا کنیم.
حسین زارع‌صفت با اشاره به نقش گردشگری مذهبی در دنیا، عنوان کرد: ۳۰ درصد گردشگران دنیا را گردشگران مذهبی تشکیل می‎دهند. وی با بیان اینکه گردشگری در دو بخش صنعت گردشگری و اقتصاد گردشگری اثرگذار است، تصریح کرد: بخش عمده‎ای از رونق کسب و کار و بازار در مشهد معطوف به گردشگری مذهبی است.مدیرکل میراث فرهنگی استان تحقق چشم‎انداز ۱۴۰۴ را برای مشهد دور از دسترس ندانست و اظهار کرد: اگر درست عمل کنیم، می‎توانیم به این چشم‎انداز برسیم زیرا ظرفیت تحقق آن در مشهد وجود دارد. زارع‎صفت بر استفاده از ظرفیت‎های موجود استان در زمینه گردشگری تأکید و خاطرنشان کرد: خراسان رضوی موزه بزرگی در عرصه‎های مختلف است که حلقه اصلی آن وجود بارگاه منور رضوی و گردشگری مذهبی است و باید این حلقه‎های به هم پیوسته، استفاده از ظرفیت‎های گردشگری را کاربردی‎تر کند.مدیرکل میراث فرهنگی استان با اعتقاد بر اینکه ماهیت گردشگری یک فعالیت فرهنگی است، عنوان کرد: گردشگری فرهنگی‌ترین کار اقتصادی و اقتصادی‎ترین کار فرهنگی است که رسانه‎ها در توسعه آن نقش بی‎بدیلی دارند و برای استفاده از ظرفیت رسانه‎ها در توسعه گردشگری باید تعهدات، داشته‎ها و نیازهای متقابل بین رسانه و گردشگری تعریف شود. وی اضافه کرد: باید بدانیم عرصه اقتصادی گردشگری یک عرصه رقابتی است و در این عرصه باید اطلاع‎رسانی‎ هوشمندانه‎ای داشته باشیم.
زارع‎صفت ادامه داد: انتظار داریم این همایش دستاوردهایی داشته باشد تا به یک تعریف، تفاهم، سیاست‎گذاری و رویکرد مشترک برای استفاده از ظرفیت رسانه در توسعه گردشگری به ویژه گردشگری مذهبی برسیم.

نقش رسانه در مقابله با تهاجم فرهنگی
رئیس مرکز پژوهش‎های شورای اسلامی شهر مشهد نیز در بخش دیگری از این سمینار رسانه را تنها جایگاهی دانست که می‎تواند با تهاجم فرهنگی گسترده علیه کشور به مقابله برخیزد و نقش مهمی در جهاد فرهنگی دارد.
دکتر براتعلی خاکپور به تأثیرگذاری رسانه‎ها در رویدادهای مختلف اشاره کرد و افزود: یکی از رویدادهای مهم مربوط به شهر مشهد، انتخاب این شهر به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در ۲۰۱۷ است و رسانه‌ها می‌توانند کمک زیادی به هدفگذاری‎ها برای تحقق آن باشند.
عضو شورای شهر برگزاری کنفرانسی بین‎المللی برای افق ۲۰۱۷ را یکی از برنامه‌های شورا در این خصوص برشمرد و ابراز امیدواری کرد که رسانه‌ها در این حوزه نیز به شایستگی ورود داشته باشند.

کاهش محسوس در گرایش
به گردشگری مذهبی
مدیرکل مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران دیگر سخنران این سمینار بود و با بیان اینکه با گذشت سه نسل از انقلاب اسلامی کاهش محسوسی در گرایش به گردشگری مذهبی مشاهده می‌شود، اظهار کرد: تغییر بزرگی در حوزه گردشگری کشور در حال رخ دادن است و در حقیقت گردشگری ما از سمت زیارت به سمت گردشگری فراغت حرکت کرده است.دکتر علی‌اصغر محکی با اعتقاد بر اینکه دیدگاه جامعه‎‏شناختی در حوزه گردشگری کشور وجود ندارد، عنوان کرد: گردشگری پیش از آنکه یک پدیده اقتصادی باشد، مقوله‌ای اجتماعی است و عمری به درازای عمر بشر دارد؛ سالانه بیش از ۲۰ میلیون زائر به مشهد مشرف می‌شوند که این تعداد گردشگر حاکی از این است که نقش زیارت در الگوی گذران اوقات فراغت در بین مردم کشور ما بسیار
زیاد است.
مدیرکل مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران کارکردهای گردشگری را به دو سطح خرد و کلان تقسیم کرد و گفت: مباحثی مانند سبک زندگی، هویت، تقویت تعلق دینی و. ... از جمله آثار گردشگری در سطح خرد است؛ در سطح کلان هر گردشگر یک رسانه شناخته می‌شود؛ در واقع هر گردشگر به عنوان یک رسانه، تجربه زیستی خود را بیان می‌کند.
محکی گردشگری مذهبی را جنبش فرهنگی جهانی دانست و با اشاره به اینکه امروزه در ادیان مختلف موج بزرگی به سمت گردشگری مذهبی در حال حرکت است، تصریح کرد: این امر نشان‎دهنده آن است که گردشگری مذهبی به نوعی تکاپوی اخلاقی و انسانی برای نجات از بحران هویت از راه بازگشت به ریشه‌هاست. وی با اعتقاد بر اینکه مخاطره بزرگ امروز ما این است که به گردشگر مذهبی و زائر به چشم توریست نگاه می‌شود، افزود: در واقع نگاه به گردشگر مذهبی با رویکرد اقتصادی همراه است اما باید توجه داشت که گردشگر مذهبی شکل متعالی توریست و نمونه متعالی‌تر آن، زائر است. مدیرکل مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در ادامه به بیان تفاوت‎های گردشگری مذهبی و زائر پرداخت و به معیارهای افزایش و کاهش ماندگاری زائر در مشهد اشاره و اظهار کرد: به طور میانگین مدت اقامت هر زائر در حرم ۳۵ دقیقه است اما هرچه فاصله شهر مبدأ گردشگر با مشهد بیشتر باشد، مدت اقامت او بیشتر خواهد شد.
غفلت تاریخی از ظرفیت‌های
فرهنگی و هنری استان
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در بخشی از این سمینار با بیان اینکه توسعه استان از کریدور زیارت از تأکیدات استاندار است، ابراز امیدواری کرد: با برگزاری این قبیل سمینارها مقدمات علمی این امر فراهم شود.
سیدسعید سرابی با اعتقاد بر اینکه ظرفیت‎ها و فرصت‎های بی‎نظیر فرهنگی و هنری استان با یک غفلت تاریخی مواجه بوده و نتوانسته‎ایم از آن‎ها در توسعه گردشگری بهره‎مند شویم، خاطرنشان کرد: برای بهره‎مندی از فرصت‎های موجود طراحی خوبی نداشته‎ایم؛ استفاده از این ظرفیت‌‎ها، طراحی و تفکرات هوشمندانه‎ای را می‎طلبد.مدیرکل ارشاد استان با اشاره به فرصت‎های رسانه‌ای بی‏نظیر در خراسان رضوی عنوان کرد: بهره‎گیری از فرصت‎های رسانه‎ای برای گسترش گردشگری اقدام مبتکرانه‎ای بوده که از سوی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی اتفاق افتاده است.

آمار قابل تأمل از جایگاه ایران
معاون پژوهشی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان‌ رضوی سخنرانی خود را با موضوع «نقش رسانه‎ها در ایجاد تصویر از مقاصد گردشگری شهری» ارائه کرد و گفت: اگر روند گردشگری بین‌المللی با همین شکل پیش رود، نمی‌توان آینده روشنی را برای ایران تصور کرد و در صورت عدم توجه به زیرساخت‌های گردشگری، تمایل به سفر و گردشگری کاهش خواهد یافت.
دکتر مژگان عظیمی هاشمی اظهار کرد: رتبه ایران در بین ۱۸۴ کشور جهان در زمینه تأثیر گردشگری در موضوع اشتغال ۱۳۶ و در زمینه سرمایه‌گذاری ۱۴۶ است اما در زمینه سایت‌‌های جهانی میراث فرهنگی جزء ۹ کشور برتر جهان هستیم.
وی به مقایسه بخش گردشگری ایران در بین ۱۴۰ کشور در سال‌های مختلف پرداخت و افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران در سال۲۰۱۲ در بین ۱۴۰ کشور رتبه چهاردهم، در سال ۲۰۱۳ رتبه نود‌وهشتم و در سال ۲۰۱۴ رتبه نودوهفتم را داشته اشت.
معاون پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی استان تصریح کرد: بر اساس آمار گردشگری در سال ۹۳ کاهش زیادی داشته است تا آنجا که تعداد گردشگران وارد شده به ایران، بسیار کمتر از افرادی است که به عنوان گردشگر از ایران به سایر کشورها رفته‌اند. وی با تأکید بر لزوم برندسازی در زمینه گردشگری، خاطرنشان کرد: برند گردشگری ایران در سال ۲۰۰۹ در بین کشورهای جهان جایگاه هفدهم را داشت و بعد از ایران، کشورهای سومالی، پاکستان و افغانستان قرار داشتند؛ باید سعی کنیم برندسازی قوی داشته باشیم تا آنجا که یک گردشگر از فردی که شناختی نسبت به آن منطقه نداشته است، به یک مبلغ برای معرفی آن منطقه به دیگران تبدیل شود.
عظیمی با بیان اینکه سفر و گردشگری در یک مکان چند مرحله‌ای است، عنوان کرد: احساس نیاز به سفر اولین گام برای شروع گردشگری و سفر است و مهم‎ترین موضوع بعد از احساس سفر انتخاب مکان است که رسانه‌ها در انتقال اطلاعات در این مرحله نقش بسیار مهمی دارند.

دانشکده‎های خبر مشهد
وضعیت خوبی ندارند
رئیس دانشکده خبر ایرنا نیز در بخش دیگری از این سمینار با اشاره به اینکه ژورنالیسم گردشگری در مطبوعات جهان حوزه شناخته شده‎ای است، گفت: ایجاد همگرایی رسانه‎ای در بخش گردشگری دشوار است و با توجه به اینکه در زمینه گردشگری رسانه تخصصی و همگن نداریم، اصالت را به خبرنگاران گردشگری شهری می‎دهیم.
دکتر محمود احمدی افزادی ایجاد دانشکده‎های خبر و ژورنالیسم را یکی از راهکارهای موجود برای افزایش تعداد خبرنگاران حوزه گردشگری شهری برشمرد و اظهار کرد: متأسفانه دانشکده‎های خبر موجود در مشهد وضعیت خوبی ندارند.
مدیرکل اخبار و برنامه‎های سیاسی جام‎جم به جای رسانه گردشگری با تأکید بر لزوم توجه به ژورنالیسم گردشگری شهری تصریح کرد: مأموریت گردشگری شهری کشف حقیقت‌های موجود در زمینه گردشگری شهری، استخراج حقایق تازه، راستی‎آزمایی یافته‎های دیگران، فراهم آوردن زمینه برای تحقیقات بعدی و ... است.
احمدی با اعتقاد بر اینکه رسانه‎ای متناسب با ایفای نقش‎های مذکور را نمی‏توان در ایران شناسایی کرد، افزود: از حدود پنج سال پیش قرار بود شبکه گردشگری در صداوسیما راه‎اندازی شود اما این امر تا کنون محقق نشده است و من فکر نمی‌کنم محقق شود زیرا اما و اگرهایی در این زمینه وجود دارد که مانع این امر می‎شود.
رئیس دانشکده خبر ایرنا ژورنالیسم گردشگری شهری را مهم‎ترین و بانفوذترین رسانه ممکن برای توسعه گردشگری دانست و اظهار کرد: این ژورنالیسم کاملا خلاق و پیشرو، محوناشدنی، کم‎هزینه و پربازده است که در یک بازه زمانی یک ساله قابل اجرا و بهره‎برداری است.

گردشگری شهری؛
پردرآمدترین نوع گردشگری
یک کارشناس رسانه نیز در این سمینار گردشگری شهری را پرمشتری‎ترین، پردرآمدترین و گسترده‎ترین نوع گردشگری دانست و گفت: امروزه به دلیل رونق اقتصادی که گردشگری در شهرها ایجاد می‏کند، بسیاری از مدیران شهری برای معرفی شهرهای خود به گردشگران رقابت می‎کنند و اینجاست که نقش رسانه‎ها مشخص می‎شود.
احمد دیناری با اشاره به اینکه برخی رسانه‎ها در حوزه توسعه گردشگری نقش پررنگ‎تری دارند و می‎توانند مناطق کمتر شناخته شده شهرها را معرفی کنند، خاطرنشان کرد: انتشار نقشه‎های توریستی، نقد عملکرد مدیران شهری درحوزه گردشگری و .... از اقداماتی است که رسانه‎ها می‎توانند انجام دهند. وی با بیان اینکه روابط عمومی‎ها، سامانه‎های جامع اطلاعات گردشگری، وب‎سایت‎ها، شبکه‎های ماهواره‏ای و تلویزیونی و ... در معرفی گردشگری بسیار مهم هستند؛ تنها راه توسعه گردشگری شهری این است که با رسانه‎ها بیشتر دوست باشیم.

رسانه احتیاج به تدوین برنامه منظم
در حوزه گردشگری دارد
مدیرعامل منطقه تجاری گردشگری سپاد نیز درباره این همایش گفت: رسانه احتیاج به تدوین برنامه های منظم استراتژیک و عملیاتی در حوزه گردشگری دارد.
به گزارش روابط عمومی منطقه نمونه تجاری گردشگری سپاد؛ سید مهدی درهمی با اشاره به جایگاه مهم رسانه در گردشگری عنوان کرد: بسیاری از گردشگران با توجه به تصویری که رسانه ها از مناطق گردشگردی ارایه می کنند، مقصد خود را انتخاب می کنند و به همین منظور است که باید به رسانه توجه ویژه داشت.
وی اضافه کرد: رسانه ها باید با بهره گیری از روش های علمی و کارشناسانه در زمینه هایی نظیر؛ نحوه برقراری ارتباط، چگونگی عرضه و ایجاد تقاضا طبق برنامه ای منظم حرکت کنند. مدیرعامل منطقه تجاری گردشگری سپاد با اشاره به حمایت سپاد از همایش ملی رسانه و گردشگری عنوان کرد: حمایت منطقه تجاری گردشگری سپاد از اولین همایش ملی رسانه و گردشگری، نشان از اعتقاد و باور این مجموعه به تاثیر گذاری رسانه در رونق گردشگری دارد. درهمی همچنین با تأکید بر حضور صحیح در رسانه، تصریح کرد: هر خبر و اطلاع دقیقی که درست مخابره شود برای آحاد جامعه مفید است و اگر نادرست باشد و با عدم صداقت همراه شود منافع جامعه، چه منافع مالی و چه منافع معنوی را به مخاطره می اندازد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه منطقه تجاری گردشگری سپاد بعد از بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) پر بازدید ترین مکان در شرق کشور است، تصریح کرد: سپاد از بزرگترین مناطق تجاری، گردشگری در کشور است و قریب به ۳۰ سال است که در جهت خدمت رسانی به زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی می کوشد.
در حاشیـه این سمینار کارگاه آموزشـی «روزنامه‎نگاری گردشگری» برگزار شد.