جهانبینی خاص «کنث ارو» اقتصاددان متفاوت
مائده حیدری
پژوهشگر
کنث ارو نابغه جهان اقتصاد، جوانترین نوبلیست اقتصاد سهشنبه هفته گذشته چشم از جهان فرو بست. جهان اقتصاد تنها یک دانشمند بزرگ را از دست نداد بلکه یک جهانبینی را از دست داد. کنث ارو در تمامی تحقیقات خود همیشه طوری مدلهای پیچیده ریاضی را در نظر میگرفت که رضایت تمامی اقشار جامعه برآورده شود، کاری که تا سالهای متمادی یک چالش بزرگ و بهظاهر حل نشدنی در دنیای اقتصاد بود؛ نظریهای تحت‌عنوان «تعادل عمومی». این نظریه بیان میکند که در اقتصاد نمیتوان هنگام تصمیمگیری در مورد مسالهای در یک زمان بخصوص، همه عوامل دیگر را ثابت نگه داشت و به بررسی اثر یک متغیر یا پدیده بر زندگی مردم پرداخت.
مائده حیدری
پژوهشگر
کنث ارو نابغه جهان اقتصاد، جوانترین نوبلیست اقتصاد سهشنبه هفته گذشته چشم از جهان فرو بست. جهان اقتصاد تنها یک دانشمند بزرگ را از دست نداد بلکه یک جهانبینی را از دست داد. کنث ارو در تمامی تحقیقات خود همیشه طوری مدلهای پیچیده ریاضی را در نظر میگرفت که رضایت تمامی اقشار جامعه برآورده شود، کاری که تا سالهای متمادی یک چالش بزرگ و بهظاهر حل نشدنی در دنیای اقتصاد بود؛ نظریهای تحت‌عنوان «تعادل عمومی».این نظریه بیان میکند که در اقتصاد نمیتوان هنگام تصمیمگیری در مورد مسالهای در یک زمان بخصوص، همه عوامل دیگر را ثابت نگه داشت و به بررسی اثر یک متغیر یا پدیده بر زندگی مردم پرداخت. برای مثال تقاضا برای غذاهای رستوران تنها به قیمتهای منو بستگی ندارد، بلکه قیمت مغازههای خواربار فروشی، دستمزد نیروی کار و حتی هزینه بنزین نیز میتواند در این مساله مهم باشد.
او بیان کرد تقاضا برای یک کالا نمیتواند تنها به قیمت آن کالا بستگی داشته باشد بلکه به قیمت سایر کالاها در بازارهای دیگر نیز وابسته است. به دیگر بیان وقتی قیمت یک کالا بالا میرود آن کالا سهم بیشتری از بودجه شما را از آن خود میکند و بدون شک بر تقاضای سایر کالاهای دیگر در سبد مصرفی شما تاثیر میگذارد. همه اقتصاددانان به این مساله (حتی از قرن هفدهم میلادی) اعتقاد داشتند اما کسی توانایی اثبات آن را نداشت. ارو این غیرممکن را ممکن ساخت. در مدل زیبای او همانند آنچه کل هستی بهدنبال آن است یعنی توازن و رضایت تمامی اجزا و اقشار جامعه در تعامل با یکدیگر، این مساله بهصورت ریاضی اثبات شد. در این نظریه در آن واحد هم خانوارها که عرضهکننده نیروی کار و متقاضی کالاها هستند، هم بنگاهها که تولیدکننده کالاهای مورد نیاز متقاضیان در بازارهای مختلفند با دریافت بیشترین مطلوبیت و سود ممکن به تعادل میرسند و اثر تغییر قیمتها در یک بازار بر بازارهای مختلف و تقاضای مردم قابل بررسی است.
ارو با استفاده از تکنیکهای نوین ریاضی اثبات چنین وضعیت پیچیدهای را محقق ساخت. به مفهوم ساده این موضوع که اجرای یک سیاست بهگونهای باشد که پس از اجرای آن وضعیت هیچ فردی در اجتماع نسبت به قبل بدتر نشود یا ثابت بماند یا بهتر شود، بررسی شد. درون مایه این کار بزرگ به رفاه مردم توجه ویژهای دارد و جامعه به پاس این کار بزرگ جایزه نوبل را در سن 51 سالگی تقدیم این دانشمند ارزنده کرد. ارو را همه چیزدان میدانند و برخی او را تنها فرد در کره خاکی میدانند که در زمینههای مختلف صاحب جایگاه ویژهای بوده است. فلسفه، ریاضی، فیزیک، سیاست، موسیقی، هنر چینی، فن شعر و تاریخ علوم اقتصادی و حتی هواشناسی. دامنه بسیار وسیعی که تنها یک نابغه توانایی گنجاندن و تحلیل این حجم از اطلاعات را دارد. دغدغههای او رفاه مردم بود و این علوم عصای دست او در برآوردن این نیازها بود. دو جایزه نوبل، غیر از تحقیقات بیشمار در زمینه نقش اطلاعات در اقتصاد، چگونگی کاهش رفتار پر ریسک مردم در معاملات، عدم توازن در درآمد اقشار مختلف مردم و راه حلی برای توزیع مناسب درآمدهای اقتصادی بین آنان، و تئوری معروف «انتخاب اجتماعی» از دستاوردهای وی بود.
حاصل تلاشهای ارزشمند او در زمینه رفاه مردم در سیستم اقتصادی، اضافه شدن 22 کتاب بود که یا توسط خودش نوشته شد یا دستیار نویسنده بود. 24 کتاب ویراستار علمی، 41 مقاله غیرتخصصی و 266 مقاله تخصصی از یافتههای او بعد از اولین جایزه نوبلش بود. گفته شد او در برخی زمینهها کمک نویسنده بوده است. اگر میخواهید بدانید که کمک ارو چگونه بر فعالیت دیگران تاثیر داشته کافی است بدانید که 5 تن از شاگردان او توانستند جایزه نوبل اقتصاد دریافت کنند. این را هم اضافه کنیم که 4 مورد از پژوهشهای او نیز نامزد دریافت جایزه نوبل شدند.ارو بدون شک انتزاعیترین نگرش در کاربرد مدلهای ریاضی در اقتصاد را داشته است. میتوانید تصور کنید که برای ساختن مدل اقتصادی حتی متغیری مثل زلزله را در نظر بگیرید؟ ارو به وجود نااطمینانی و شرایط مختلف در تعاملات اقتصادی توجه ویژه داشت. از نظر او باید نااطمینانی و تغییر حالت کالاها در زمانها و مکانهای مختلف را وارد فرآیند تصمیمسازی در اقتصاد کرد. یک چتر در روز آفتابی با روز بارانی چه از جهت کاربرد و چه تقاضا و قیمت آن تفاوت زیادی دارد. این نوع نگرش و مدلسازی بر اساس آن، کار بسیار بزرگی است که هوش و پشتکار فراوانی میطلبد که ارو از پس آن برآمد.
رساله معروفی که هرگاه نام ارو شنیده میشود باید راجع به آن بدانید «انتخاب اجتماعی و ارزشهای فردی» است که بر اصل «امکانناپذیری» استوار است. یک فرضیه و اثبات جالب که به همگان ثابت کرد هیچ‌گاه نمیتوان قانونی را برای رایدهی بیابیم که در آن یک گزینه بهعنوان گزینه ارجح باشد. سه کتاب A، B و C را در نظر بگیرید، فرض کنید 30 دصد مردم رتبهبندیشان بهصورت ABC، 30 درصد BCA و 30 درصد هم CAB باشد. از این رو اکثر مردم A را به B و اکثریتی نیز B را به C ترجیح میدهند، از اینرو بهنظر میرسد که ترجیح A به C بدیهی است اما اگر نگاهی به این رتبهبندی بیندازیم خلاف این فرض اثبات میشود. بنابراین ارو این قانون اجتماعی را اثبات کرد که وقتی مردم سه یا بیش از سه انتخاب دارند هیچ سیستم رایگیری نمیتواند یک قانون مشخص را به مردم منتقل کند. به همین دلیل است که او ورود منافع شخصی، قضاوتها، تضادها و احساسات اخلاقی را به مدلهای تصمیمسازی اقتصادی ضروری میداند. این نوع نگرش به فرآیند مدلسازی در علم اقتصاد و توجه به رفاه و ارزشگذاری رفتار مردم تنها در ذهنیت بزرگمردی چون ارو خلاصه میشد. مردی که همیشه در پی یافتن راهحلی برای بهبود رفاه مردم چه در نظریهپردازی و چه در عمل بود.
در سالهای اخیر او بر کرسی «موسسه ملی کمیته دارویی» برای کمک به ریشهکن کردن مرگومیر ناشی از بیماری مالاریا در کشورهای فقیر آفریقایی نشسته بود. شاید درسی که از این دانشمند باید در اذهان بماند «نظریه یادگیری حین انجام کار» باشد. در اقتصاد وابسته به درآمد نفتی و فقیر از لحاظ تکنولوژی لازم است بدانیم طبق گفته ارو «منافع تولید یک کالا صرفا ایجاد یک محصول برای مصرف نیست بلکه بسیار مهمتر از آن تجربه کاری، یادگیری و بروز خلاقیت در تولید است. این همان مسیری است که بنگاهها و مردم را به سمت استفاده کمتر و بهینهتر از منابع و افزایش دانش در سطح جامعه سوق می دهد و منافع این نگرش نصیب تمامی بازیگران اقتصادی خواهد شد»
ارسال نظر