پای اقتصاد رقابتی در ایران می‌لنگد

می‏گوید، اگر بناست دولت در ظاهر از تولید داخلی حمایت کند بهتر است در عمل هم با قوانین و مقررات ضد تولید، زمینه را برای رقابتی شدن اقتصاد کشور فراهم کند. سلطان‏حسین فتاحی بنیانگذار شرکت امرسان، بر این باور است که صنایع پایین دستی با ایجاد انحصار نمی‌توانند محصولی تولید کنند که از نظر قیمت با همتای خارجی خود رقابت کند. به اعتقاد این کارآفرین، الزام تولیدکنندگان به خرید مواد اولیه داخلی آن هم با قیمتی بالاتر از قیمت‌های جهانی و موانع تعرفه‌ای از ورود مواد اولیه خارجی به کشور، سبب شده صنعت لوازم خانگی ایران که مشتقات نفتی و فولادی بیشترین قطعاتش را تشکیل می‌دهد، نتواند به سادگی با همتایان خارجی به رقابت پرداخته و محصولی را روانه بازار کند که نظر مساعد مصرف کننده داخلی را جلب کند. فتاحی در گفت و گو با دنیای اقتصاد از دولت می‌خواهد در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی سریع‌تر عمل کرده و با اصلاح قوانین و مقررات، فضا را برای تولید داخلی مساعد کند.

سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی در بیشتر اقتصادهای دنیا سبب رشد و توسعه بخش تولید می‌شود. به نظر شما در شرایط کنونی چه اقداماتی باید انجام شود که تولید کننده داخلی بتواند در بازار رقابتی به حیات خود ادامه دهد؟

به عنوان یکی از تولیدکنندگان لوازم داخلی به دولت پیشنهاد می‌کنم اتحادی میان سیاست‌گذاری‌ها و مقررات موجود به وجود آورد تا برآیند آن به توسعه بخش تولید کمک کند. در حال حاضر مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌ها و قوانین و مقررات ضدو نقیض تولید را فرا گرفته و اجازه نمی‌دهد تولیدکنندگان ایرانی به معنای واقعی محصولاتی باکیفیت و قیمت رقابتی تولید کنند. این نوع سیاست‌گذاری‌ها تولید کننده داخلی را مجبور می‌کند در سخت‌ترین شرایط به فعالیت ادامه دهد و فضا را برای برندهای خارجی مساعد کند. ما موافق انحصار نیستیم و معتقدیم اتفاقا بهتر است تولیدکنندگان کشور در بستر رقابتی محصولات خود را روانه بازار کنند. مشکل اینجاست که سیاست‌گذار درک صحیحی از وضعیت تولید نداشته و به خاطر حمایت از یک صنعت، صنایع دیگر را با مشکل مواجه می‌کند.

ممکن است مصداق هایی از این سیاست‌گذاری های ضد و نقیض بیان کنید؟

به عنوان مثال، دولت قصد دارد از صنایع پتروشیمی و فولاد حمایت کند و تمام ابزار خود را به کار می‌گیرد تا این اقدام صورت گیرد، اما به صنایع پایین دستی آن توجه نمی‌کند. ما در بازار یخچال فریزر تولید می‌کنیم و عمده نیازهایمان را مشتقات نفتی و فولادی تشکیل می‌دهد. دولت با وضع تعرفه‌های بالا و عوارض صادراتی پایین فقط به سمت حمایت از این دو صنعت بزرگ رفته و صنایع کوچک و متوسط را در اولویت‌های بعدی خود قرار داده است. امروز تولیدکنندگان فولاد، محصولات خود را در بازارهای جهانی با قیمت پایین‌تر از بازار داخلی به فروش می‌رسانند و تولیدکننده مجبور است با توجه به وضع تعرفه‌های بالا برای محصولات فولادی، مواد اولیه خود را گران‌تر از قیمت بازارهای جهانی تامین کند و این طنز تلخ تولید است. این در حالی است که معتقدیم، بهتر است همه ابعاد و اجزای اقتصاد کشور رقابتی باشد و فقط چند صنعت انگشت شمار از تعرفه‌های بالا و موانع تعرفه‌ای موجود بهره نبرند، چرا که ضرر و زیان آن به تولیدکننده و در نهایت به مصرف کننده می‌رسد. درخواست ما این است که بازار مواد اولیه نیز رقابتی شود تا به عنوان تولیدکننده مجبور نباشیم این مواد را بالاتر از قیمت جهانی تهیه کنیم، بلکه بتوانیم مواد اولیه خود را از هر جای دنیا که کالای با قیمت و کیفیت مناسب تولید می‌کند، تامین کنیم و در انحصار صنایع بزرگ کشور قرار نگیریم.

چند درصد از مواد اولیه تان را از بازار داخلی تهیه می‌کنید؟

صنعت یخچال فریزر حدود ۵۰ درصد از قطعات خود را از بازار داخلی و مابقی را از سایر تولیدکنندگان قطعات در دنیا فراهم می‌آورد. موادی که ما مصرف می‌کنیم، سایر تولیدکنندگان جهان نیز مصرف می‌کنند و می‌توانیم در این زمینه با آنها کاملا رقابت کنیم. در چنین شرایطی اگر دولت به صنایع کوچک و متوسط توجه کند و سیاست‌گذاری‌های خود را به سمتی ببرد که همه صنایع از آن متنفع شوند، آنگاه بازار بزرگی از کشور در اختیار تولیدکنندگان لوازم خانگی قرار خواهد گرفت و سهم شان در فروش بالاتر خواهد رفت. مشکل امروز ما در فروش کالاست نه تولید آن. امروز تولیدکنندگان زیادی در کشور وجود دارند که به تولید انواع لوازم خانگی مشغولند اما به راحتی نمی‌توانند با همتایان خارجی خود رقابت کنند، چرا که از یک سو با تناقض‌های سیاست‌گذاری داخلی مواجهند و از سوی دیگر به دلیل نفتی بودن اقتصاد ایران و فراموش شدن تولید داخلی در زمان درآمدهای بالای نفتی، تولیدکنندگان نمی‌توانند خود را برای رقابت با بزرگان دنیا تجهیز کرده و کالایی با قیمت و کیفیت مناسب وارد بازار کنند.

برخی تولیدکنندگان معتقدندکه صدور بی رویه مجوزهای ساخت، اختلال در بازار به وجود آورده است. بازار لوازم خانگی از این نظر چه وضعیتی دارد؟

به نظر من بهتر است دولت محدودیتی برای صدور مجوزها نگذارد. و اجازه دهد هر کس که گمان می‌کند می‌تواند وارد نظام تولید شده و محصولی رقابتی تولید کند، به فعالیت بپردازد؛ چرا که محدود کردن صدور مجوز، خود به ایجاد فساد در خرید و فروش مجوز تبدیل خواهد شد. بنابراین گمان نمی کنم اختلالی در این زمینه وجود داشته باشد، چرا که در بازار لوازم خانگی و اصولا در اقتصاد آزاد، رقابت پذیری حرف اول را می‌زند و هرکس در این زمینه موفق‌تر عمل کند می‌تواند سهم بازار بیشتری به دست آورد.

هم اکنون چند درصد از سهم بازار را در اختیار دارید؟

امرسان حدود ۳۰ سال است در تولید یخچال فریزر فعالیت می‌کند و توانسته علاوه بر کسب سهم ۱۸ درصدی از این بازار، در تولید محصول با گرید +++A محصولات خود را روانه بازار کند. این موفقیت به خاطر سازماندهی و همراه شدن امرسان با فناوری روز دنیاست و خود بنگاه عزم کرده به این سمت برود چون می‌خواهیم در این بازار بمانیم و به تولید بیشتر بپردازیم. همچنین قصد داریم به منظور استفاده از دانش و فناوری روز دنیا با شرکای خارجی به تولید مشترک بپردازیم. در این زمینه مذاکراتی نیز انجام داده‌ایم و امیدواریم با اجرایی شدن برجام زودتر این نوع همکاری را آغاز کنیم.

بازار صادراتی تان چه وضعیتی دارد؟

زمانی که بازار پتروشیمی و فولاد وارد رکود نشده بود، توانستیم وارد بازارهای عراق و افغانستان بشویم و سهم قابل توجهی از آن به دست آوریم، اما با توجه به مشکلاتی که در زمینه تامین مواد اولیه داریم مزیت‌های رقابت را از دست داده و دفاتر صادراتی خود را تعطیل کرده‌ایم. در حال حاضر فقط یک دفتر در عراق داریم که امیدواریم دولت با تغییرات سریع در برخی سیاست‌گذاری‌ها اجازه رشد صادرات را به تولیدکنندگان بدهد. نخست دولت باید از طریق ابزارهایی مانند تعرفه پایین جلوی واردات قاچاق را بگیرد و طوری سیاست‌گذاری کند که تولیدکننده داخلی بتواند محصولی روانه بازار کند که قاچاق آن سودمند نباشد. موضوع دیگر این است که ارز باید سریع‌تر تک نرخی شود تا تولید کننده بداند برای تامین مواد اولیه مورد نیازش چگونه باید برنامه‌ریزی کند. البته هم اکنون ثبات نسبی در فضای کلان اقتصادی کشور به وجود آمده و کمتر شاهد تصمیم‌های خلق الساعه برای اقتصاد هستیم. ولی انتظار داریم شرایط اقتصاد برای تولید رقابتی هر چه سریع‌تر فراهم شود. از سوی دیگر، انتظار داریم مقررات رو به آینده باشند نه گذشته. بنابراین بهتر است قوای مجریه و مقننه متحد شوند تا سیاست‌گذاری‌ها و قانونگذاری‌ها برای تولید به روز باشد تا پای اقتصاد رقابتی در ایران نلنگد.