بالا و پایین دولت اوباما

۲۳۰ سال از تاسیس دولت آمریکا می‌گذشت. روز ۲۰ ژانویه ۲۰۰۹، باراک اوباما به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور سیاهپوست آمریکا وارد کاخ سفید شد. باراک اوباما به روی سن می‌رود، همسر خود را به رقص دعوت می‌کند. اما این رقص نخستین رقص اوباما بود، او از آن روز می‌بایست با بسیاری از مسائل دست به دست می‌داد و آن ها را به تانگو دعوت می‌کرد. نخستین تانگوی عاشقانه باراک اوباما یک اقتصاد بحران‌زده بود. اقتصادی که نزار شده و در بستر مرگ به سر می‌برد. در این رابطه برخی می‌گویند اوباما توانست اقتصاد آمریکا را از مرگ نجات دهد. به گفته این دسته از کارشناسان اوباما در عرصه اقتصاد موفقیت‌های بسیاری داشت. او با تزریق ۸۰۰ میلیارد دلار به شریان‌های اقتصاد آمریکا موفق به نجات صنایع خودروسازی کشور شد و نرخ بیکاری را از ۱۰ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۶/ ۴ درصد رساند. اما تلاش‌های دولت اوباما برای مقابله با بحران اقتصادی کشور و بهبود ناشی از سیاست‌های پولی و مالی دولت او تاثیر تعیین‌کننده‌ای در وضعیت زندگی مردم آمریکا به دنبال نداشت. همین امر بر نارضایتی‌ها روز به روز بیشتر افزود. اگر اغراق نباشد همین نارضایتی‌ها به ویژه در بخش یقه‌آبی‌های سفید پوست منجر به پیروزی ترامپ در هشتم نوامبر ۲۰۱۶ شد.

زمانی که اوباما به قدرت رسید بیش از ۱۵ درصد آمریکایی‌ها بیمه درمانی نداشتند. اوباما با اصلاح قانون بیمه این کشور کوشید بخش بیشتری از جامعه آمریکا را زیر پوشش بیمه درمانی قرار دهد. در پایان کار او موفق شد تعداد کسانی راکه فاقد بیمه‌ درمانی هستند به ۹ درصد کاهش دهد. ولی همین اصلاحات باعث افزایش عوارض بیمه در کشور شد. کمتر از یک سال از پیروزی اوباما می‌گذشت که کمیته نوبل جایزه صلح را برای تلاش‌های اوباما به او اهدا کرد. اما حملات پهپادها و کشته شدن غیرنظامیان در اثر این حملات انتقادهای بسیاری برانگیخت و جایزه باراک اوباما را به زیر سوال برد. مهم‌ترین پیروزی اوباما در عرصه نبرد با تروریسم کشتن رهبر القاعده بود. در ماه مه ۲۰۱۱ در جریان یک حمله برنامه‌ریزی شده، آمریکا موفق به کشتن اسامه بن‌لادن شد. اما سازمان القاعده پس از آن نیز به‌عنوان یک جریان تروریستی به حیات خود ادامه داد.

بحران اوکراین نیز باعث سردی و تیرگی مناسبات آمریکا و روسیه شد. تیرگی مناسبات دو کشور در جریان کارزار انتخاباتی آمریکا به اوج خود رسید. آمریکا روسیه را متهم به حملات هکری کرده و مدعی است که این کشور در انتخابات آمریکا مداخله کرده است. اوباما در واپسین روزهای زمامداری خود تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه تصویب و در همین رابطه اقدام به اخراج ۳۵ دیپلمات روسیه از خاک کشور خود کرد. برخی می‌گویند این بدترین بحران به‌وجود آمده پس از جنگ سرد است. ترامپ نیز پیشتر چنین تعبیری را از اقدامات باراک اوباما داشت و گفت اوباما رابطه روسیه و آمریکا را به بحران کشانده است. اما در بعد داخلی اوباما قصد داشت برخی اقداماتی را انجام دهد که با موانع پیاپی جمهوری‌خواهان و برخی نهادهای آمریکا روبه‌رو شد.

اوباما مایل بود به ۴ میلیون نفر از کسانی که به‌طور غیرقانونی در آمریکا زندگی می‌کنند، اجازه اقامت بدهد. سیاستی که در اثر مخالفت دادگاه عالی این کشور اجرایی نشد. اوباما موفق شد در نوامبر سال ۲۰۱۲ برای دومین بار انتخابات آمریکا را به سود خود رقم بزند. او تلاش برای حفظ محیط‌زیست و حل مشکل مهاجران غیرقانونی را از جمله برنامه‌های دوره دوم ریاست‌جمهوری خود اعلام کرده بود. او در کارزار انتخاباتی دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش از حق ازدواج دگرباش‌ها دفاع کرد. زمانی که دادگاه عالی آمریکا موضوع قانونی شدن ازدواج دگرباش‌ها را در ژوئن ۲۰۱۵ مطرح کرد، کاخ سفید به نشانه همبستگی رنگی شد اما این پایان ماجرا نبود. ازدواج دگرباش‌ها در آمریکا مخالفان جدی داردو برخی حتی می‌گویند چراغ سبز اوباما به این قانون موجب شد تا در انتخابات هشتم نوامبر مذهبی‌ها بیشتر علیه او موضع بگیرند و برای همین کسی را به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده انتخاب کردند که دست‌کم در این مورد قولی نداده بود و حتی ضد این قانون هم موضع گرفت.

سیاست‌های اوباما همچنین در سوریه موجبات بحران بیشتر را فراهم آورد و برای همین روسیه در پی نقش‌آفرینی بر آمد تا معضل ۵ ساله این کشور را حل کند. این در حالی است که اوباما ابتدا دمشق را تهدید به حمله نظامی کرده بود. سیاستی که عملا اجرا نشد. بسیاری از کشورهای عربی پس از اینکه اوباما حاضر به بمباران سوریه نشد منتقد وی شدند و حتی در داستان دعوت رهبران عرب به کمپ دیوید، ملک سلمان حاضر به حضور در آمریکا نشد. گفت‌وگوی جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا با عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان پیرامون بحران سوریه هم نتیجه‌ای در برنداشت. جان کری اخیرا نیز در گفته‌های خود تصدیق کرده است که از سوی برخی کشورها تحت فشار بوده‌‌اند تا سوریه را بمباران کنند. اما عادی‌سازی مناسبات دیپلماتیک با کوبا یکی از موفقیت‌های بزرگ سیاست خارجی دولت اوباما بود. بسیاری از جمهوری‌خواهان مخالف عادی‌سازی مناسبات آمریکا با کوبا بودند.

مهم‌ترین دستاورد دولت اوباما در عرصه سیاست خارجی توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران است. این کشور با همکاری ۵ کشور دیگر که گروه ۱+۵ را تشکیل می‌دادند با ایران مذاکراتی داشتند و در نهایت برجام به تصویب طرفین رسید. اوباما به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور سیاهپوست آمریکا تصمیم داشت از مشکلات نژادپرستانه در آمریکا بکاهد. اما در دوران زمامداری او حملات مرگبار پلیس آمریکا به شهروندان سیاهپوست بارها اعتراضات گسترده سیاهپوستان این کشور را به همراه داشت. یکی از وعده‌های دولت اوباما بستن زندان گوانتانامو بود. اوباما ظرف ۸ سال زمامداری خود موفق به اجرای این برنامه نشد. اما شمار زندانیان گوانتانامو در این مدت کاهش یافت و از ۲۴۲ زندانی به ۵۵ زندانی رسید. حال قرار است ۲۰ زندانی دیگر نیز آزاد شوند که ۴ زندانی هفته گذشته به عربستان سعودی تحویل داده شدند.