احیای طبیعت، کلید مبارزه با تغییرات اقلیمی

آناهیتا جمشیدنژاد

Anahita.jamshidnezhad@gmail.com

برای دهه‌ها، دانشمندان و سیاست‌گذاران بر تغییر رفتار انسان تمرکز کرده‌اند؛ با این هدف که بتوانند مشکل تغییرات اقلیمی را حل کنند. مقرراتی که انتشار دی‌اکسیدکربن را کاهش داده، سوبسیدهایی که از توسعه انرژی تجدیدپذیر حمایت کرده است و افرادی که تلاش کرده‌اند تا سبک زندگی خود را پایدارتر سازند. اما گرچه حل مشکل گرمایش زمین به ناچار نیاز به تغییر رفتار انسان‌ها خواهد داشت، تعداد زیادی از تحقیقات از نیاز به راه‌حل‌هایی که ریشه در طبیعت دارند سخن می‌گویند: حمایت از تنوع زیستی، زنده کردن جنگل‌ها و حمایت از دیگر محیط‌های طبیعی.

یک مطالعه جدید در مجله Nature نشان می‌دهد که تنوع زیستی با افزایش مقاومت در برابر رخدادهای شدید اقلیمی و بهبود ظرفیت برای کاهش تغییرات اقلیمی، اکوسیستم‌ را تقویت می‌کند. سال‌ها، محققان این مطالعه با جمع‌آوری داده‌ها در تولید مواد ارگانیک به نام زیست‌توده (biomass)، ۴۶ اکوسیستم علفزار در اروپا و آمریکای شمالی را ارزیابی کرده‌اند. به این دلیل که گونه‌ها در هر اکوسیستم مفروض برای انرژی به زیست‌توده متکی هستند، تولید زیست‌توده به‌عنوان معیاری برای سلامت یک محیط عمل می‌کند. در علفزارهایی با تنها یک یا دو گونه، تولید زیست‌توده اکوسیستم در طی رخدادهای شدید اقلیمی به تقریبا ۵۰ درصد کاهش یافته است. در جوامعی با ۱۶ تا ۳۲ گونه، تولید زیست‌توده به تنها ۲۵ درصد کاهش یافته است.

فورست ایزبل (Forest Isbell) نویسنده این گزارش که محقق دانشگاه مینه‌سوتا است، اهمیت تنوع زیستی اکوسیستم را با استفاده از فرضیه بیمه (insurance hypothesis) توضیح می‌دهد: داشتن گونه‌های بیشتر به معنای فراهم کردن بیمه جهت انجام فعالیت‌های کلیدی برای اکوسیستم است. او می‌گوید «به این دلیل که گونه‌های متفاوت واکنش‌های متفاوتی نسبت به نوسانات محیط‌زیستی دارند، مجموع بسیاری از گونه‌ها کاهش یافته است.» اطمینان از سلامت اکوسیستم‌ها بر تلاش‌ برای حل بهتر تغییرات اقلیمی تاثیر بسزایی دارد. اکوسیستم‌ها دی‌اکسید‌کربن را در اتمسفر، که یک گاز مهم در ایجاد گرمایش جهانی است، جذب می‌کنند. طبق نتایج یک مطالعه، جنگل‌ها به تنهایی یک ششم دی‌اکسید‌کربن آزاد شده توسط سوخت‌های فسیلی را بین سال‌های ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۷ جذب کرده‌اند. اما ظرفیت جنگل‌ها کاهش یافته است؛ چرا که جنگل‌زدایی منجر به آزاد کردن کربن و از دست رفتن ظرفیت جذب کربن شده است.

مطالعه جدید Nature نشان می‌دهد که فقدان تنوع زیستی، بهره‌وری جنگل‌هایی را که حتی در خطر جنگل‌زدایی نیز قرار ندارند تهدید می‌کند. ویل آر. ترنر، دانشمند ارشد در سازمان «Conservation International» می‌گوید: «اگر تنها یک یا دو گونه در یک جنگل داشته باشید، داشتن این جنگل‌ها که کربن را جذب می‌کنند کافی نیست.» او می‌افزاید: « اگر این جنگل‌ها گونه‌های بیشتری داشته باشند، ممکن است عملکرد این جنگل‌ها بهتر شود.» گرچه نابودی طبیعت منجر به تشدید تغییرات اقلیمی می‌شود؛ اما ارتباط بین طبیعت و تغییرات اقلیمی فرصت‌هایی را نیز ارائه می‌دهد. علاوه بر تصویب مقررات برای تغییر رفتار انسان‌‌ها، سیاست‌گذاران می‌توانند روی ترمیم طبیعت به‌عنوان روشی برای حل مشکل گرمایش زمین کار کنند. مطالعه‌ای در این زمینه نشان می‌دهد که معکوس کردن روند جنگل‌زدایی می‌‌تواند این امکان را ایجاد کند که جنگل‌ها چیزی برابر با ۳۰ درصد دی‌اکسیدکربن جهانی را جذب کنند. هم اکنون جنگل‌ها ۱۱ درصد گازهای گلخانه‌ای منتشر شده را جذب می‌کنند. به گفته ترنر «تغییرات اقلیمی یک مشکل بزرگ است و ما به طیف وسیعی از راه‌حل‌ها برای حل این معضل نیازمندیم.» او همچنین می‌گوید « یکی از این راه‌حل‌ها، بهتر شدن در مهار نقشی است که اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. این راه‌حلی است که هم‌اکنون در دسترس است.»

رکود اکولوژیک

دانشمندان مطالعاتی را منتشر کرده‌اند که حاکی از آن است که چگونه گیاهان و حیوانات در واکنش به گرمایش جهانی، حیطه خود را کم کم به سوی دماهای سردتر تغییر می‌دهند. دانشمندان امیدوارند حتی با وجود گرمایش جهانی، حیات‌وحش بتواند تنها با جا‌به‌جا شدن خود را با محیط وفق دهد. اما تحقیق جدید منتشر شده در ژورنال PLOS Biology می‌گوید نزدیک به نیمی از گونه‌ها که مبادرت به چنین جابه‌جایی کرده‌اند به دلیل عدم تطبیق با زیستگاه جدید، در آن منطقه شروع به انقراض کرده‌اند. این نتایج می‌گویند که تغییر محل سکونت‌ها ممکن نیست یک روش انطباق موثر در دهه‌های آینده باشد؛ چرا که به عقیده محققان این مطالعه، زمین به دلایل متعدد به گرم شدن ادامه می‌دهد. دانشمندان الگوی انقراض را در سراسر طیف گسترده‌ای از اقلیم و زیستگاه‌ها پیدا کرده‌اند؛ گرچه این پدیده به برخی نواحی بیش از سایر نقاط آسیب می‌رساند. طبق نتایج این مطالعه، گونه‌های گرمسیری پس از جابه‌جایی با ۵۵ درصد مواجهه با انقراض محلی، در مقایسه با تنها ۳۹ درصد همتایان‌شان در محیط‌های معتدل، در سخت‌ترین شرایط هستند. این مطالعه همچنین بیان می‌کند که ممکن است انسان‌ها علاوه بر گرم‌تر کردن کره زمین، به توانایی گونه‌ها برای تطبیق آسیب برسانند. کشاورزی، ساختارهای ساخت بشر و دیگر توسعه‌های شهری زیستگاه‌های بالقوه را از بین می‌برند و مسیرهای بالقوه برای پراکندگی را مسدود می‌سازند. نتایج این مطالعه حاکی از کاهشی در تنوع زیستی است. مطالعه‌ای که اوایل امسال در ژورنال Science منتشر شد نشان‌ داد که تنوع زیستی در بیش از نیمی از جهان به سطوح ناپایداری کاهش یافته است.

محققان می‌گویندجلوگیری از فروپاشی اکوسیستم محلی به دلیل فقدان تنوع زیستی مهم‌تر از حفظ حیوانات است. اکوسیستم‌ها از راه‌های متفاوتی انسان‌ها را در برابر گرده‌افشانی و کنترل آفت که برای کشاورزی ضروری است محافظت می‌کنند. درختان و گیاهان همچنین دی‌اکسیدکربن را نگه می‌دارند؛ در غیر این صورت این دی‌اکسیدکربن منجر به تغییرات اقلیمی خواهد شد. اندی پرویس، استاد موزه تاریخ طبیعی در لندن می‌گوید «تصمیم‌گیرندگان در مورد رکود اقتصادی بسیار نگران هستند. اما رکود اکولوژیکی می‌تواند پیامدهای بسیار بدتری داشته باشد.»