آخرین دانه‌های برنج لنجان در سفره اصفهانی‌ها

مریم قمریان- با ممنوعیت کشت برنج در استان اصفهان، برنج لنجان بعد از چندصد سال قدمت، کم کم سفره اصفهانی‌ها را ترک می‌کند. دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر ممنوعیت کاشت برنج در سراسر کشور به جز استان‌های گیلان و مازندران به محل بحث میان کشاورزان و کارشناسان این حوزه تبدیل شده است، توجیه وزارت جهاد کشاورزی کم آبی و مشکلات مربوط به بحران خشکسالی و نیاز به اصلاح الگوی کشت با توجه به میزان منابع آبی در دسترس است اما از سوی دیگر کشاورزانی که سال‌ها است با کشت برنج امرار معاش می‌کنند راضی به تغییر در الگوی کشت خود نیستند و صدای اعتراض آنها نیز به گوش مسئولان رسیده اما گویا راه دیگری نیست.

برنج لنجان سفره اصفهانی‌ها را ترک می‌کند

عمده‌ترین سهم در کشت برنج استان اصفهان مربوط به شهرستان لنجان است، لنجان در جنوب غربی اصفهان، تحت تأثیر آب و هوای خشک نیمه مرکزی و آب و هوای مرطوب غرب و جنوب استان اصفهان قرار دارد. اهالی استان اصفهان برنج لنجان را جزء خوش طعم‌ترین و خوشبوترین برنج‌های ایرانی می‌دانند هرچند که این برنج در سال‌های گذشته نیز محور شایعات مربوط به آمار بالای مبتلایان به بیماری ام.اس بوده اما این فرضیه هیچگاه مورد تأیید قرار نگرفت. حالا برنج لنجان با همه هوادارانش باید کم‌کم سفره اصفهانی‌ها را ترک کند چون با تصمیم وزارت جهاد کشاورزی از این پس فقط شالی‌کاران گیلان و مازندران تأمین کننده برنج مرغوب ایرانی خواهند بود.

تصمیم وزارت جهاد کشاورزی علمی است

استاندار اصفهان درباره این دستورالعمل اینگونه توضیح می‌دهد: پیش از این در استان اصفهان ۲۰ هزار هکتار کشت برنج داشته‌ایم که با محدودیت‌های ایجاد شده به کمتر از ۴ هزار و ۵۰۰ هکتار رسیده است، اما سیاستی که وزارت جهاد کشاورزی اتخاذ کرده علمی و درست است، براساس این سیاست در هر نقطه‌ای که میزان بارشی کمتر از ۸۰۰ میلیمتر در سال دارد برنج کاشته نمی‌شود، بنابراین در اصفهان براساس استانداردها کاشت برنج مفهومی ندارد. شالی‌کاران اصفهانی معتقد هستند که تغییر در الگوی کشت باید چندماهی زودتر به اطلاع آنها می‌رسید تا دچار ضرر و زیان ناشی از ممنوعیت کشت این محصول نشوند. همچنین گفته می‌شود که تأخیر مسئولان در اعلام ممنوعیت کشت برنج عامل اصلی نارضایتی برنج‌کاران است، علاوه بر این، نگرانی وجود دارد که در صورت خسارت دیدن محصول چگونه منابع مالی هدر رفته کشاورزان جبران خواهد شد. استاندار اصفهان در این باره نیز می‌گوید: طی ۲، ۳ سال گذشته به تناوب اعلام شده است که نباید کشت برنج صورت گیرد، به همین دلیل کشت برنج از ۲۰ هزار هکتار به ۳،۴ هزار هکتار کنونی رسیده است، از جنبه دیگر کشت برنج نیاز به آب مستمر تا پایان مرداد ماه دارد، بنابراین با پایان کشت غلات آب دیگری برای کشت برنج باقی نمی‌ماند.

ممنوعیت کشت برنج در لنجان از نظر قانونی صحیح نیست

ماجرای ممنوعیت کشت برنج در استان اصفهان موافقان و مخالفان زیادی دارد. مسئولان تصمیم گیرنده، کم آبی را دلیل ارائه این دستورالعمل عنوان می‌کنند در حالی که علاوه بر کشاورزان، مسئولان استانی نیز با ارائه آمار و ارقام از این تصمیم اشتباه صحبت می‌کنند. رئیس انجمن خبرگان کشاورزی استان اصفهان در این باره به خبرنگار تسنیم می‌گوید: به اعتقاد من این مطلب، موضوعی انحرافی و طرح آن غیرقانونی است، نخست به این دلیل که براساس طومار شیخ بهایی که به عنوان یک سند حق‌آبه محسوب می‌شود حق‌آبه لنجان در تابستان بیشتر برای برنج‌کاری است بنابراین از نظر قانونی نمی‌توان از برنج‌کاری در این منطقه جلوگیری کرد. اسفندیار امینی ادامه می‌دهد: پیش از این در منطقه لنجان نزدیک به ۲۰ هزار هکتار برنج کاشته می‌شد در حالی که اکنون این میزان به کمتر از ۳ هزار هکتار رسیده است، هرچند مسئولان امر عنوان می‌کنند که کاشت برنج آب زیادی مصرف می‌کند اما باید گفت کاشت برنج در همه مناطق کشور به یک اندازه به آب نیاز ندارد، به عنوان مثال کشت برنج در لنجان کمتر از یک سوم کشت برنج در خوزستان یا فیروز آباد فارس نیاز آبی دارد. وی به وضعیت زمین‌های این منطقه جغرافیایی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: آب مصرف شده برای کاشت برنج در این منطقه هدر نمی‌رود چون بخش عمده آبی که در زمین نفوذ کرده مجدداً به رودخانه و سفره‌های زیرزمینی برمی‌گردد.

برنج یا ذرت، کدام آب کمتری نیاز دارد؟

رئیس انجمن خبرگان کشاورزی اصفهان پیامدهای تغییر الگوی کشت در منطقه لنجان را با یک مثال، روشن می‌کند. امینی می‌گوید: اگر در ۳ هزار هکتاری که اکنون برنج‌کاری می‌شود محصول کم آب دیگری مانند ذرت کاشته شود، به این صورت که هر هکتار ۲ هزار متر مکعب آب کمتری بخواهد، تفاوتش ۶ میلیون متر مکعب خواهد بود، بنابراین اکنون اگر بهشت آباد و تونل سوم نیز احداث شود و تمام برداشت‌های غیر مجاز را نیز متوقف کنیم باز هم ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب کم داریم، آن هم در حوضه‌ای که نزدیک به ۱.۵ میلیارد متر مکعب آب در سال باید به آن ورود کند. وی با تأکید براینکه اگر از کشت برنج در منطقه لنجان جلوگیری شود نخست باید خسارت برنج‌کاران پرداخت شود، می‌گوید: به نظر می‌رسد وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در این زمینه رویه درستی را در پیش نگرفته‌اند.

حفظ محصول امسال به اقدام اورژانسی نیاز دارد

کشاورزان لنجانی که از تصمیم وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در این منطقه شاکی هستند در حرکتی نمادین با بستن سرم به شاخه‌های برنج در حال کشت اعتراض خود به این تصمیم را اعلام کرده‌اند. نماینده مردم لنجان در مجلس شورای اسلامی نیز در همین باره به خبرنگار تسنیم می‌گوید: برای نجات کشت امسال برنج‌کاران لنجان باید به صورت اورژانسی وارد عمل شد چون زیان سنگینی متوجه این برنج‌کاران می‌شود. محسن کوهکن ادامه می‌دهد: قبل از کشت امسال فقط در این حد به کشاورزان اعلام شده که برنج نکارید، چون آب نیست، این توصیه در حالی صورت گرفته که در مقابل هیچگونه اقدام عملی در راستای برگزاری کلاس‌های توجیهی و صحبت با نمایندگان کشاورزان انجام نشده است، بنابراین کشاورزان با چنین شرایط اقتصادی همچون گذشته کشت خود را انجام داده‌اند. وی تأکید می‌کند مسئولان استان باید برای نجات محصول سال جاری که ممکن است از بین برود تلاش کنند در غیر این صورت قطعاً در پرونده کسانی که متولی امر کشاورزی هستند و همچنین کسانی که در زمینه توزیع و تأمین آب مسئولیت دارند، نقطه سیاهی ایجاد خواهد شد. با این حال دستورالعمل وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در سایر استان‌های کشور به جز گیلان و مازندران دیر یا زود اجرایی می‌شود. در این میان کشاورزانی می‌مانند که باید زمین خود را آماده کشت محصول دیگری کنند و طعم برنج لنجان که بعد از چندین سال باید از خاطره اصفهانی‌ها پاک شود.