چشم‌انداز مبارزه با افراطگرایی
عبارت «مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز» در سال ۲۰۱۵ بسیار متداول شد. محور سخنرانی وزیر امور خارجه آمریکا در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در ماه ژانویه هم همین بود. پس از آن باراک اوباما ۲ بار میزبانی نشست سران در این مورد را برعهده داشت. طرح عملیات سازمان ملل برای مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز در ماه دسامبر شروع شده است و کشورهای متعددی در حال ایجاد استراتژی‌های ملی در این مورد هستند. حملات تروریستی اخیر در نقاط مختلف دنیا نشان‌دهنده این است که هر چه زودتر باید چنین اموری را در دستور کار قرار داد.
عبارت «مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز» در سال 2015 بسیار متداول شد. محور سخنرانی وزیر امور خارجه آمریکا در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در ماه ژانویه هم همین بود. پس از آن باراک اوباما 2 بار میزبانی نشست سران در این مورد را برعهده داشت. طرح عملیات سازمان ملل برای مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز در ماه دسامبر شروع شده است و کشورهای متعددی در حال ایجاد استراتژی‌های ملی در این مورد هستند. حملات تروریستی اخیر در نقاط مختلف دنیا نشان‌دهنده این است که هر چه زودتر باید چنین اموری را در دستور کار قرار داد. اما مسائل اساسی هنوز مشخص نشده‌اند. افراطگرایی خشونتآمیز دقیقا چیست، چه چیزی آن را به وجود می‌آورد، چگونه باید با آن مقابله شود، چه کسی مسوول مقابله با آن است و چگونه بفهمیم اقدامات صورت گرفته موفقیت‌آمیز بوده است یا نه.
افراطگرایی خشونتآمیز چیست؟
هیچ تعریف واحدی برای این مفهوم وجود ندارد. اما به‌طور کلی می‌توان گفت این مفهوم به حمایت یا تعهد به خشونت تحریک شده برای پیشبرد اهداف اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی اشاره دارد. به طور خاص، تعاریف بسته به اینکه هدف خشونت صرفا پیشبرد اهداف سیاسی باشد یا مجموعه اهداف هوشمندانه‌تری وجود داشته باشد، فرق دارند. هر تعریفی که ارائه شود، تایید می‌کند که افراطگرایی گسترده‌تر از تروریسم صرف است؛ چراکه علاوه بر ارتکاب خشونت، ترکیبی است از دفاع، آماده‌سازی و حمایت از آن. مساله دیگر، تفاوت مهم بین افراطگرایی خشونتآمیز و غیرخشونت‌آمیز است. اولی خشونت را رواج می‌دهد و دومی با عقاید افراط‌گرایانه همفکر است، اما اقدامی در این‌باره انجام نمی‌دهد.
چه عواملی افراطگرایی خشونتآمیز را به وجود می‌آورند؟
فرآیندی که طی آن افراد به افراطگرایی روی می‌آورند، «رادیکالی شدن» نامیده می‌شود. این سوال که دقیقا چه چیزی عامل رادیکالی شدن است، پاسخ واحدی ندارد و دلایل موجود ممکن است بین افراد و جوامع و نیز در طول زمان فرق داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهند یکی از مهم‌ترین دلایل موجود این است که افراد فکر می‌کنند مورد ظلم واقع شده‌اند و این موضوع برخی از آنها را در معرض ایده‌های افراط‌گرایانه قرار می‌دهد. نکته مهم این است که فقر می‌تواند با این حس همراه شود، اما فقر به تنهایی محرک رادیکالی شدن نیست. وجود واقعه‌ای افراطی که مورد توجه این افراد قرار می‌گیرد و به آنها راه‌حل می‌دهد، به همان اندازه مهم است. در این میان، نقش رسانه‌های اجتماعی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عقاید افراطی به‌ویژه زمانی تشدید می‌شوند که توسط یک سرکرده کاریزماتیک بیان شوند.
چگونه می‌توان با افراطگرایی مقابله کرد؟
مجموعه برنامه‌ها و اقدامات رو به رشدی مختص مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز وجود دارد که خیلی گسترده هستند. یکی از چالش‌های مفهومی که وجود دارد این است که اقدامات مرتبط با مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز (مثل اشتغال‌زایی، آموزش و توانمندسازی زنان) را از اقدامات مختص مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز (مثل مبارزه با وقایع افراطی و اعتباربخشی دوباره به افرادی که سابقه اقدامات افراط‌گرایانه دارند) جدا شوند. در حالی که مبارزه با تروریسم به خود افراطگرایی خشونتآمیز می‌پردازد، مبارزه با افراطگرایی بیشتر بر این متمرکز می‌شود که از پیوستن افراد به این نوع افراطگرایی در مرحله اول جلوگیری کند. در واقع، استفاده از اصطلاح «جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز» اکنون بیشتر رواج دارد.
چه کسی مسوول است؟
سازمان‌های امنیتی و توسعه‌ای هر دو باید درگیر این موضوع شوند. جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز به طور خاص بر ایجاد انعطاف در سطح جوامع محلی متمرکز است و توانمندسازی مادران، رهبران مذهبی، معلمان و دیگران را مورد تاکید قرار می‌دهد تا افرادی را که در معرض خطر هستند شناسایی کند و نسبت به برنامه‌ها و پیروان افراطگرایی خشونتآمیز واکنشی در سطح جوامع داشته باشد. بسیاری از دولت‌ها نیز در حال ایجاد طرح‌های عملیاتی هستند و جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز به یکی از برنامه‌های اصلی نظام سازمان ملل تبدیل شده است. بخش خصوصی نیز نقش مهم حمایت از اشتغال‌زایی را در این میان بر عهده دارد. برای بخش‌هایی مثل صنایع استخراجی، پرداختن به دلایل افراطگرایی خشونتآمیز در حوزه کسب‌وکار اهمیت دارد، چراکه منابع جذب استعدادها را از بین می‌برد، زنجیره عرضه را قطع می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد.
چگونه بفهمیم موفق شده‌ایم؟
تعریف سنجش تاثیر اقداماتی که گفته شد سخت است. اول، پیشگیری یک هدف سیاسی بلندمدت است. دوم، اثبات تفکر خلاف واقعیت به معنی آن که اتفاقی رخ نداده است، یک چالش است. سوم، درست است که سنجش برون‌دادهایی مثل اشتغال یا آموزش نسبتا آسان است، اما دستاورد مورد انتظار که همان کاهش رادیکالی شدن منتج به افراطگرایی خشونتآمیز است، آسان نیست. در میان پیش رفتن به سوی طراحی و اجرای سیاست‌های مقابله با افراطگرایی خشونتآمیز، تعریف روشن روش‌های ارزیابی و اثربخشی بسیار مهم خواهد بود. در غیر این‌صورت، حتی منابع محدودی که برای این رویکرد نویدبخش در دسترس بودند ممکن است از بین بروند و جنبشی که در سال ۲۰۱۵ آغاز شد، به سرعت از هم می‌پاشد. جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز جنبه‌های مهم یک رویکرد جامع برای پرداختن به چالش مهم دنیای امروز است و قدرت‌ها و تصمیم‌سازان جهان در سال پیش روی میلادی با آن به بوته آزمایش گذاشته می‌شوند.
افراطگرایی خشونتآمیز چیست؟
هیچ تعریف واحدی برای این مفهوم وجود ندارد. اما به‌طور کلی می‌توان گفت این مفهوم به حمایت یا تعهد به خشونت تحریک شده برای پیشبرد اهداف اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی اشاره دارد. به طور خاص، تعاریف بسته به اینکه هدف خشونت صرفا پیشبرد اهداف سیاسی باشد یا مجموعه اهداف هوشمندانه‌تری وجود داشته باشد، فرق دارند. هر تعریفی که ارائه شود، تایید می‌کند که افراطگرایی گسترده‌تر از تروریسم صرف است؛ چراکه علاوه بر ارتکاب خشونت، ترکیبی است از دفاع، آماده‌سازی و حمایت از آن. مساله دیگر، تفاوت مهم بین افراطگرایی خشونتآمیز و غیرخشونت‌آمیز است. اولی خشونت را رواج می‌دهد و دومی با عقاید افراط‌گرایانه همفکر است، اما اقدامی در این‌باره انجام نمی‌دهد.
چه عواملی افراطگرایی خشونتآمیز را به وجود می‌آورند؟
فرآیندی که طی آن افراد به افراطگرایی روی می‌آورند، «رادیکالی شدن» نامیده می‌شود. این سوال که دقیقا چه چیزی عامل رادیکالی شدن است، پاسخ واحدی ندارد و دلایل موجود ممکن است بین افراد و جوامع و نیز در طول زمان فرق داشته باشد. تحقیقات نشان می‌دهند یکی از مهم‌ترین دلایل موجود این است که افراد فکر می‌کنند مورد ظلم واقع شده‌اند و این موضوع برخی از آنها را در معرض ایده‌های افراط‌گرایانه قرار می‌دهد. نکته مهم این است که فقر می‌تواند با این حس همراه شود، اما فقر به تنهایی محرک رادیکالی شدن نیست. وجود واقعه‌ای افراطی که مورد توجه این افراد قرار می‌گیرد و به آنها راه‌حل می‌دهد، به همان اندازه مهم است. در این میان، نقش رسانه‌های اجتماعی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عقاید افراطی به‌ویژه زمانی تشدید می‌شوند که توسط یک سرکرده کاریزماتیک بیان شوند.
چگونه می‌توان با افراطگرایی مقابله کرد؟
مجموعه برنامه‌ها و اقدامات رو به رشدی مختص مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز وجود دارد که خیلی گسترده هستند. یکی از چالش‌های مفهومی که وجود دارد این است که اقدامات مرتبط با مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز (مثل اشتغال‌زایی، آموزش و توانمندسازی زنان) را از اقدامات مختص مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز (مثل مبارزه با وقایع افراطی و اعتباربخشی دوباره به افرادی که سابقه اقدامات افراط‌گرایانه دارند) جدا شوند. در حالی که مبارزه با تروریسم به خود افراطگرایی خشونتآمیز می‌پردازد، مبارزه با افراطگرایی بیشتر بر این متمرکز می‌شود که از پیوستن افراد به این نوع افراطگرایی در مرحله اول جلوگیری کند. در واقع، استفاده از اصطلاح «جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز» اکنون بیشتر رواج دارد.
چه کسی مسوول است؟
سازمان‌های امنیتی و توسعه‌ای هر دو باید درگیر این موضوع شوند. جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز به طور خاص بر ایجاد انعطاف در سطح جوامع محلی متمرکز است و توانمندسازی مادران، رهبران مذهبی، معلمان و دیگران را مورد تاکید قرار می‌دهد تا افرادی را که در معرض خطر هستند شناسایی کند و نسبت به برنامه‌ها و پیروان افراطگرایی خشونتآمیز واکنشی در سطح جوامع داشته باشد. بسیاری از دولت‌ها نیز در حال ایجاد طرح‌های عملیاتی هستند و جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز به یکی از برنامه‌های اصلی نظام سازمان ملل تبدیل شده است. بخش خصوصی نیز نقش مهم حمایت از اشتغال‌زایی را در این میان بر عهده دارد. برای بخش‌هایی مثل صنایع استخراجی، پرداختن به دلایل افراطگرایی خشونتآمیز در حوزه کسب‌وکار اهمیت دارد، چراکه منابع جذب استعدادها را از بین می‌برد، زنجیره عرضه را قطع می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد.
چگونه بفهمیم موفق شده‌ایم؟
تعریف سنجش تاثیر اقداماتی که گفته شد سخت است. اول، پیشگیری یک هدف سیاسی بلندمدت است. دوم، اثبات تفکر خلاف واقعیت به معنی آن که اتفاقی رخ نداده است، یک چالش است. سوم، درست است که سنجش برون‌دادهایی مثل اشتغال یا آموزش نسبتا آسان است، اما دستاورد مورد انتظار که همان کاهش رادیکالی شدن منتج به افراطگرایی خشونتآمیز است، آسان نیست. در میان پیش رفتن به سوی طراحی و اجرای سیاست‌های مقابله با افراطگرایی خشونتآمیز، تعریف روشن روش‌های ارزیابی و اثربخشی بسیار مهم خواهد بود. در غیر این‌صورت، حتی منابع محدودی که برای این رویکرد نویدبخش در دسترس بودند ممکن است از بین بروند و جنبشی که در سال ۲۰۱۵ آغاز شد، به سرعت از هم می‌پاشد. جلوگیری و مبارزه با افراطگرایی خشونتآمیز جنبه‌های مهم یک رویکرد جامع برای پرداختن به چالش مهم دنیای امروز است و قدرت‌ها و تصمیم‌سازان جهان در سال پیش روی میلادی با آن به بوته آزمایش گذاشته می‌شوند.
منبع: فارن‌پالیسی
ارسال نظر