در سرزمین طلای سرخ

وحید معتمدنژاد
عکاس و مشاور گردشگری سازمان میراث فرهنگی

اگر بخواهم از تاریخ زادگاهم بنویسم، می‌توان از آن چند کتاب نوشت اما مایلم برای آنکه گردشگران بدانند به چه شهر و استانی پای خواهند گذاشت، تنها مختصری از تاریخ و افتخارات بیرجند بگویم. نام دیگر بیرجند، قهستان است؛ نامی که به دلیل کوهستانی بودنش گرفته بود. قدمت تاریخی این منطقه تا آنجاست که هنوز برخی از کهنسالان آن به فارسی دری سخن می‌گویند. می‌توان گفت این شهر پایتخت فرهنگی ایران است؛ چه آنکه در بردارنده خاندان‌های بزرگی بوده و از جمله شهرهایی است که بیشترین دانش‌آموختگان در سطوح بالای علمی را در خود جای داده است. پدر علم جغرافیا، پدر علم ارتباطات و پدر علم تاریخ تنها بخشی از مفاخر این دیار هستند. اگر بخواهم از آثار تاریخی دیارم بگویم، باید به آب‌انبارهای متعدد و معروف آن اشاره کنم. این منطقه به دلیل کویری بودن با چالش آب روبه‌رو بوده و آب‌انبارها در آن نقش مهمی داشتند.

از سوی دیگر، کاروانسراهای مختلفی نیز در منطقه وجود دارند که می‌توانند مورد توجه گردشگران واقع شوند.شاید مهم‌ترین بنای تاریخی در بیرجند، عمارت کلاه فرنگی باشد؛ جایی که حالا در مرکز استانداری قرار گرفته و متعلق به دوره زندیه و اواخر قاجار است. از دیگر آثار تاریخی شاخص این شهر، قلعه آن است که نه تنها برای گردشگران جذاب است، بلکه در ایام مختلف مردم بومی را نیز گرد خود جمع می‌کند. باغ اکبریه به‌عنوان محوطه ثبت جهانی‌شده، مقر حکومت خاندان عَلَم، از خاندان‌های مهم و بنام بیرجندی بوده که حالا موزه بزرگ خراسان جنوبی را نیز میزبانی می‌کند. اما بیرجند را در دنیا با زعفرانش می‌شناسند و از همین رو به آن لقب «سرزمین طلای سرخ» را می‌دهند. فرش این منطقه نیز شهرت جهانی دارد؛ تاجایی که یکی از فرش‌های دست‌بافته در منطقه «مود» خراسان جنوبی در سازمان ملل متحد پهن است. غار چنشت بیرجند و دهکده توریستی ماخونیک که به شهر کوتوله‌ها معروف شده را نیز نباید در این سفر از دست داد؛ منطقه‌ای که به لحاظ اقتصادی دچار فقر است و گردشگری می‌تواند به بهبود اوضاع آن کمک کند. در جریان سفر خود خرید عناب، آلو و زرشک بیرجند را هم فراموش نکنید.