اصفهان پیشگام در مقاوم سازی سازه های تاریخی

به گفته شهردار اصفهان اولین گام برای مقاوم سازی بافت های بناهای تاریخی، شناسایی آسیب وارد شده به بناهاست که نیازمند تکنولوژی های جدید و مدرن است. مهدی جمالی ن‍ژاد در همایش آموزشی ارزیابی پایش و مقاوم سازی سازه های تاریخی اظهار کرد: همان طوری که در سده بیست و یکم می بینیم اکثریت روزافزون جمعیت جهان در شهرها زندگی می کنند و رفاه انسانی در شهرها به مجموعه پیچیده ای از نهادهای درهم تنیده، اطلاعات و زیرساخت ها وابسته است. وی با اشاره به اینکه مردم به شهرها به عنوان مراکز فعالیت اقتصادی، فرصت و نوآوری می نگرند، گفت: شهرها مکان هایی هستند که استرس و فشارها در آن انباشته می شود یا شوک های تصادفی اتفاق می افتد که به شکست های اجتماعی، اضمحلال فیزیکی و محرومیت اقتصادی منجر می شود. جمالی ن‍ژاد با اعلام اینکه شهرها همواره با ریسک های متعدد مواجه ‌شده اند‌ تاکید کرد: در سده بیست و یکم، فشارهایی از قبیل تغییرات آب و هوایی، امراض واگیردار و تروریسم که در مقیاس شهری به منصه ظهور رسیده و چالش های جدیدی را ایجاد کرده اند رشد پیدا کرده است. وی فراوانی وقوع سونامی ها، طوفان ها و زلزله ها در شهرهای سراسر جهان را به معنای آسیب پذیری زندگی و ماهیت بی ثبات تمدن شهری دانست و عنوان کرد: در دهۀ ۱۹۸۰، ۱۷۷ میلیون نفر تحت تأثیر بلایای زیست محیطی قرار گرفته و تا سال ۲۰۰۲ این رقم به علت رشد جمعیت، شهر نشینی سریع، زوال و تخریب زیست محیطی و تغییرات آب و هوایی تقریباً به ۲۷۰ میلیون نفر رسیده است.

شهردار اصفهان ادامه داد: از این افراد که تحت تأثیر بلایا قرار گرفته اند، ۹۸ درصد آنها در کشورهای کم درآمد زندگی می کنند. وی اذعان کرد: در سال ۲۰۰۵، ۴۳۰ فاجعه زیست محیطی ۹۰۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشید که اکثریت آنها در کشورهای کم درآمد زیسته اند علاوه بر آن در سال ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به ترتیب ۱۵۱۲۱، ۱۴۷۹۵ و ۱۴۱۲۸ زلزله در دنیا افتاده است. جمالی نژاد با اشاره به اینکه بلایا به میزان نامتوازنی بر افراد فقیر در شهرهای کشورهای در حال توسعۀ تأثیر گذاشته، گفت: این بلایا تا حدودی در حفظ فقر و ناعدالتی تأثیر دارند. وی در ادامه تاکید کرد: طی قرن بیستم بیش از ۱۱۰۰ زلزله ی مخرب در نقاط مختلف کره زمین روی داده که در اثر آن بیش از ۱۵۰۰۰۰۰ نفر جان خود را از دست داده اند، که ۹۰ درصد آنها عمدتاً ناشی از ریزش ساختمان هایی بوده که از اصول مهندسی و ایمنی کافی برخوردار نبودند.

ایران جزء 10کشور آسیب پذیر جهان

شهردار اصفهان یادآور شد: ایران کشوری در حال توسعه و یکی از ۱۰ کشور آسیب پذیر جهان است که بر اساس آمار مطرح از ۴۰ نوع بلایای طبیعی به ثبت رسیده در جهان ، تا کنون ۳۱ نوع آن در این کشور به وقوع پیوسته است و از طرف دیگر با توجه به شرایط خاص سیاسی، اجتماعی، ژئوپولیتیک و منابع و ذخائر عظیم طبیعی (نظیر نفت) و موقعیت استراتژیک مکانی (نظیر مجاورت تنگه هرمز) همواره در معرض دست اندازیها و سوء نظر قدرتهای بیگانه قرار داشته است. وی ادامه داد: براساس گزارش سازمان ملل، کشور ایران در سال ۲۰۰۳ میلادی از میان کشورهای جهان، رتبة نخست را در تعداد زلزله های با شدت بالای ۵.۵ ریشتر و یکی از بالاترین رتبه ها را در زمینة آسیب پذیری از زلزله و تعداد افراد کشته شده در اثر این سانحه داشته است.

جمالی نژاد اضافه کرد: بر اساس همین گزارش، در کشور ایران زلزله، وجه غالب را در بین سوانح طبیعی و حدود ۶۹ درصد از سطح کشور ایران تحت تأثیر عملکرد گسل های فعال قرار دارد و نتایج بدست آمده حکایت از وجود چند گسل فعال مهم با راستاهای مختلف در حواشی شهر اصفهان دارد این کشور یکی از کشورهای زلزله خیز دنیا محسوب می شود که در کنار این موضوع ضعف عمومی سازه ها نیز موجب تلفات بالای انسانی در بروز سوانح، با توجه به تجارب گذشته شده است. وی اظهار کرد: از طرف دیگر بر اساس آمارهای وزارت راه و شهرسازی در سال ۱۳۹۵، ۱۳۰ هزار هکتار بافت فرسوده در کشور وجود دارد که دارای ۲۷۰۰ محله هستند.

30 درصد محلات کشور نیازمند بهسازی و نوسازی هستند

شهردار اصفهان با تاکید بر اینکه بیش از ۳۰ درصد محلات کشور نیازمند نوسازی و بهسازی کالبدی هستند، گفت: درحال حاضر در این محلات بالغ بر ۱۹ میلیون نفر سکونت دارند که واحدهای مسکونی آنها از ضعیف ترین سازه های ممکن تشکیل شده اند. وی ادامه داد: با توجه به اثرات تخریبی بلایای طبیعی و با توجه به این مطلب که کشور ما از کشورهای در معرض بلایا و مخاطرات طبیعی است، پرداختن به برنامه ها و اصول کاهنده بلایای طبیعی و اثراتشان، توجهی ویژه را می طلبد. جمالی نژاد اغلب سیاست های اجرایی را با محدودیت مداخله کالبدی مواجه دانست و گفت: درحالی که مؤلفه های اجتماع محور امروزه جایگاه بسیار والایی را در این زمینه به خود اختصاص داده اند. وی تاکید کرد: در واقع رویکرد سنتی که فقط بر جنبه مقاوم سازی کالبدی شهر در مدیریت بحران تمرکز دارد، امروزه در چالش با واقعیت های کارکردی، نیازمند ابعاد دیگری از کارکردهای اجتماعی نیز هست، که در نهایت موجبات افزایش میزان تاب آوری جامعه را فراهم آورد.

لزوم توجه به وضعیت لرزه زمین ساختی در اصفهان

شهردار اصفهان با بیان اینکه در این بین، منطقه اصفهان در تقسیمات ساختاری ایران در زون سنندج- سیرجان قرار گرفته است که پایین بودن میزان فعالیت های لرزه ای یکی از ویژگی های این زون ساختاری است، عنوان کرد: از طرف دیگر سابقه بروز زمین لرزه تاریخی در شهر اصفهان، ثبت بیش از چند صد لرزه با بزرگی بین ۲ الی ۵ ریشتر در پژوهش های انجام شده توسط کارشناسان امور لرزه خیزی سازمان انرژی اتمی ایران طی سالهای ۱۳۵۵ الی ۱۳۵۷ و همچنین طی فعالیت پایگاه لرزه نگاری استان اصفهان از سال ۲۰۰۰ میلادی، لزوم توجه به وضعیت لرزه زمین ساختی این محدوده را گوشزد می کند. وی خاطر نشان کرد: به همین منظور سال ۱۳۸۴ پروژه "شناسایی و بررسی توان لرزه ای گسل های اطراف شهر اصفهان" به همت شهرداری اصفهان و توسط دانشگاه اصفهان انجام گرفت که طی آن با پردازش داده های رقومی ماهواره ای، انجام برداشت های صحرایی و بهره برداری از که لرزه های ثبت شده در منطقه اصفهان در محدوده ای به شعاع ۱۰۰ کیلومتر، تعداد زیادی گسل از جمله ۶۳ گسل فعال مورد شناسایی قرار گرفته است.

جمالی نژاد عنوان کرد: این گسلها دهها و در مواردی تا چند صد کیلومتر درازا داشته و غالباً در ۶ دسته اصلی با راستاهای مختلف قرار گرفته اند. وی ادامه داد: نتایج بدست آمده حکایت از وجود چند گسل فعال مهم با راستاهای مختلف در حواشی شهر اصفهان دارد و وقوع قابل توجه و غیر عادی که لرزه های ثبت شده در جنوب و خصوصاً جنوب غرب شهر اصفهان در محل تلاقی چند گسل فعال اصلی با راستاهای مختلف قابل تامل است. شهردار اصفهان خاطر نشان کرد: شاهدی بر این مدعا، زلزله روز شنبه مورخ۳۱ فروردین ماه سال ۱۳۹۲ است، که در ساعت ۰۰:۵۲:۳۳ به وقت محلی در منطقه حبیب آباد اصفهان با بزرگی ۴.۱ در مقیاس ریشتر، عمق کانونی Km۸ و موقعیت رومرکز زلزله ۳۲.۸ شمالی و ۵۱.۸۱ شرقی به وقوع پیوست، که بنا بر بررسی های به عمل آمده عامل ایجاد آن یکی از همین گسلهای شناسایی شده(گسل گورت) است.

خشکسالی عامل افزایش گسل های زلزله خیز

وی ادامه داد: در کنار این مسائل، افزایش خطر وقوع زلزله ناشی از افت شدید سطح آبهای زیر زمینی در اثر خشکسالی چندین ساله است که می تواند یکی از مهمترین ایده های دهه اخیردر مدیریت بحران و هم در مدیریت شهری مطرح کند و آن، ایجاد شهرهای تاب آور در مواجهه با بحران های مختلف است. ایجاد پدیده فرونشست زمینه تشدید فعالیت و حرکت گسل های منطقه را فراهم می کند و اخیراً نشانه های آن در دشت مهیار اصفهان نشان داده شده ، که اهمیت موضوع را نشان می دهد. جمالی نژاد از جایگاه ویژه انجام مطالعات جامع و توجه به لزوم آمادگی مقابله و کاهش خطر پذیری لرزه ای در اصفهان خبرداد و گفت: آنچه در این دیدگاه از اهمیت خاصی برخوردار است، نگاه جامع به مجموعه عوامل بحران ساز، کنترل کننده بحران و کاهش خطر پذیری، به ویژه عوامل انسانی است.

به تاب آوری شهرها باید همه جانبه نگاه کرد

شهردار اصفهان با اشاره به اینکه در تاب آوری به تمام ابعاد زیرساختی یا محیطی، اقتصادی، فرهنگی- اجتماعی، نهادی و سازمانی توجه شده عنوان کرد: منطق تاب آوری و رویکردهای برگرفته از آن ایجاد نوعی هوشمندی در لایه های مختلف اجتماع است تا با ایجاد هم راستایی در لایه های مختلف، چرخه ی تشخیص و بهبود در جامعه به طور خود جوش و درونزا شکل بگیرد. وی تاکید کرد: تمرکز بر ظرفیت سازی اجتماعی و فرهنگی در تک تک شهروندان در کنار بهبود و ارتقاء کیفیت شرایط محیطی، در کشوری نظیر ایران که اگر چه از یک سو با ضعف در زیر ساخت ها و سازه ها روبروست، اهمیت دارد.

دو شیوه برای مرمت و مقاوم سازی ساختمان ها وجود دارد

شهردار اصفهان با بیان اینکه تمام بناهای تاریخی در اصفهان نیازمند مرمت و مقاوم سازی هستند، گفت: در این بناها، دو شیوه کلی اصلاح رفتار زلزله سازه و کاهش صدمات زلزله استفاده می شود. وی ادامه داد: در شیوه اول به منظور رسیدن به هدف، نیازمند دخل و تصرف در ساختار بناهای تاریخی هستیم بنابراین روش دوم بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. جمالی نژاد اذعان کرد: هنگام زلزله توقع ما این است که بنا تاحدودی آسیب ببیند اما فرو نریزد زیرا آسیب های وارده قابل جبران و برگشت است. وی با اشاره به اینکه بسته به کاربری تعیین شده سطح عملکرد و دخالت در بناهای تاریخی تعیین می شود،گفت: در بناهای تاریخی سطح عملکرد ویژه مورد نظر واقع نمی شود و سطح عملکرد مطلوب برای دخل و تصرف در آن ها مورد نظر است. به گفته شهردار اصفهان این شهر یکی از شهرهای تاریخی دنیا به حساب می آید که شامل بناها و بافتهای تاریخی زیادی است و به مرور زمان این بناها نیاز به حفظ و نگهداری و مفاومت سازی دارد.

شیوه های سنتی در نبود شیوه های مدرن جواب داده اند

وی در ادامه گفت: مشکل اصلی این بناها کهولت و فرسودگی مصالح ساختاری است که به روش مقاوم سازی های مدرن قابل نگهداری هستند و در برخی موارد باید با شیوه های حفظ و نگهداری سنتی نسبت به نگهداری آنها اقدام کرد. جمالی نژاد در ادامه به بخشی از مقاوم سازی های صورت گرفته توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان اشاره کرد و گفت: از جمله این موارد می توان به تکیه مادرشاهزاده ها و تکیه سیچان و فرهنگسرای پایداری، خانه کدخدایی، سردر کارخانه پشم، مقبره باباقاسم، سر در حمام جارچی باشی و بازارحسن آباد، بازار حاج محمد جعفر ، بازار پرسیان را نام برد. به گفته وی اولین گام برای مقاوم سازی بافت بناهای تاریخی، شناسایی آسیب وارد شده به بناهاست که نیازمند تکنولوژی های جدید و مدرن است. شهردار اصفهان در پایان خاطر نشان کرد: در حال حاضر دسترسی به این تکنولوژی ها چندان پیشرفت نکرده و با توجه به ساختار بناهای تاریخی مقاوم سازی به روش سنتی جوابدهی خوب و مناسبی داشته است