تناسب بین خالی‌کردن فضای دیسک و بالا‌رفتن سرعت کامپیوتر
زمانی که شروع به استفاده از کامپیوترها و یا دستگاه‌های دیگر الکترونیکی می‌کنید، ممکن است به مواردی غیر منطقی اما صحیح در تغییر کارآیی و عملکرد دستگاه‌ها بر بخورید. یکی از این موارد، خالی کردن فضای ذخیرهسازی موجود روی دیسک سخت است که تاثیر قابل توجهی بر افزایش سرعت عملکرد کامپیوتر شخصی شما دارد. به بیان دیگر، همه ما اطلاعات کافی در خصوص عملکرد رم و تاثیری که این قطعه سختافزاری بر کارآیی دستگاه خواهد داشت و البته بهبود کارآیی با افزایش حافظه رم داریم. با این حال اما به چه دلیل افزایش فضای خالی دیسک سخت به بهبود سرعت کامپیوتر کمک خواهد کرد؟ از دیدگاه دیگر آیا این سوال، از اصل و ریشه درست بوده و یا تنها یک باور اشتباه در میان کاربران است؟
در نگاه اول شاید کاهش فضای خالی به واسطه افزایش اطلاعات، به بهبود سرعت جست‌وجو منجر شود که در این صورت سوال دیگری پیش خواهد آمد که به چه مقدار فضای خالی برای استفاده روی دیسک سخت نیاز خواهیم داشت.
در نگاه اول شاید کاهش فضای خالی به واسطه افزایش اطلاعات، به بهبود سرعت جست‌وجو منجر شود که در این صورت سوال دیگری پیش خواهد آمد که به چه مقدار فضای خالی برای استفاده روی دیسک سخت نیاز خواهیم داشت.
زمانی که شروع به استفاده از کامپیوترها و یا دستگاه‌های دیگر الکترونیکی می‌کنید، ممکن است به مواردی غیر منطقی اما صحیح در تغییر کارآیی و عملکرد دستگاه‌ها بر بخورید. یکی از این موارد، خالی کردن فضای ذخیرهسازی موجود روی دیسک سخت است که تاثیر قابل توجهی بر افزایش سرعت عملکرد کامپیوتر شخصی شما دارد. به بیان دیگر، همه ما اطلاعات کافی در خصوص عملکرد رم و تاثیری که این قطعه سختافزاری بر کارآیی دستگاه خواهد داشت و البته بهبود کارآیی با افزایش حافظه رم داریم. با این حال اما به چه دلیل افزایش فضای خالی دیسک سخت به بهبود سرعت کامپیوتر کمک خواهد کرد؟ از دیدگاه دیگر آیا این سوال، از اصل و ریشه درست بوده و یا تنها یک باور اشتباه در میان کاربران است؟
در نگاه اول شاید کاهش فضای خالی به واسطه افزایش اطلاعات، به بهبود سرعت جست‌وجو منجر شود که در این صورت سوال دیگری پیش خواهد آمد که به چه مقدار فضای خالی برای استفاده روی دیسک سخت نیاز خواهیم داشت. در پاسخ به این سوال باید گفت، خالی کردن فضای ذخیرهسازی در دیسک سخت به تنهایی خود باعث افزایش سرعت سیستم نخواهد شد. این یک باور اشتباه در میان کاربران بوده و دلیل آن از این واقعیت نشات گرفته که در واقع پر کردن دیسک سخت شما معمولا همزمان با موارد دیگری که به کاهش سرعت رایانه منجر می‌شوند، به وقوع می‌پیوندد.کارآیی حافظه‌های ذخیرهسازی SSDها با پر شدن آنها کاهش یافته اما این مورد، مشکلی جدید بوده و تنها به SSD محدود می‌شود. پر شدن فضای دیسک سخت به مشکلاتی دیگر منجر شده که در ادامه با بعضی از آنها آشنا خواهیم شد.
پراکندگی فایل‌ها
پراکندگی فایل‌ها مشکل جدی برای کامپیوترهای امروزی بوده، اما نداشتن فضای خالی روی دیسک سخت در حالی که یکی از عوامل موثر در این زمینه است، تنها عامل ایجاد پراکندگی نیست. در واقع شانس بروز از هم گسیختگی در فایل‌ها به فضای خالی موجود روی دیسک سخت مربوط نیست؛ بلکه این مورد به اندازه بزرگ‌ترین بلوک ایجاد شده روی فضای خالی و تعامل سیستم با تخصیص فضا مرتبط است.
در نظر داشته باشید درایوی که ۹۵ درصد از فضای موجود روی آن پر باشد و کلیه فضای خالی آن روی یک بلوک پیوسته باشد، شانس از هم گسیختگی فایل‌ها را به صفر درصد می‌رساند. از سوی دیگر درایوی که در آن ۵ درصد فضا پر بوده و اطلاعات به طور یکنواخت روی قسمت‌های مختلف آن ذخیره شده شانس از هم گسیختگی فایل‌های موجود روی آن را افزایش خواهد داد.
یادتان باشد که از هم گسیختگی یک فایل تنها زمانی روی کارآیی تاثیر خواهدگذاشت که شما به فراخوانی آن فایل اقدام کنید. از هم گسیختگی فایل‌ها اگرچه روی کارآیی سیستم تاثیر داشته،اما عوامل دیگری به ویژه ویژگی‌های سختافزاری و البته سیستمعامل می‌توانند تا حد زیادی تاثیرات این کاهش سرعت را از دید شما مخفی نگه دارند.
فهرست جست‌وجو (Search Index)
یکی دیگر از موارد موثر در سرعت کامپیوتر، قابلیت فهرست جست‌وجو است. در صورتی که قابلیت ایندکس را به‌‌طور پیش‌فرض فعال کرده باشید، سیستمعامل مجبور به ذخیره داده‌های مربوط به محتوای قابل فهرست شدن خواهد شد و نهایتا با بزرگ‌ترشدن این لیست، سرعت کامپیوتر شما از نقطه نظر ورودی و خروجی‌های پردازشی بیش از پیش تحت‌تاثیر قرارخواهد گرفت. اضافه شدن حجم اطلاعات ذخیره‌شده روی دیسک سخت می‌تواند منجر به افزایش حجم اطلاعات ایندکسی شده و در نهایت سرعت کامپیوتر شما بیش از پیش کاهش خواهد یافت.
نرمافزار ضدویروس
در صورتی که نرمافزار ضدویروس شما به طور خودکار به پردازش و جست‌وجو در میان داده‌ها در پس‌زمینه کامپیوتر اقدام کند، این عمل همانند رویه به کارگرفته شده در ایندکس، موجب ازدست رفتن قسمتی از منابع سیستمی و پردازشی کامپیوتر شما شده و در نهایت منجر به کاهش سرعت سیستم می‌شود. هرچه مقدار اطلاعات ذخیره شده روی دیسک سخت شما بیشتر باشد، زمان مورد نیاز برای پردازش و جست‌وجو به منظور یافتن ویروس و بدافزار افزایش خواهد یافت، با این وجود نبود فضای ذخیرهسازی اضافی در اینجا مشکلی به‌وجود نخواهد آورد.
نرم‌افزارهای نصب شده
در صورتی که نرم‌افزارهای نصب شده روی کامپیوتر شما، همزمان با بارگذاری سیستم اجرا می‌شوند، این روند به کاهش سرعت سیستم و نهایتا افزایش زمان راه اندازی آن منجر خواهد شد. با توجه به اینکه افزایش تعداد برنامه‌های یاد شده منجر به کاهش فضای ذخیرهسازی روی دیسک سخت می‌شود، این شائبه ایجاد خواهد شد که افزایش حجم اطلاعات موجود روی دیسک سخت باعث کاهش سرعت کامپیوتر شده است.
مثال‌های متعدد دیگری وجود دارند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث کاهش سرعت سیستم شما می‌شوند. اگرچه نبود فضای ذخیرهسازی روی دیسک سخت عامل مستقیمی در کاهش سرعت کامپیوتر نیست، اما حذف برنامه‌های مختلف و البته حذف محتوای ایندکس شده می‌تواند به افزایش سرعت سیستم منجر شود.
به عنوان آزمایش می‌توانید دیسک سخت خود را با دیسکی با ظرفیت بالاتر جایگزین کنید و از برنامه‌هایی مشابه و تنظیمات یکسان بهره ببرید. مشاهده خواهید کرد که این تغییرات منجر به افزایش سرعت کامپیوتر شما نخواهند شد، چون همان برنامه‌های پیشین همچنان در زمان راه‌‌اندازی بارگذاری خواهند شد، همان فایل‌های از هم گسیخته همچنان وجود خواهند داشت و همان سیستم فهرست‌‌بندی همچنان به کارگرفته خواهد شد، بنابراین به‌رغم افزایش فضای خالی موجود روی دیسک سخت، شاهد هیچ افزایش سرعتی نخواهید بود.
در این میان آیا این کاهش سرعت، رابطه‌ای با جست‌وجو برای فضای خالی برای ذخیره داده‌ها دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید به دو نکته اساسی توجه کرد: دیسک سخت شما به جست‌وجو برای یافتن مکان مناسب برای ذخیره داده‌ها نخواهد پرداخت. در واقع این دیسک سخت تنها یک قطعه سختافزاری غیر هوشمند است که با دریافت دستورات از سیستمعامل کامپیوتر شما به نوشتن یا بازخوانی اطلاعات اقدام می‌کند. درایوهای جدید از قابلیت کش و بافرینگ پیشرفته بهره می‌برند تا بتوانند به پیشگویی درخواست‌های سیستمعامل، بسته به تجربه پیشین خود اقدام کنند.
نکته دوم اینکه سیستم عامل شما هم به جست‌وجو برای یافتن مکانی برای ذخیره اطلاعات نخواهد پرداخت. روشی که برای سازماندهی اطلاعات موجود روی دیسک سخت به کارگرفته می‌شود براساس فرمت فایل‌های سیستمی مشخص می‌شود.
برای مثال FAT۳۲ (کامپیوترهای قدیمی‌تر مجهز به سیستمعامل ویندوز یا داس)، NTFS (نسخه‌های جدیدتر از ویندوز)، HFS+ (مک) و ext۴ (برخی سیستم‌های لینوکسی) از جمله گزینه‌های در دسترس هستند که از روش‌هایی متفاوت بهره می‌برند. صرف‌نظر از مقوله مدیریت فایل‌ها، به طور کلی همه فایل‌های سیستمی از روش‌هایی خاص برای یافتن فضای خالی بهره می‌برند.
آیا با جابه‌جایی فایل‌ها می‌توان فضای ذخیرهسازی خالی بیشتری ایجاد کرد؟
خیر، این اتفاق نخواهد افتاد. فرآیند جابه‌جایی فایل‌ها به منظور کاهش از همگسیختگی، دفراگمنتینگ نام دارد. این روش به طور خود به خودی اتفاق نمی‌افتد و برای استفاده از آن باید از ابزار موجود در ویندوز یا دیگر ابزارهای ممکن که به این منظور طراحی شده‌اند بهره ببرید. در نسخه‌های جدیدتر ویندوز این روش به طور خودکار و بر اساس یک برنامه زمانی مدون اتفاق می‌افتد، اما هیچ وقت نمی‌توان این روش را به روندی خودکار در هنگام نوشته شدن هرفایل تبدیل کرد.
به چه مقدار فضای خالی روی دیسک سخت نیاز داریم؟ پیش از هرچیز باید بدانید نیاز به فضای خالی روی دیسک باید حداقل به اندازه‌ای باشد که بتوانید استفاده موثری از کامپیوتر خود داشته باشید. در صورتی که فضای ذخیرهسازی شما رو به اتمام باشد، نیاز به یک درایو با ظرفیت بیشتر خواهید داشت.
اکثر ابزارهایی که در جهت از بین بردن از همگسیختگی فایل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند به یک میزان حداقلی از فضای خالی نیاز خواهند داشت. این ابزارها از این فضا برای نگهداشتن موقتی فایل‌ها تا هنگام سامان دادن به وضعیت آنها استفاده می‌کنند.
فضای خالی کافی برای عملکرد بهینه سیستم عامل هم ضروری است. در صورتی که کامپیوتر شما از فضای رم کافی برخوردار نبوده و حافظه مجازی را با بهره‌گیری از پیج فایل فعال کرده باشید، باید فضایی حداقلی را به منظور بهره‌گیری از این قابلیت خالی بگذارید. در صورتی که روی لپ‌تاپ خود از قابلیت Hibernation Mode هم استفاده کنید به فضای ذخیرهسازی کافی برای استفاده از این عملکرد نیاز خواهید داشت.
به‌عنوان یک نمونه دیگر، برای بهره‌گیری از قابلیت‌های موجود در یک درایو SSD، در پایدارترین حالت ممکن، این دیسک‌ها هم به فضای خالی نیاز دارند. این درایوها از این فضای خالی به منظور پخش کردن داده‌ها در درایو بهره می‌برند.
به طور کلی و به عنوان جمع‌بندی باید خاطر نشان کرد استفاده از واژه «کاهش سرعت رایانه» به کلیه محتویات موجود بر روی دیسک سخت وابسته نبوده و تنها قسمتی از اطلاعات روی کارآیی سیستم تاثیردارند که روی قابلیت‌های پردازشی پردازنده و دیگر قسمت‌های سختافزاری تاثیرگذار باشند.
در نگاه اول شاید کاهش فضای خالی به واسطه افزایش اطلاعات، به بهبود سرعت جست‌وجو منجر شود که در این صورت سوال دیگری پیش خواهد آمد که به چه مقدار فضای خالی برای استفاده روی دیسک سخت نیاز خواهیم داشت. در پاسخ به این سوال باید گفت، خالی کردن فضای ذخیرهسازی در دیسک سخت به تنهایی خود باعث افزایش سرعت سیستم نخواهد شد. این یک باور اشتباه در میان کاربران بوده و دلیل آن از این واقعیت نشات گرفته که در واقع پر کردن دیسک سخت شما معمولا همزمان با موارد دیگری که به کاهش سرعت رایانه منجر می‌شوند، به وقوع می‌پیوندد.کارآیی حافظه‌های ذخیرهسازی SSDها با پر شدن آنها کاهش یافته اما این مورد، مشکلی جدید بوده و تنها به SSD محدود می‌شود. پر شدن فضای دیسک سخت به مشکلاتی دیگر منجر شده که در ادامه با بعضی از آنها آشنا خواهیم شد.
پراکندگی فایل‌ها
پراکندگی فایل‌ها مشکل جدی برای کامپیوترهای امروزی بوده، اما نداشتن فضای خالی روی دیسک سخت در حالی که یکی از عوامل موثر در این زمینه است، تنها عامل ایجاد پراکندگی نیست. در واقع شانس بروز از هم گسیختگی در فایل‌ها به فضای خالی موجود روی دیسک سخت مربوط نیست؛ بلکه این مورد به اندازه بزرگ‌ترین بلوک ایجاد شده روی فضای خالی و تعامل سیستم با تخصیص فضا مرتبط است.
در نظر داشته باشید درایوی که ۹۵ درصد از فضای موجود روی آن پر باشد و کلیه فضای خالی آن روی یک بلوک پیوسته باشد، شانس از هم گسیختگی فایل‌ها را به صفر درصد می‌رساند. از سوی دیگر درایوی که در آن ۵ درصد فضا پر بوده و اطلاعات به طور یکنواخت روی قسمت‌های مختلف آن ذخیره شده شانس از هم گسیختگی فایل‌های موجود روی آن را افزایش خواهد داد.
یادتان باشد که از هم گسیختگی یک فایل تنها زمانی روی کارآیی تاثیر خواهدگذاشت که شما به فراخوانی آن فایل اقدام کنید. از هم گسیختگی فایل‌ها اگرچه روی کارآیی سیستم تاثیر داشته،اما عوامل دیگری به ویژه ویژگی‌های سختافزاری و البته سیستمعامل می‌توانند تا حد زیادی تاثیرات این کاهش سرعت را از دید شما مخفی نگه دارند.
فهرست جست‌وجو (Search Index)
یکی دیگر از موارد موثر در سرعت کامپیوتر، قابلیت فهرست جست‌وجو است. در صورتی که قابلیت ایندکس را به‌‌طور پیش‌فرض فعال کرده باشید، سیستمعامل مجبور به ذخیره داده‌های مربوط به محتوای قابل فهرست شدن خواهد شد و نهایتا با بزرگ‌ترشدن این لیست، سرعت کامپیوتر شما از نقطه نظر ورودی و خروجی‌های پردازشی بیش از پیش تحت‌تاثیر قرارخواهد گرفت. اضافه شدن حجم اطلاعات ذخیره‌شده روی دیسک سخت می‌تواند منجر به افزایش حجم اطلاعات ایندکسی شده و در نهایت سرعت کامپیوتر شما بیش از پیش کاهش خواهد یافت.
نرمافزار ضدویروس
در صورتی که نرمافزار ضدویروس شما به طور خودکار به پردازش و جست‌وجو در میان داده‌ها در پس‌زمینه کامپیوتر اقدام کند، این عمل همانند رویه به کارگرفته شده در ایندکس، موجب ازدست رفتن قسمتی از منابع سیستمی و پردازشی کامپیوتر شما شده و در نهایت منجر به کاهش سرعت سیستم می‌شود. هرچه مقدار اطلاعات ذخیره شده روی دیسک سخت شما بیشتر باشد، زمان مورد نیاز برای پردازش و جست‌وجو به منظور یافتن ویروس و بدافزار افزایش خواهد یافت، با این وجود نبود فضای ذخیرهسازی اضافی در اینجا مشکلی به‌وجود نخواهد آورد.
نرم‌افزارهای نصب شده
در صورتی که نرم‌افزارهای نصب شده روی کامپیوتر شما، همزمان با بارگذاری سیستم اجرا می‌شوند، این روند به کاهش سرعت سیستم و نهایتا افزایش زمان راه اندازی آن منجر خواهد شد. با توجه به اینکه افزایش تعداد برنامه‌های یاد شده منجر به کاهش فضای ذخیرهسازی روی دیسک سخت می‌شود، این شائبه ایجاد خواهد شد که افزایش حجم اطلاعات موجود روی دیسک سخت باعث کاهش سرعت کامپیوتر شده است.
مثال‌های متعدد دیگری وجود دارند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث کاهش سرعت سیستم شما می‌شوند. اگرچه نبود فضای ذخیرهسازی روی دیسک سخت عامل مستقیمی در کاهش سرعت کامپیوتر نیست، اما حذف برنامه‌های مختلف و البته حذف محتوای ایندکس شده می‌تواند به افزایش سرعت سیستم منجر شود.
به عنوان آزمایش می‌توانید دیسک سخت خود را با دیسکی با ظرفیت بالاتر جایگزین کنید و از برنامه‌هایی مشابه و تنظیمات یکسان بهره ببرید. مشاهده خواهید کرد که این تغییرات منجر به افزایش سرعت کامپیوتر شما نخواهند شد، چون همان برنامه‌های پیشین همچنان در زمان راه‌‌اندازی بارگذاری خواهند شد، همان فایل‌های از هم گسیخته همچنان وجود خواهند داشت و همان سیستم فهرست‌‌بندی همچنان به کارگرفته خواهد شد، بنابراین به‌رغم افزایش فضای خالی موجود روی دیسک سخت، شاهد هیچ افزایش سرعتی نخواهید بود.
در این میان آیا این کاهش سرعت، رابطه‌ای با جست‌وجو برای فضای خالی برای ذخیره داده‌ها دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید به دو نکته اساسی توجه کرد: دیسک سخت شما به جست‌وجو برای یافتن مکان مناسب برای ذخیره داده‌ها نخواهد پرداخت. در واقع این دیسک سخت تنها یک قطعه سختافزاری غیر هوشمند است که با دریافت دستورات از سیستمعامل کامپیوتر شما به نوشتن یا بازخوانی اطلاعات اقدام می‌کند. درایوهای جدید از قابلیت کش و بافرینگ پیشرفته بهره می‌برند تا بتوانند به پیشگویی درخواست‌های سیستمعامل، بسته به تجربه پیشین خود اقدام کنند.
نکته دوم اینکه سیستم عامل شما هم به جست‌وجو برای یافتن مکانی برای ذخیره اطلاعات نخواهد پرداخت. روشی که برای سازماندهی اطلاعات موجود روی دیسک سخت به کارگرفته می‌شود براساس فرمت فایل‌های سیستمی مشخص می‌شود.
برای مثال FAT۳۲ (کامپیوترهای قدیمی‌تر مجهز به سیستمعامل ویندوز یا داس)، NTFS (نسخه‌های جدیدتر از ویندوز)، HFS+ (مک) و ext۴ (برخی سیستم‌های لینوکسی) از جمله گزینه‌های در دسترس هستند که از روش‌هایی متفاوت بهره می‌برند. صرف‌نظر از مقوله مدیریت فایل‌ها، به طور کلی همه فایل‌های سیستمی از روش‌هایی خاص برای یافتن فضای خالی بهره می‌برند.
آیا با جابه‌جایی فایل‌ها می‌توان فضای ذخیرهسازی خالی بیشتری ایجاد کرد؟
خیر، این اتفاق نخواهد افتاد. فرآیند جابه‌جایی فایل‌ها به منظور کاهش از همگسیختگی، دفراگمنتینگ نام دارد. این روش به طور خود به خودی اتفاق نمی‌افتد و برای استفاده از آن باید از ابزار موجود در ویندوز یا دیگر ابزارهای ممکن که به این منظور طراحی شده‌اند بهره ببرید. در نسخه‌های جدیدتر ویندوز این روش به طور خودکار و بر اساس یک برنامه زمانی مدون اتفاق می‌افتد، اما هیچ وقت نمی‌توان این روش را به روندی خودکار در هنگام نوشته شدن هرفایل تبدیل کرد.
به چه مقدار فضای خالی روی دیسک سخت نیاز داریم؟ پیش از هرچیز باید بدانید نیاز به فضای خالی روی دیسک باید حداقل به اندازه‌ای باشد که بتوانید استفاده موثری از کامپیوتر خود داشته باشید. در صورتی که فضای ذخیرهسازی شما رو به اتمام باشد، نیاز به یک درایو با ظرفیت بیشتر خواهید داشت.
اکثر ابزارهایی که در جهت از بین بردن از همگسیختگی فایل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند به یک میزان حداقلی از فضای خالی نیاز خواهند داشت. این ابزارها از این فضا برای نگهداشتن موقتی فایل‌ها تا هنگام سامان دادن به وضعیت آنها استفاده می‌کنند.
فضای خالی کافی برای عملکرد بهینه سیستم عامل هم ضروری است. در صورتی که کامپیوتر شما از فضای رم کافی برخوردار نبوده و حافظه مجازی را با بهره‌گیری از پیج فایل فعال کرده باشید، باید فضایی حداقلی را به منظور بهره‌گیری از این قابلیت خالی بگذارید. در صورتی که روی لپ‌تاپ خود از قابلیت Hibernation Mode هم استفاده کنید به فضای ذخیرهسازی کافی برای استفاده از این عملکرد نیاز خواهید داشت.
به‌عنوان یک نمونه دیگر، برای بهره‌گیری از قابلیت‌های موجود در یک درایو SSD، در پایدارترین حالت ممکن، این دیسک‌ها هم به فضای خالی نیاز دارند. این درایوها از این فضای خالی به منظور پخش کردن داده‌ها در درایو بهره می‌برند.
به طور کلی و به عنوان جمع‌بندی باید خاطر نشان کرد استفاده از واژه «کاهش سرعت رایانه» به کلیه محتویات موجود بر روی دیسک سخت وابسته نبوده و تنها قسمتی از اطلاعات روی کارآیی سیستم تاثیردارند که روی قابلیت‌های پردازشی پردازنده و دیگر قسمت‌های سختافزاری تاثیرگذار باشند.
ارسال نظر