اسماعیل کهرم در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تاکید کرد
به احیای دریاچه ارومیه خوشبینم
فاطمه باباخانی
تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه از مهم‌ترین دستاوردهای دولتی است که عنوان محیط زیستی‌ترین دولت تاریخ ایران را با خود دارد. حسن روحانی در اولین برنامه‌های خود در سال ۹۲ دستور تاسیس این ستاد را صادر کرد و برای آن بودجه سنگینی نیز در نظر گرفت. با این حال عملکرد ستاد در حوزه‌های مختلف با انتقاداتی مواجه بود؛ گروهی از عملکرد جزیره‌ای نهادهای متولی گله‌مند بودند و از تلاش سازمان‌های مختلف برای دریافت این بودجه سخن می‌گفتند و گروه دیگری تاکید داشتند در حوزه اجتماعی، این ستاد نتوانسته به موفقیت قابل قبولی دست پیدا کند.
فاطمه باباخانی
تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه از مهم‌ترین دستاوردهای دولتی است که عنوان محیط زیستی‌ترین دولت تاریخ ایران را با خود دارد. حسن روحانی در اولین برنامه‌های خود در سال ۹۲ دستور تاسیس این ستاد را صادر کرد و برای آن بودجه سنگینی نیز در نظر گرفت. با این حال عملکرد ستاد در حوزه‌های مختلف با انتقاداتی مواجه بود؛ گروهی از عملکرد جزیره‌ای نهادهای متولی گله‌مند بودند و از تلاش سازمان‌های مختلف برای دریافت این بودجه سخن می‌گفتند و گروه دیگری تاکید داشتند در حوزه اجتماعی، این ستاد نتوانسته به موفقیت قابل قبولی دست پیدا کند. به گفته آنها عدم توجه به این مقوله سبب شده است با وجود بهره‌وری بالاتر در کشاورزی، روستاییان نسبت به افزایش سطح زیر کشت اقدام کنند و آب باقی‌مانده و صرفه‌جویی شده را در این زمین‌های جدید به‌کار گیرند. در مقابل مجریان ستاد احیا از اجرای پایلوت‌های موفق در روستاهای حاشیه دریاچه خبر می‌دهند. حالا کدامیک از این گزاره‌ها به واقعیت نزدیک‌ترند؟ دریاچه ارومیه در این چهار سال گذشته چه روندی را طی کرده است و آیا می‌توان به احیای آن در آینده کوتاه مدت بود؟ اسماعیل کهرم که درباره حل بسیاری از مسائل و مشکلات محیط‌زیست ایران به دیده تردید می‌نگرد، نسبت به آینده دریاچه چندان بدبین نیست. او در بازگشت از اروپا همین چندی پیش از فراز دریاچه با هواپیما عبور و احیا شدن بخش‌هایی از آن را مشاهده کرده است. در همین خصوص و دلایل کاستی‌های ستاد احیا با او گفت‌وگو کردیم.
یکی از دلایلی که باعث خشک شدن دریاچه ارومیه شده است به عدم تخصیص حقابه این دریاچه برمی‌گردد. سد‌سازی در بالادست رودخانه‌هایی که به دریاچه می‌ریختند در کنار حفر چاه‌های غیرمجاز متعدد و خشکسالی، این روند خشک شدن را شدت بخشیدند؛ به‌طوری که با گذشت مدت زمانی کمتر از دو دهه شاهد بودیم بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران به زمین نمکی تبدیل شد. به نظر شما جبران آنچه در این سال‌ها انجام شده در کوتاه مدت امکان‌پذیر است و عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون چگونه بوده؟
دریاچه ارومیه به سالانه رقمی معادل ۵/ ۷ میلیارد مکعب آب نیاز دارد. بنابراین برای احیای آن چاره‌ای جز تامین حقابه‌های آن نداریم. این تامین آب یا باید از محل سدها انجام شود یا اینکه ما بتوانیم چاه‌های غیرمجاز اطراف را ببندیم. در حال حاضر ۷۳ هزار حلقه چاه در اطراف دریاچه وجود دارند که بخش زیادی از آنها غیرمجاز هستند. این چاه‌ها وسعت کشاورزی را در منطقه بیش از دو برابر کرده و آن را از ۳۵۰ هزار هکتار به ۷۵۰ هزار هکتار رسانده‌اند. ممکن است از یک زاویه این امر خوشحال‌کننده به‌نظر برسد اما اگر از سوی دیگر به آن نگاه کنیم، می‌بینیم این خشکسالی به همین کشاورزی صدمه می‌زند. ستاد احیای دریاچه ارومیه برای رفع این کاستی‌ها اقدام به پس‌گیری حقابه این دریاچه کرده و تقریبا توانسته است آن را دو برابر کند. در کنار آن جلوی بسیاری از چاه‌های غیرمجاز گرفته شده و عملیات لایروبی نیز به انجام رسیده است. با این تفاسیر به نظر می‌رسد در بخش عمرانی، ستاد توانسته است به موفقیت‌هایی در ماموریت خود یعنی احیای دریاچه ارومیه دست پیدا کند.
به این ترتیب شما امیدوارید با تداوم فعالیت‌های فعلی ستاد احیای دریاچه ارومیه، ما در آینده‌ای کوتاه شاهد آبگیری مجدد و احیای آن باشیم؟
هیچ‌کس نمی‌تواند چنین چیزی را تضمین کند. سال آبی ما از مهرماه یعنی چیزی حدود ۲۵ الی ۲۶ روز دیگر شروع می‌شود و هیچ‌کدام از ما نمی‌دانیم حجم بارش در سال جاری به چه میزان خواهد رسید. اگر در خوش‌بینانه‌ترین حالت ما سال آبی خوب داشته باشیم که در حوضه ۵/ ۷ میلیارد آب وارد دریاچه ارومیه شود، این دریاچه سالم خواهد بود اما در غیر‌این‌صورت با توجه به تبخیر شدید، خشک شدن بخش‌هایی از این دریاچه را تجربه خواهیم کرد.
پس به‌صورت کلی، به نظر شما عملکرد ستاد در احیای این دریاچه موفق بوده است یا خیر؟
چندی پیش که از یک سفر برمی‌گشتم، از هواپیما نگاهی به دریاچه انداختم و می‌توانم راحت بگویم که با فعالیت‌های صورت گرفته لااقل نیمی از دریاچه احیا شده است. البته گرچه تخمین عمق آب در بخش‌های دریاچه از هواپیما دشوار است اما به نظر می‌رسید در اطراف جزیره‌ها عمق آب زیاد نباشد. این عمق کم سرعت تبخیر را در تابستان به‌واسطه مساحت زیاد، بسیار بالا می‌برد. اما اینکه بگوییم دریاچه حتما احیا یا مجددا بخش‌هایی از آن خشک خواهد شد، تنها به میزان بارندگی در سال جاری بستگی دارد.
از همان ابتدای تشکیل ستاد احیا نقدهایی به مجموعه تحت مدیریت عیسی کلانتری به‌عنوان مدیر این ستاد وارد بوده است که بخشی از آن به عدم مشارکت جامعه محلی یا پایین نیامدن سطح زیرکشت در حاشیه دریاچه ارومیه بازمی‌گردد. شما در این‌باره چه فکر می‌کنید و این روند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با توجه به مسائل مالی دولت شاهد بودیم بسیاری از بودجه‌های اختصاص داده شده، به ستاد احیای دریاچه ارومیه نرسید. این امر حتی در مواقعی موجب اعتراض آقای کلانتری می‌شد و چند باری نیز انتقادات خود در این باره را به شکلی شفاف بیان کرد. با این روند ارزیابی کردن ستاد احیا کار دشواری به نظر می‌رسد. ما باید مجموعه شرایط را در نظر بگیریم و در نهایت تلاش کنیم قضاوت منصفانه‌ای از آنچه صورت گرفته داشته باشیم.
ارسال نظر