تاثیر کمبود فضای آموزشی در یادگیری در ایران

اکبر احمدیان باغبادرانی
مدیر دبستان عدل دانشگاه اصفهان

اهمیت آموزش و پرورش در تعالی و رشد جامعه امری بدیهی و روشن است تا جایی که کانت فیلسوف مشهور در تاکید این موضوع دو کار سخت در دنیا را آموزش و پرورش و کشورداری می‌داند. از موارد مورد بحث در حوزه آموزش و پرورش موضوع فضای آموزشی از محورهای موردتوجه در سال‌های اخیر بوده است و همان‌گونه که بشر محلی را برای استقرار و سکونت خود در نظر می‌گیرد تا از لحاظ روانی و روحی در شرایط بسزایی باشد در محیط آموزش و یادگیری نیز مکان آموزشی مورد توجه است. از مهدکودک تا دبیرستان که آموزش و پرورش متولی آن است نقش فضای آموزشی از تاثیرگذاری بالایی برخوردار است و اگر واحد آموزشی را در نظر بگیریم که هم از نظر کلاس‌ها هم محوطه‌ ورزشی و تفریح دانش‌آموزان و مکان‌هایی از قبیل آزمایشگاه‌های مجهز و دفاتر مدیریت و معاونت‌ها و اتاق دبیران و بوفه و حتی سرویس‌های بهداشتی را مطابق استاندارد موجود یا به عبارتی آنچه فعلا سازمان نوسازی مدارس متولی ساخت و تحویل آن به آموزش و پرورش است و البته درصد بالای فضای آموزشی توسط خیرین مدرسه‌ساز و با کمک‌های مردمی ساخته شده و به آموزش و پرورش تحویل داده می‌شود.

اما کارشناسان و مهندسین گروه نوسازی مدارس نظارت و اجرا را بر عهده دارند. بنابراین به جرات می‌توان گفت در چنین فضاهایی آموزش بهتر صورت می‌گیرد و دانش‌آموزان هم رغبت بیشتری برای آموزش و یادگیری دارند. امروزه زندگی در فضاهای آپارتمانی و بسته و رواج فضای مجازی و بازی‌های کامپیوتری فضایی را می‌طلبد که کودکان و نوجوانان بتوانند بخشی از انرژی خود را در آن صرف کنند. به‌طور قطع می‌توان گفت فضاهایی که با هدف آموزشی و مطابق یا نیاز‌های آموزش و پرورش ساخته شده‌اند در کنار وجود سایر شرایط ار جمله نیروی انسانی کار‌آمد تاثیر مثبتی بر روند آموزش محصلان خواهد داشت. امروزه در اخبار وجود مدارس فرسوده و قدیمی و استفاده از کپر یا کانکس برای کلاس درس بسیار شنیده می‌شود؛ اما هیچ یک از آنها مناسب فضای آموزش نیستند و آموزش و پرورش و خیرین مدرسه‌ساز با همکاری یکدیگر فضاهای آموزشی مناسب را جایگزین آن می‌کنند.

باید گفت عوامل مختلفی به‌صورت زنجیره‌وار در امر آموزش دخیل هستند و فضای مناسب آموزشی یکی از مهم‌ترین حلقه‌های این زنجیره است؛ به‌طوری که بدون وجود فضای آموزشی مناسب (مانند استفاده از کانکس به‌عنوان کلاس درس) نمی‌توان انتظار نتیجه آموزشی مطلوب داشت. همچنین فضای آموزشی نیز به تنهایی برای امر آموزش کافی نیست و سایر عوامل نیز در آموزش نقش پررنگی دارند. امروز والدین نیز به اهمیت فضای آموزشی در امر آموزش پی برده‌اند و برای انتخاب مدرسه فرزندشان علاوه بر آنکه به خوب بودن معلمان مدرسه توجه می‌کنند، عواملی چون وجود فضای سبز مناسب، کلاس‌های با نور کافی، فضاهای آزمایشگاهی و ورزشی را نیز مد نظر قرار می‌دهند.

یکی از مشکلاتی که امروزه در عرصه آموزش و پرورش وجود دارد این است که با تغییر مدیران بالادستی رویه و سیاست‌ها نیز تغییر می‌کند و گاه تغییر مدیران تاثیرات زیادی بر وضع آموزشی می‌گذارد. به‌عنوان مثال در زمینه وضعیت فیزیکی مدارس زمانی بر بسته بودن در و پنجره و نصب حفاظ تاکید می‌شد و زمانی دیگر برداشتن خفاظ و نرده مورد توجه قرار می‌گرفت و هر یک نیز دلایل توجیهی خود را دارند. بنابراین اگر ثبات در مدیریت آموزش و پرورش وجود داشته باشد و با تغییر مدیران تغییر عمده و غیر ضروری در زمینه فضای فیزیکی و سایر شرایط ایجاد نشود نظام آموزشی پیشرفت بیشتر و بهتری خواهد داشت؛ ولی متاسفانه با هر تغییری رویه معمول نیز تغییر می‌کند و مسائل زیادی از هر نظر تحت الشعاع این تغییرات قرار می‌گیرد.

در حال حاضر در مورد وضعیت آموزش و پرورش کشورمان نمی‌توان نظر واحدی ارائه کرد چرا که امروزه مدارس متنوعی وجود دارد که هر کدام بحث جداگانه‌‌ای را می‌طلبد. امروزه مدارس غیر دولتی معمولا در منازل اجاره‌ای دایر می‌شوند و از آنجا که این منازل برای سکونت طراحی شده‌اند و نه تاسیس مدرسه، معمولا فاقد فضاهای آموزشی آزمایشگاه و کارگاه و زمین‌های ورزشی هستند یا در صورت وجود چنین فضاهایی معمولا کوچک و ناکارآمد است. این در حالی است که برخی از این مدارس مدعی بهترین بودن هستند. امید است که مسوولان امر در زمینه آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری کنند و به هزینه کردن اکتفا نکنند؛ چراکه آموزش و پرورش زیربنای توسعه کشور است.

تاثیر کمبود فضای آموزشی در یادگیری در ایران