ارزش افزوده مهمترین شاخص بهبود کسب و کار
ایمان آزمون مسئول فرآیند ارزیابی رتبه‌بندی میزان تولید ثروت در یک جامعه متداول ترین شاخص و مبین قدرت اقتصادی آن جامعه است. برای تحلیل بهره ور بودن یک بنگاه اقتصادی، عامل ارزش افزوده که ارزش تولید خالص بنگاه می باشد، مهمتر از ارزش ستانده کل است و تصویر گویاتری از عملکرد بنگاه در اختیار قرار می دهد. ارزش افزوده مهمترین متغیر اقتصادی است که می تواند به عنوان بهترین و موثرترین آیتم جهت ارزیابی حرفه ای و عارضه یابی عمومی در سطح کلان مورد استفاده قرار گیرد.

مجموع ارزش خالص تولید کالا و خدمات در یک بنگاه اقتصادی در طول یک دوره مالی را ارزش افزوده گویند. در واقع خلق ثروت ایجاد شده توسط آن بنگاه (شامل تمامی ذینفعان آن همچون سهامداران، کارکنان و ....) ارزش افزوده آن بنگاه نامیده می شود. تمامی برنامه ریزی ها در سطح کلان و در بعد ملی بر پایه ارزش افزوده و رشد آن بنا نهاده شده است و در برنامه های توسعه توجه ویژه ای به این مفهوم شده است اما با مراجعه به سطوح پایین تر و در سطوح خرد و بنگاه داری، توجه و عنایت لازم به این مورد دیده نمی شود.
اشاره اسناد بالادستی به رشد ۸درصد ارزش افزوده که به صورت سالانه از محل سرمایه گذاری ها و رشد بهره وری به دست خواهد آمد نیازمند یک همت عمومی و توجه ویژه تصمیم گیران و مدیران اجرایی بنگاه ها در سطح خرد می باشد. از آنجایی که ارزش افزوده ثروتی را می سنجد که ماحصل کارگروهی کارگران، مدیران، سرمایه گذاران و سایر گروه هایی است که در زنجیره تولید خدمت،محصول یک بنگاه اقتصادی شاغل هستند، طبیعی است که بخشی از ثروت یا ارزش افزوده ایجاد شده در قالب حقوق و دستمزد، بهره وام ها، مالیات، هزینه سرمایه و سود سهام توزیع گردد.
تمایز اساسی بین دو مفهوم ارزش افزوده و سود این است که سود، ثروت ایجاد شده ای است که در یک دوره مالی مشخص به سهامداران تعلق می گیرد؛ در حالی که ارزش افزوده بیانگر ثروتی است که بر اثر تلاش گروهی سهامداران، وام دهندگان، کارکنان و دولت به عنوان نماد جامعه در یک دوره مالی مشخص ایجاد شده است و هر یک از گروه های ذینفع سهم خود را دریافت نموده اند. بنابراین ارزش افزوده مفهوم گسترده تری از سود داشته و سود صرفاً ممکن است بخشی از ارزش افزوده ایجاد شده باشد.
صورت سود و زیان ناشی از نیاز جوابگویی هیات مدیره به سهامداران می باشد در حالی که تهیه کنندگان صورت ارزش افزوده معتقدند که هیات مدیره مسئول پاسخ گویی به سهامداران، وام دهندگان و کارکنان و دولت می باشد تا مشخص شود که اولاً آیا ثروت ایجاد شده است یا خیر و ثانیاً در صورت ایجاد ثروت، این ثروت ایجاد شده چگونه بین گروه های ذینفع تقسیم گردیده است؟
با این نگاه ۱۲درصد امتیازات در مدل رتبه بندی اعضای اتاق ایران به این مفهوم اختصاص یافته است. یکی از اهداف مدل در این بخش جلب نگاه به سوی مفهوم حرفه ای ارزش افزوده به عنوان عامل موفقیت بنگاه چه در سطح خرد و چه در سطح کلان با محقق کردن اهداف توسعه ای می باشد. با مدیریت ارزش افزوده به جای مدیریت سود، بخش خصوصی قادر خواهد بود از اهداف برنامه های توسعه و افق ۱۴۰۴ پشتیبانی نماید. از زاویه دیگر کنترل تمامی معیارها و زیر معیارهایی که در این مدل امتیازدهی شده اند از طریق توجه و ارزش گذاری به این مفهوم پایش می گردد. در واقع مدل رتبه بندی طراحی شده یک مدل سیستمی است که هسته اصلی آن ارزش افزوده می باشد.
توجه به ارزش افزوده در واقع توجه به صادرات و واردات حرفه ای تر، تجهیزات مناسب تر، ساختار سرمایه ای مناسبتر، نیروی انسانی با کیفیت تر و در نتیجه حاکمیت سازمانی موفق تر می باشد.
محاسبه ارزش افزوده امری دشوار است که به همت "سامانه ملی انداره گیری و تجزیه و تحلیل شاخص های بهره وری"
(www.irpmc.ir)، این مهم انجام شده است. در این سامانه با توجه به هفت سال کار کارشناسی انجام شده در زمینه جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل شاخص های بهره وری، ارزش افزوده و شاخص های بهره وری بیش از ۱۳۰۰ بنگاه اقتصادی بورسی و غیر بورسی کشور طی سال های ۸۲ تا ۹۲ در بیش از ۴۵ رشته گروه صنعتی، خدماتی، بازرگانی بر اساس صورت های مالی حسابرسی شده به دو نرخ جاری و ثابت قابل نمایش می باشد.
با افتتاح این سامانه، میانگین های گروه در سرفصل ها و شاخص های مختلف محاسبه شده است و هم اکنون مرکز رتبه بندی اتاق ایران با وصل شدن به پایگاه داده این سامانه و استفاده از اطلاعات آن، قابلیت مقایسه شاخص های مختلف هر بنگاه با میانگین خود را داراست که این مهم امکان برخورداری از تحلیلی جامع و دقیق از وضعیت ارزش افزوده هر بنگاه و همچنین محاسبه شاخص ها و نسبت های ذکر شده و تحلیل روند آن ها و مقایسه هر یک با میانگین مربوط به خود را فراهم می آورد.
این مدل در تلاش است تا برنامه ها و هدف گذاری ها در مورد نحوه چگونگی توسعه در سطح کلان را به داخل بنگاه ها برده و باز تعریف نماید.
با استناد به نظر سنجی های صورت گرفته یکی از جذاب ترین بخش های مدل مربوط به این مفهوم است. چرا که پیش از این اساساً یا به این مفهوم توجهی نمی شده است و یا قدرت محاسبه آن در بنگاه ها وجود نداشته است و در بنگاه هایی که به آن توجه می کردند سوء برداشت و یا عدم متر مناسبی همچون میانگین های گروه، نتایج جالبی را به همراه نداشته است.
از منظر مدل رتبه بندی، توجه به ارزش افزوده به عنوان مفهومی در خلق ارزش و ثروت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مفاهیم متعددی همچون کیفیت، برند، رضایت مشتری، ایمنی، سلامت سازمانی و واردات و صادرات و غیره خود را در مفهوم ارزش افزوده نمایش می دهد.
جدول زیر ۱۰ گروهی که بیشترین ارزش افزوده را در سال مالی ۹۱ ایجاد نموده اند نمایش می دهد.*