شهرهای پایدار و هوشمند برای زندگی آینده

وقتی درباره آینده جوامع در جهان صحبت می‌‌کنیم، منظورمان آینده شهرها است. تا سال ۲۰۵۰، بیش از ۷۰ درصد از جمعیت کره زمین در مراکز شهری ساکن خواهند شد. به این ترتیب، شهرها کانون اصلی منابع تولید و مصرف خواهند شد. البته این وضعیت همین حالا هم وجود دارد. در حال حاضر، شهرها بیش از ۵۵ درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، بیش از ۸۰ درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنند و بخش عمده‌ای از گازهای گلخانه‌های جهان را هم تولید می‌کنند. بنابراین، شهرها مهم‌ترین کانون‌های توجه و برنامه‌ریزی در جهان هستند. اما پرسش این است که آیا شهرها در آینده آنقدر از نظر اقتصادی پویا خواهند بود که از پس نیازها و مسوولیت‌های اقتصادی و محیط‌زیستی خود برآیند.

وقتی درباره آینده جوامع در جهان صحبت می‌‌کنیم، منظورمان آینده شهرها است. تا سال 2050، بیش از 70 درصد از جمعیت کره زمین در مراکز شهری ساکن خواهند شد. به این ترتیب، شهرها کانون اصلی منابع تولید و مصرف خواهند شد. البته این وضعیت همین حالا هم وجود دارد. در حال حاضر، شهرها بیش از 55 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، بیش از 80 درصد انرژی جهان را مصرف می‌کنند و بخش عمده‌ای از گازهای گلخانه‌های جهان را هم تولید می‌کنند. بنابراین، شهرها مهم‌ترین کانون‌های توجه و برنامه‌ریزی در جهان هستند. اما پرسش این است که آیا شهرها در آینده آنقدر از نظر اقتصادی پویا خواهند بود که از پس نیازها و مسوولیت‌های اقتصادی و محیط‌زیستی خود برآیند. پاسخ به این پرسش کار آسانی نیست. موسسه بین‌المللی آرکادیس در هلند هر سال با توجه به شاخص‌های اقتصادی و محیط‌زیستی و مجموعه‌ اطلاعاتی از سه دسته مردمی، کره زمین و سود اقتصادی، شهرهای جهان را از نظر دورنما و موفقیتشان در مقابله با چالش‌های آینده دسته‌بندی می‌کند. طبیعی است که شهرهای مختلف جهان بسته به موقعیت جغرافیایی یا وضعیت سنتی اداره و سیاسی و اقتصادی‌شان، ممکن است در بعضی شاخص‌ها در صدر و در بعضی در انتهای جدول رده‌بندی باشند. مثلا شهرهای آمریکا از نظر پویایی اقتصادی، در راس فهرست شهرهای جهان هستند اما از نظر محیط زیست شرایط و موقعیت و نمره قابل قبولی ندارند. بعضی شهرها از نظر زندگی، شهرهای مطلوبی هستند اما برای کسب‌وکار و بازرگانی موقعیت خوبی ندارند.
شاخص‌هایی که این موسسه هلندی برای رتبه‌بندی شهرهای جهان از نظر توسعه پایدار و قدرت مقابله با چالش‌های‌‌ آینده از آنها استفاده کرده، بر اساس سه مجموعه اطلاعات است. اولین دسته اطلاعات درباره مردم است که شامل وضعیت سلامت، آموزش، برابری درآمدی، توازن کار و زندگی و فضای سبز در اختیار مردم است. دسته دوم اطلاعات که به‌عنوان شاخص رده‌بندی شهرها استفاده می‌شود، اطلاعات مربوط به کره زمین است یعنی میزان آلایندگی انرژی که این شهرها تولید می‌کنند، سطح آلودگی محیط‌زیستی، خطر فجایع طبیعی و سیستم آب و فاضلاب. دسته سوم اطلاعات، اطلاعات مربوط به سود است که شامل فضای کسب‌وکار شهرها، عملکرد اقتصادی و سرانه تولید ناخالص داخلی است.
براساس این شاخص‌ها، فرانکفورت در صدر فهرست 50 شهری است که این موسسه آنها را رتبه‌بندی کرده‌است. بعد از فرانکفورت لندن و درجایگاه سوم کپنهاگ قرار دارد. در فهرست 10 شهر اول جهان از نظر توسعه پایدار، هفت شهر اروپایی هستند. در میان 20 شهر اول این فهرست فقط یک شهر آمریکایی دیده می‌شود و آن شیکاگو است که در رده 19 قرار دارد. در رده‌های پایانی این جدول، شهرهای آسیایی هستند مانند جاکارتای اندونزی که در رده 45 قرار دارد، مانیل پایتخت فیلیپین که در رده 46 است، بمبئی هند که در ردیف 47 است و دهلی نو پایتخت هند که در ردیف 49 است.
اما حتی فرانکفورت که در این فهرست در ردیف نخست قرار دارد، رتبه عالی در شاخص‌های تعریف شده مورد نظر دریافت نکرده‌است. از نظر سود تجاری و فضای کسب‌وکار و همچنین از نظر محیط زیست، نمره فرانکفورت نمره خوبی است اما از نظر شاخص‌های انسانی، در رتبه نهم قرار دارد. یعنی دو شاخص دیگر باعث شده که فرانکفورت در ردیف نخست جدول شهرهای پایدار جهان قرار بگیرد. موقعیت فرانکفورت از نظر شاخص‌های انسانی به این دلیل خوب نیست که ساعات کار مردم این شهر طولانی است و تناسبی از نظر شمار شهروندان مشغول به کار و بیکار، وجود ندارد. معنای این حرف آن است که شمار زیادی از جوانان و افراد مسن بیکار به جمعیت مشغول به کار این شهر وابسته هستند. از نظر شاخص‌های انسانی، رتردام هلند در ردیف نخست شهرهای جهان قرار دارد. در این گزارش گفته شده که هیچ شهری در جهان از نظر شاخص‌های تعریف‌شده این سازمان، شهر کامل و بی‌نقص نیست. اما شهرهای اروپایی به‌طور کلی، بهترین شهرهای جهان هستند.
شهرهای هوشمند جهان
اما یکی دیگر از رتبه‌بندی‌هایی که هر سال با سنجش و مقایسه شهرهای جهان صورت می‌گیرد، رتبه‌بندی از نظر میزان هوشمندی است. این کار را موسسه‌ بین‌المللی جونیپر که موسسه‌ای فعال در زمینه تحقیقات و توسعه دیجیتال و فعالیت‌های تکنولوژیک است انجام می‌دهد. این موسسه اکنون ۱۰ سال است که شهرهای جهان را از نظر هوشمند بودن رتبه‌بندیمی‌کند. منظور از هوشمندی، میزان استفاده شهرها از امکانات دیجیتال و تکنولوژیک در اداره امور و کارها با تاکید بر شبکه‌های انرژی، مدیریت ترافیک از طریق سیستم‌های هوشمند و دیگر امکانات فنی شهرهاست. براساس معیارهای این سازمان، پنج شهر اول هوشمند جهان به ترتیب بارسلونا، نیویورک، لندن، نیس و سنگاپور هستند.
بارسلونا که امسال هوشمندترین شهر جهان شده، به ویژه در به‌کارگیری امکانات دیجیتال و تکنولوژیک در زیرساخت‌های شهری، مورد تحسین قرار گرفته‌است. استفاده از این امکانات در اداره شهر موجب شده که بارسلونا از نظر محیط زیستی هم به پیشرفت قابل توجهی برسد.
این موسسه پیش‌بینی کرده که ابتکارات هوشمند در شهرها، می‌تواند به صرفه‌جویی نزدیک ۱۱ میلیارد دلاری در سال برای شهرها منجر شود چرا که مصرف انرژی و میزان آلایندگی گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد.
اتحادیه اروپا می‌گوید از میان 468 شهرش، بیش از 240 شهر در 28 کشور عضو این اتحادیه هوشمند شده‌اند.
در آسیا اما سنگاپور تنها شهری است که هوشمند به حساب می‌آید. دولت هند وعده داده که شهرهای این کشور را به زودی دست کم در یک شاخص از شاخص‌های هوشمندی، توانا کند. امارات هم به دنبال آن است که در زمینه شهرهای هوشمند در منطقه سرآمد بشود. در همین راستا، شهری در نزدیک ابوظبی به نام «مصدر »ایجاد شده که همه انرژی آن از طریق منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود. همه وسایل نقلیه این شهر برقی است و مزارع وسیع با پنل‌های انرژی خورشیدی، انرژی خود را تامین می‌کنند. مقامات اماراتی می‌گویند این شهر تا سال ۲۰۲۵ به استانداردهایی که برایش تعریف شده می‌رسد و آن وقت الگویی برای هوشمند شدن دیگر شهرهای امارات خواهد شد. این شهر قرار است ۵۰ هزار ساکن دائم و ۵۰ هزار ساکن در رفت‌وآمد داشته باشد.


10 شهر اول جهان از نظر توسعه پایدار
۱- فرانکفورت
2- لندن 3- کپنهاگ
۴- آمستردام ۵- رتردام ۶- برلین
7- سئول 8- هنگ‌کنگ 9- مادرید
۱۰- سنگاپور