مونولوگ و دیالوگ هر دو زنده

در ترکیه تقریبا هر ۲ سال یک‌بار یک انتخابات برگزار می‌شود. البته با اجرای قانون ریاست‌جمهوری از سال ۲۰۱۹ به این سو شاید میزان فاصله انتخابات بالاتر برود. برای همین جایگاه مناظره در این کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. در ترکیه رسانه‌های مکتوب و تصویری فراوانی وجود دارند و حتی برخی از این رسانه‌های مکتوب تا تیراژ ۲ میلیون نسخه هم پیش رفته‌اند (روزنامه زمان نزدیک به گولنیست‌ها که به حکم دولت تعطیل شد). این رسانه‌ها بیشتر متعلق به بخش خصوصی هستند، به جز شبکه‌های «TRT» که زیر نظر دولت اداره می‌شوند. در ایام نزدیک به انتخابات این رسانه‌ها سعی می‌کنند به‌طور مستقل از نمایندگان جریانات دعوت به مصاحبه کنند. بیشتر مناظره‌های صورت گرفته، دست‌کم در دوره حاکمیت حزب عدالت و توسعه زنده بوده است، اما در این میان نکته‌ای که وجود دارد بیشتر رسانه‌ها مستقیم و غیر‌مستقیم حامی دولت هستند و حزب حاکم همواره در ارائه دیدگاه‌های خود از طریق این رسانه‌ها دست برتر را داشته است.

این روند در سال‌های ابتدایی حضور حزب عدالت و و توسعه به عکس بود و جریان سکولار بیشتر حاکم رسانه‌ها بود. در این میان برخی از رسانه‌های نزدیک به گولن که در آن مقطع زمانی متحد اردوغان به حساب می‌آمدند حامی حزب حاکم بودند. شبکه‌هایی مانند سامان یولو و شبکه ۷ ترکیه که تریبون اختصاصی گولن بودند حامی حزب عدالت و توسعه بودند. تا پیش از حضور تورگوت اوزال، که برخی وی را معمار اقتصاد ترکیه می‌دانند، جریان سکولار با به‌دست گرفتن رسانه‌ها عملا جریان یک طرفه‌ای را به وجود آورده بود و در عمل خبری از مناظره و ارائه دیدگاه‌های مختلف نبود. به‌ویژه در دهه ۸۰ که حکومت در دست نظامی‌ها بود خبری از مناظره نبود. اما با روی کار آمدن تورگوت اوزال، وی در اقدامی مهم، خصوصی‌سازی را آغاز کرد و از اینجا شبکه‌های خصوصی ایجاد شدند. این شبکه‌ها هر چند بیشتر در دست حامیان لاییستیه موجود در ترکیه بودند، اما موجب شده بودند جریانات اسلام‌گرایی همچون حزب جماعت که تا آن زمان به شکل هسته‌های مخفی در اجتماع حضور داشته باشند، رو شوند و این جریان نیز حق تنفس نسبی پیدا کند.

با این همه در دولت اردوغان، جریانات رسانه‌ای را باید به دو نیم تقسیم کرد. در دوره اول که حاکمیت این حزب تثبیت نشده بود، برتری از آن جریان سکولار بود. اما از سال ۲۰۰۷ به این سو که اردوغان به بهانه کودتای مدرن ارگنکون (ضربه پتک) ارتش را سرکوب و عده‌ای از آنها را روانه زندان کرد، ورق به سود حزب او برگشت و جریان‌های رسانه‌ای نیز عمدتا به سمت و سوی حزب عدالت و توسعه غش کردند. در ایام مناظرات حضور نفراتی از حزب عدالت و توسعه و سایر احزاب مخالف در شبکه‌های تلویزیونی موجب می‌شود تا مردم به راحتی با دیدگاه‌ها و افکار جریان‌های سیاسی آشنا شوند. به عنوان مثال در انتخابات پارلمانی دوره گذشته، تلویزیون‌های این کشور از جمله «NTV» با پوشش سخنرانی‌های دبیرکل‌های احزاب این کشور سعی می‌کرد تا به نوعی مناظره غیرمستقیم را پوشش دهد.

در ترکیه در ایام انتخابات رسم است دبیرکل‌های احزاب به شهرهای مختلف سفر کنند تا از این طریق بتوانند آرای مردم را جمع کنند. در این میان نیز برخی از شبکه‌های اجتماعی تلاش می‌کنند این سخنرانی‌ها را پوشش دهند. با وجود این در نیمه دوم حکومت حزب عدالت و توسعه وزن رسانه‌ای این حزب به‌طرز شگفت‌انگیزی افزایش پیدا کرده است. تنها چند شبکه معدود هستند که با دعوت از اپوزیسیون سعی می‌کنند دیدگاه‌های آنها را ارائه دهند. در انتخابات پارلمان گذشته شبکه «NTV» با دعوت از رسانه‌های موافق و مخالف تلاش کرد تا چهره جدیدی از مناظرات را به نمایش بگذارد. برای مثال این شبکه با دعوت از سردبیران روزنامه حریت (نماینده اپوزیسیون) و دیلی صاباح (نماینده حزب حاکم) تلاش کرد تا این دو، جریان‌های موجود در ترکیه را نقد کنند. پیش از برگزاری همه‌پرسی اخیر در ترکیه، معمولا مهمترین احزاب مخالف این کشور، یعنی حزب حرکت ملی (ناسیونالیست‌ها) و حزب جمهوری خلق ترکیه (سوسیالیست‌ها) در یک جبهه قرار داشتند و معمولا با همدیگر در برنامه‌های تلویزیونی حضور پیدا می‌کردند و به مناظره با نماینده حزب حاکم می‌پرداختند.

اما پس از انتخابات اخیر و با غش کردن دبیرکل حزب حرکت ملی به سمت حزب عدالت و توسعه، جریان مناظرات دگرگون شده بود. همچنین در ترکیه رسم است که برخی شبکه‌ها با دعوت از دبیرکل‌های هر حزب، نظرات آنها را بشنوند. مونولوگ دبیرکل‌های احزاب اصلی ترکیه نیز معمولا زنده پخش می‌شود. همچنین مجری‌های برنامه‌های تلویزیونی با دعوت از نمایندگان احزاب، پرسش‌های موجود در سطح جامعه را با آنها مطرح می‌کنند و آنها نیز در جهت رفع شبهات به آنها پاسخ می‌دهند. با وجود این برخی این نقد را وارد می‌کنند که در سال‌های اخیر جریان رسانه‌ای به شدت در ترکیه یک سویه شده است و جریان غالب نیز با دولت است. در همه‌پرسی اخیر نیز با یک طرفه شدن جریانات مناظره، احزاب مخالف، شبکه‌های اجتماعی را بهترین وسیله برای ارائه دیدگاه‌های خود یافتند. آنها با حضور در شبکه‌های اجتماعی از جمله واتس‌آپ، فیس‌بوک و اینستاگرام به تبلیغ کمپین «نه» پرداختند. شبکه‌های اجتماعی در عصر حاضر می‌تواند یک رقیب بزرگ برای رسانه‌های کلاسیک باشد، چنانچه در انتخابات اخیر در ترکیه این شبکه‌ها توانستند به رقابت با غول‌های رسانه‌ای ترکیه بپردازند.