کبد چرب

سید عارف مؤمنی*

کبد چرب یا استئاتوز واژه کلی برای اشاره به جمع شدن چربی در کبد است. وجود چربی در کبد، طبیعی می‌باشد، اما اگر این میزان از چربی بیشتر از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است. کبد چرب یک بیماری درمان پذیر است ولی بعضی اوقات می‌تواند باعث اثرات و عوارض خطرناکی شود. کبد چرب معمولاً نشانه و علامتی نداشته و باعث آسیبی همیشگی و برگشت پذیر نمی‌شود. وظیفه کبد تصفیه مواد خوراکی و نوشیدنی مصرفی و دفع مواد مضر از بدن است. اگر میزان زیادی چربی در کبد وجود داشته باشد، این فرآیند دچار مشکل می‌شود. در بعضی از مواقع کبد چرب باعث التهاب و یا زخم‌های کبدی می‌شود. در شدیدترین حالت کبد چرب، نارسایی کبدی بروز می‌کند.

انواع کبد چرب

کبد چرب به سه دسته کلی، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی و کبد چرب حاد بارداری تقسیم می‌شود.

کبد چرب غیرالکلی

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل می‌شود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. این بیماری زمانی مشخص می‌شود که ۱۰ درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.

کبد چرب الکلی

این بیماری جزء اولین مراحل بیماری‌های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی‌ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبدچرب کم کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه مصرف الکل، فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.

کبد چرب بارداری

هرچند این نوع از کبد چرب خیلی نادر است، بااین حال جمع شدن چربی در کبد هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی شود. هرچند دلیل این بیماری کاملاً شناخته نشده اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون‌های بارداری در ارتباط است. علایم این بیماری در سه ماه سوم بارداری رخ داده و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی می‌شود. زنان باردار باید آزمایش‌های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، در اکثر اوقات پس از زایمان به تدریج بهبودی حاصل می‌گردد.

علایم کبد چرب

کبد چرب معمولاً یک بیماری خاموش است و به خصوص در مراحل اولیه نشانه‌ای ندارد. زمانی که بیماری پیشرفت کند، می‌تواند باعث علایم مبهمی همچون:

  • خستگی
  • کاهش وزن
  • کاهش اشتها
  • ضعف
  • تهوع
  • گیجی، مشکل در تصمیم گیری و یا تمرکز
  • درد در مرکز و یا سمت راست قسمت بالایی شکم
  • بزرگ شدن کبد

پیشگیری از ابتلا به کبد چرب

برای کاهش خطر ابتلا به کبد چرب رعایت موارد زیر مؤثر می‌باشند:

رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی سالم حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل و روغن‌های گیاهی می‌تواند خطر ابتلا به کبد چرب را کاهش دهد.

حفظ وزن متعادل و تناسب اندام: اگر شما چاق هستید و یا اضافه وزن دارید کاهش وزن به شما کمک می‌نماید. اگر وزن مناسبی دارید، تناسب اندام و وزن خود را در محدوده نرمال حفظ نمایید.

ورزش و تمرین: ورزش در بیشتر روزهای هفته کمک کننده است، البته اگر مدتهاست ورزش نکرده‌اید، پیش از ورزش با متخصص تغذیه مشورت نمایید.

ترک الکل : در صورتی که شما مشروبات الکلی مصرف می‌کنید، ترک مصرف الکل می‌تواند از ابتلا به کبد چرب الکلی جلوگیری نماید.

درمان وکنترل کبد چرب

با رعایت موارد زیر، شما می‌توانید کبد چرب را کنترل و درمان کنید، این موارد شامل:

کاهش وزن. در صورتی که شما اضافه وزن داشته و یا چاق هستید، باکاهش کالری مصرفی روزانه ، پیروی از یک رژیم غذایی سالم تحت نظر متخصص تغذیه و افزایش فعالیت بدنی اقدام به کاهش وزن نمایید. فعالیت بدنیتان را افزایش دهید. هدفتان را حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در طول روز قرار داده و اگر نیاز به کاهش وزن هم دارید، این میزان را افزایش دهید.دیابت و کلسترول خون خود را کنترل کرده و به توصیه‌های پزشکتان عمل نمایید.از کبد خود محافظت کنید. از کارهایی که فشارزیادی بر کبد می‌کنند همچون مصرف الکل و یا مصرف خودسرانه دارو خودداری نمایید.

*کارشناس تغذیه