گفتمان سازی برای رونق اقتصاد هنر

میلاد مرتجی: فرهنگ و هنر اصفهان سالهاست که بوی رونق اقتصادی ندیده است. تئاترش از رونق افتاده و سینمای آن پویایی لازم را ندارد. هنرمندانش نیز برای پیشرفت از این شهر کوچ می‌کنند. با اینکه شهری پر از پتانسیل‌ها و هنرمندان بسیار است، اما نیاز دارد تا هنرمندانش تقویت و از لحاظ اقتصادی حمایت شوند تا بتواند به روند رو به رشد خود ادامه دهد. با این حال بافت هنری و اقتصاد هنر شهر بسیار فرسوده است. نه خبری از تجارت در این زمینه وجود دارد و نه رغبتی به آن. دیدگاه‌های ضد اقتصادی نیز در میان هنرمندانش رایج است، با ورود چندین ساله شهرداری به ساخت و سفارشی‌سازی آثار نیز باعث شده تا چراغ مراکز فرهنگی با سفارش‌های شهرداری روشن باشد و بخش خصوصی از رقابت با این نهاد پرقدرت با بودجه‌های کلان فرهنگی بازبماند. با این حال سعی دولت در این سال‌ها این بوده که اقتصاد هنر را رونق دهد و از جمله شهرهایی که می‌تواند در این زمینه فعال باشد، اصفهان است.

اول اینکه اصفهان پایتخت فرهنگ و هنر جهان اسلام و دارای موقعیتی جهانی در عرصه هنر و یکی از سه محور توسعه این استان نیز هنر است و بنابراین پتانسیل‌های لازم را برای اقتصاد هنر دارد. دوم اینکه اصفهان به عنوان شهر خلاق در حوزه صنایع‌دستی انتخاب شده و عنصر خلاقیت در آن زنده و پویاست. پس چه بهتر که اشتغال‌زایی و توجه به این استان در زمینه هنر قبل از سایر استان‌ها و پیشرو در کشور باشد. با این حال ساختاری فکری در اصفهان وجود دارد که در زمینه اقتصاد هنر به شدت محافظه‌کار است یا با نگاهی منفی به آن می‌پردازد. به همین دلیل ابتدا باید این ذهنیت که پیوند میان اقتصاد و هنر را نامبارک می‌خواند، از بین برود. در این زمینه مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان بر آن تأکید و در سخنرانی‌های گوناگون خود به آن اشاره کرده است، حتی کار به جایی رسیده که به صورت مستقیم نیز به نگاه منفی نسبت به رابطه اقتصاد و هنر اشاره کرده است.

حجت السلام حبیب رضا ارزانی در همایش "جایگاه روابط عمومی در توسعه فرهنگ و هنر" که چند ماه قبل برگزار شد به طرح این مسئله پرداخت و گفت: یکی از مسائل مطرح در حوزه اقتصاد فرهنگ و هنر این است که آیا می‌توان هنر که یک امر قدسی است را با اقتصاد که یک امر مادی است، تلفیق کرد؟ و آیا با پیوند بین هنر و اقتصاد، سطح و شأن هنر لطمه می‌خورد؟ وی افزود: این دو موضوع با یکدیگر منافات ندارد و می‌توان یک اثر هنری را خریداری کرد نه به این معنا که این اثر هنری فقط در اندازه مقدار پولی که داده شده می‌ارزد، بلکه فقط از نگاه اقتصادی هزینه‌ای پرداخت شده و خرید کردن، یک نوع ارزش گذاشتن به هنر است و در حقیقت قیمت‌گذاری بر روی یک اثر هنری ارزش یک اثر نیست".

گفتمان سازی با تریبون‌ها

مغفول ماندن اقتصاد هنر و کم‌کاری‌ها در این زمینه؛ حرف‌های مدیرکل را با در دیدار با همکاران دبیرخانه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد استان اصفهان به گلایه کشاند: « متأسفانه در این زمینه کم‌کار شده، اما اگر بخواهیم فرهنگی مانا و پایا داشته باشیم باید برای اقتصاد آن نیز برنامه داشته باشیم.» استفاده از هر تریبون برای اشاره به اقتصاد هنر نشان از گفتمان سازی حبیب رضا ارزانی در این زمینه می‌دهد. او که از وظایف اداره ارشاد گفتمان سازی را نام می‌برد به دنبال این بوده و هست که با اشاره‌های مکرر گفتمان اقتصاد هنر را در استان اصفهان به پیش ببرد و دلایل خود را نیز برای این کار از طریق رسانه‌ها عنوان کند.

چراغ سبز به بخش خصوصی

آنچه ارزانی از اقتصاد هنر در اصفهان مد نظر دارد، مربوط به بخش خصوصی می‌شود. او در اولین مصاحبه مطبوعاتی خود از پیگیری برای واگذاری تئاتر شهر به بخش خصوصی خبر داد و کارهای مجتمع فرهنگی و هنری فرشچیان را نیز برای واگذاری ، پیش برد. این بار نیز در این زمینه معتقد است که باید بخش خصوصی به کار بپردازد. مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان در گفت‌وگو با «تسنیم» از این فکر خود پرده برداشت و گفت: اعتقاد بنده این است که باید در زمینه فرهنگ و هنر، اقتصاد پویا داشته باشیم و اگر بخش خصوصی به خاطر علاقه‌مندی در زمینه فرهنگ و یا هنر ورود پیدا می‌کند، برای پول‌های خرد و کلان برنامه‌ریزی کنیم. ارزانی با اشاره به اقدامات این اداره برای تعامل با بخش خصوصی گفت: باید سعی شود که با مؤسسات و مجموعه‌های فرهنگی هنری و غیرفرهنگی ارتباط برقرار کنیم، زیرا این ارتباطات ثمرات بسیار مهمی هم برای این اداره کل و هم بخش خصوصی فراهم می‌کند. وی افزود: ارتباط با مؤسسات فرهنگی و غیرفرهنگی می‌تواند منفعت مادی و معنوی هم برای ما و هم برای این مجموعه‌ها داشته باشد و ما به دنبال ارتباط متقابل و مؤثر در زمینه اقتصاد فرهنگ و هنر هستیم. حجت‌الاسلام ارزانی با بیان اینکه با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر اقتصاد فرهنگ و هنر، در این راستا در حرکت هستیم، گفت: در تلاش هستیم که با کمک مجموعه‌ها و مؤسسات فرهنگی و هنری برنامه‌های باکیفیت ارائه دهیم و مشارکت بیشتری داشته باشیم و با ارائه بسته‌های فرهنگی سعی در پویا کردن اقتصاد فرهنگ و هنر داریم.

دعوت‌ها

یکی دیگر از راهکارهایی که مدیرکل فرهنگ و ارشاد استان اصفهان در پیش گرفت، دعوت از هنرمندان برای همکاری با اداره ارشاد با ارایه طرح‌ها و ایده‌های خود در راستای تجاری‌سازی هنر و فرهنگ بود. ارزانی در دیدار با خوشنویسان از آنها خواست تا برای اقتصاد هنر طرح بیاورند و از صادرات آثار هنرهای تجسمی صحبت کرد. همچنین وی در میان اعضای فعال انجمن هنرمندان طراح و نقاش فرش دستباف اصفهان، دست‌اندرکاران تهیه و تولید فرش، اساتید دانشگاه و فعالان حوزه بازار فرش به تجاری‌سازی این هنر اشاره کرد و گفت: فرش این قابلیت را دارد که در حوزه اقتصادی نقش خوبی ایفا کند که تاکنون این اتفاق نیفتاده است و جای فعالیت در این حوزه بسیار است، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان این آمادگی را دارد که حمایت‌های لازم را به منظور تقویت اقتصاد هنر در حوزه فرش دستباف انجام دهد. ارزانی در حوزه هنرهای نمایشی و تئاتر نیز در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر به اهمیت اقتصاد در این هنر اشاره و اظهار کرد: در این وهله موضوع اقتصاد هنر در مقوله تئاتر اهمیت خاصی پیدا می‌کند؛ در واقع زمانی که شخص ملاک خود را تولید اثر نمایشی مورد توجه مردم جامعه و دارای قابلیت فروش بلیت قرار می‌دهد، طبیعی است به جست‌وجوی دقیق‌تر و بهتر دغدغه‌های مردم برای تولید تئاتر نیز خواهد پرداخت.

یک سال، یک شعار؛ یک سؤال

اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان سال جاری را سال اقتصاد در زمینه فرهنگ دانسته و مدیرکل نیز گفته برنامه‌های خود را در این راستا قرار می‌دهد. اما در کنار تمام تلاش‌هایی که حبیب رضا ارزانی برای گفتمان سازی انجام داده، هنوز نتایج عملی برای این گفتمان عنوان نکرده است. ضمن اینکه هنوز وجه عملیاتی طرح‌ها و گفتمانی که مطرح کرده در زمینه‌های گوناگون مشخص نیست. به عبارت دیگر نقطه کور در زمینه اقتصاد هنر، فاصله ای است که میان گفتمان و اجرا وجود دارد و مهم به نظر می‌رسد که مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به دستاوردها و گام‌های اجرایی که در این راستا برداشته شده نیز اشاره کند تا مشخص شود که آیا گفتمان سازی او جامه عمل می‌پوشد یا خیر؟