بانک ها، آهن ربای سرمایه!
دنیای اقتصاد: زاویه دید به بانک های کشور از زمانیکه رییس جمهور روحانی عبارت " ما ادراک البانک" را مطرح نمود متفاوت شد. این انتظار که بانک ها بجای پرداختن به بنگاهداری، تمامی تلاش خود را معطوف به فرایند، گردش مالی خود در واحدهای تولیدی، به صورت تسهیلات قرار داده و نهایتاً با کاهش هزینه ها، افزایش سود و فروش اموال منقول و غیرمنقول اضافی و غیر ضرور، سرمایه در گردش خود را افزایش دهند انتظاری است که دولت از نظام بانکی کشور دارد. اما در این میان درخواست بانک ها چیست

 صحبت های اخیر استاندار و دیگر نخبگان اقتصادی استان حکایت از جذب سرمایه های اصفهان توسط بانک ها و هزینه کرد آنها در سایر استان های کشور دارد. جایی که استانداربا صراحت بانک ها را از خروج منابع استان منع می کند: "سالانه بیش از ۳۶ هزار میلیارد تومان منابع در استان توسط بانکها و موسسات مالی و اعتباری جذب می شود ولی تنها ۲۰ درصد آن در اصفهان مصرف می شود"
هفته بانکداری اسلامی فرصتی بود برای مطرح کردن این موارد، هرچند که محدودیت زمانی امکان بسط آنرا مهیا نمی کرد. بهروز معینی فرد کارشناس بانکی ، محمدسعید شریفان مدیر بازاریابی بانک رفاه و مهدی مسائلی دبیر سندیکای صنعت برق اصفهان به عنوان نماینده بخش خصوصی میهمان دفتر دنیای اقتصاد بودند

دنیای اقتصاد: آیا بانکداری فعلی کشور را می توان یک بانکداری اسلامی تلقی کرد و آیا چنین بانکداری در کشور به درستی اجرایی می شود؟
معینی فرد: بانکداری ربوی با اقتباس از غرب در ایران رایج بود تا قبل از سال ۱۳۶۳ نیز در ایران مرسوم بود ولی پس از آن با جایگزین شدن قرار دادهای اسلامی بین داین و مدیون تلاش گردید تا مفهوم ربا از سیستم بانکی حذف گردد.
شریفان: کاربردی بودن بانکداری اسلامی محدود به ایران و کشورهای اسلامی نمی شود بلکه در سایرکشورهای دنیا هم انجام می شود ولی اینکه چرا در دنیا بانکداری اسلامی رشد کرد این است که کشورهای دنیا با توجه به اینکه خاور میانه معادن بزرگ ثروت را در اختیار دارد مجبور بودند با این کشورها مراوده داشته باشند و به همین دلیل سعی کردند برای ارتباط بهتر مالی با کشورهای خاورمیانه به بانکداری اسلامی روی آورند. سرمایه گذاری زیادی شده است تا بانک داری اسلامی محقق شود اما قطعا تفاوت هایی میان بانکداری و بانکداری اسلامی وجود دارد چراکه علمای بانکداری و علمای دینی قطعا از یک زاویه به مسئله نگاه نخواهند کرد.

مهدی مسائلی: بانکداری اسلامی یا بانکداری بدون ربا یک مفهوم ایده آلی می باشد چرا که بانکها بعنوان بنگاه اقتصادی می باشند و برای تامین هزینه های خود بایستی از فروش محصولات خو د امرار معاش نمایند وعمده ترین محصول بانک هم "پول" می باشد.

دنیای اقتصاد: رتبه بندی بانک ها در ایران به چه شکلی است و چه تعداد بانک خصوصی و دولتی در کشور فعالیت می کنند؟
معینی فرد: بانک مرکزی بانک‌ها را از جنبه‌های مختلف از جمله صورت‌های مالی رتبه بندی می نماید و بانک برتر را در خالص سرمایه یا پیاده سازی استاندارد‌های حاکمیت شرکتی جستجو می نماید. در ایران ۱۴ بانک داریم که ۶ بانک دولتی و مابقی خصوصی هستند.
شریفان: در مورد خصوصی بودن یک بانک باید این موضوع را مطرح کرد که باید دریابیم خصوصی بودن از منظر مالکیت یا از منظر مدیریت متفاوت است. برای مثال در بانک رفاه 99 درصد بانک در دست تامین اجتماعی و بخش خصوصی است اما گاهی مالکیت خصوصی در اصل 44 گونه ای دیگر تعریف می گردد و می گوید مالکیت خصوصی مالکیتی است که آحاد مردم و سهامداران خرد در آن حضور داشته باشند. حالا طبق آنچه بانک مرکزی اعلام کرده 8 بانک خصوصی در کشور وجود دارد که بانک رفاه یکی از آنها است و پس از آن باید قابلیتی از جمله نقدینگی بهتر و مشارکت بهتر ایجاد شود محدودیت های قانونی و ضابطه مند باید وارد کار شود و بانکداری مدرن ارائه شود پس اگر می گوییم بانک باید خصوصی شود باید بتوان بازدهی در سرمایه گذاری ها بهتر شود.

فروش پول همواره با ریسک همراه است این در حالی است که بانک های کشور ایران ریسک گریز هستند و همواره ارزیابی ریسک را در دستور کار دارند و برای ورود به هر طرحی بدون ارزیابی ریسک وارد عمل نمی شوند اینکه گفته می شود بانک ها پول فروشی می کنند، اینطور نیست چراکه بانک شرایطی را می پذیرد که طبق آن امنیت سپرده گذاران خود را تامین کند که اگر این اتفاق رخ ندهد نظام بانکداری از بین می رود و اگر وجهی برای این نگهداری طلب می شود به این دلیل است که بانکها در حوزه پول تخصص و تجربه را در اختیار دیگران می گذارند.
مهدی مسائلی: سازمان مدیریت صنعتی کشور بر پایه سال مالی و با توجه به شاخصهایی چون سودآوری، نسبت بدهی، دارایی، اشتغال (نفر) نسبت به رده بندی بانکها اقدام می نماید. همچنین این سازمان بر اساس شاخصهای ۲۸ گانه نسبت به معرفی ۱۰۰ شرکت برتر کشور نیز اقدام می نماید که نام برخی از بانک ها نیز در این میان به چشم می خورد. اولین و مهم‌ترین شاخص برای رتبه‌بندی شرکت‌ها میزان فروش است. در هر حال بانک و موسسات مالی یک بنگاه اقتصادی سود آور می باشند و گرنه هر روز یک بانک یا موسسه جدید ایجاد نمی گردید، در ایران به ازای هر یک میلیون نفر ۲۷۷ شعبه بانک، در انگلیس در سال ۲۰۱۲ ، ۲۲۲ شعبه و در ژاپن و آمریکا ۳۳۸ شعبه وجود داشته است!

دنیای اقتصاد: یکی از مواردی که دولت را نسبت به وضعیت بانکی نگران کرده است میزان جذب سرمایه ها و در مقابل میزان سرمایه گذاری آنها در هر شهری است. استاندار اصفهان و بسیاری از نخبگان اقتصاد ریشه سرمایه گریزی اصفهان را در وضعیت منابع بانکی استان اصفهان جستجو می کنند و تذکرات متعددی هم در اینباره داده اند. دیدگاه شما در این مورد چیست
معینی فرد: ورودی پول به بانک های کل کشور از دو منبع قرض الحسنه و سپرده های سرمایه گذاری می باشد.۳۰ درصد منابع قرض الحسنه ای و ۷۰ درصد وکالتی می باشد. بر اساس ماده ۵۶ برنامه توسعه اقتصادی کشور بانک ها می توانند تا ۸۰ درصد از منابع قرض الحسنه را به اشتغال تخصیص دهند بر اساس این بند قانونی طرح بنگاه های زود بازده کلید خورد و موجبات خالی شدن این منابع را در بانکها از سال ۱۳۸۶ به بعد فراهم نمود بگونه ای که در شرایط فعلی برای پرداخت وام ازدواج هم برخی از بانکها ناتوان گردیده اند. باید زمینه را برای ایجاد بانکهای تخصصی در حوزه های مختلف فراهم ساخت. توجه کنیم که تلاقی و بی نظمی در این باره موجبات اختلال در بازار پولی را فراهم آورده است که از جمله آن افزایش قیمت تمام شده پول بوده است. از طرفی ورود موسسات مالی خارج از نظارت بانک مرکزی نیز موجبات گران شدن پول را فراهم کرده است.

البته در استان اصفهان اگرچه بانکها بین ۶۰ تا ۸۰ درصد منابع خود را در استان سرمایه گذاری نموده اند اما امکان حبس پول توسط بانکها در استان وجود ندارد چراکه اولاً مدیریت کلان و تصمیم گیر بانکها در پایتخت کشور مستقر هستند و ثانیاً بانکها بایستی از سیاستهای اعتباری بانک مرکزی(سرمایه گذاری در بخشهای صنعت و معدن،بازرگانی،کشاورزی و خدمات بر اساس درصدهای ابلاغی بانک مرکزی) تبعیت نمایند. بانکها در صورت وجود طرحهای ملی در استانها و یا ابلاغ بودجه سنواتی مجاز به سرمایه گذاری %۱۰۰ در استانها خواهند بود.
به نظر می رسد که مدیران ارشد هر استان باید زمینه و بستر توسعه سرمایه گذاری را در استان خود فراهم سازند. تنها از این طریق منابع سرگردان بانکی که به دنبال سود بیشتر هستند جذب همان استان خواهند شد.

شریفان: امروز متاسفانه بانک ها به خاطر معوقات ضعیف شده اند فلذا اولاً جهت گیری آنها باید به سمت کاهش معوقات باشد ثانیاً بانکها باید بدنبال سود باشند بنابراین امکان سرمایه گذاری تمام منابع خود را در استان ندارند چراکه اولا همواره شعبه های مرکزی بانک ها در تهران قرار دارند و پول ها قطعا آنجا رفته و بعد تقسیم می شود ثانیاً شرکت ها و کارخانجات بزرگ اصفهان همه در تهران دفتر مرکزی و مالی دارند و قطعا پول های این استان در بانک های تهران جمع خواهد شد و ثالثاً اینقدر فرصت کار در استان فراهم نیست که امکان جذب منابع بانکهای استان را فراهم نماید.
ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که اقتصاد رقابتی است .البته در ایران نیز به دلیل اینکه همه چیز در تهران است جذب سرمایه سخت می شود مثلا شرکت های بزرگ فولاد و ذوب آهن عمده فروش شان در بازار بورس تهران است پس باید فضایی در اصفهان ایجاد کنیم که هم پول را جذب کنیم و هم بتوانیم صرف کنیم.

مهدی مسائلی: کشور ایران بصورت فدرال اداره نمی گردد و از طرفی بسیاری از شرکتهای اصفهانی در خارج از استان فعالیت می نمایند که برای تامین سرمایه در گردش خود از بانکهای اصفهان استقراض می نمایند. همچنین برخی از شرکتهای تولیدی یا پیمانکاری اصفهانی دفاتری را در سایر استانها دارند و یا حتی برخی از شرکتها در بورس هستند پس به نوعی امکان تمرکز و حبس منابع بانکی در استان حتی اگر بانکها هم بخواهند از طرف اهالی کسب وکار هم فراهم نیست. گره خوردن مسائل بانکی به مالیات و البته تشدید فشارهای مالیاتی در اصفهان هم موجبات فرار سرمایه ها از این استان را فراهم آورده است.

دنیای اقتصاد: راهکار برون رفت از مشکلات در وضعیت فعلی نظام بانکی کشور چیست؟
معینی فرد : متاسفانه نگاه غیر تخصصی به بانک ها وضعیت سردرگم فعلی را به وجود آورده و به همین دلیل است که منافع بانک ها تعریف خاصی ندارد و مطابق اصل پارتو، ۸۰درصد منابع بانکی در دستان ۲۰ درصد از افراد و ۲۰ درصد از منابع در دستان ۸۰ درصد از افراد است بنابراین لازم است مشتریان بانکها دسته بندی گردند.

شریفان: امروز فضای کسب و کار بسیار ضعیف است . راهکار برون رفت از رکود فعلی سهولت در کسب و کار و فرآیندهای بانکی است تا بتوانیم شرایط را برای مشتری راحتر کنیم. ارائه تسهیلات و وام نیز مشکل بانک ها نیست بلکه مشکل اینجا است که طرف مقابل(بخش خصوصی) خودش نمی داند که توانایی باز پرداخت تسهیلات را خواهد داشت یا خیر؟ این را بدانیم که بانک ها دوستدار مردم هستند و امروزه در کشور نقش آهنربای سرمایه را بازی می نمایند و البته بانکها تنها سازمانهایی هستند که از صنعت و تولید حمایت عملی انجام داده اند.
در هر حال بانکها موظف به حفظ حقوق سهامداران خود هستند و بایستی به دور از هر گونه ریسکی اصل و سود سپرده گزاران و سهامداران خود را تامین نمایند از طرفی تابع قوانین کشوری و بانک مرکزی هستند. از طرفی قیمت تمام شده پول هم برای بانکها و هم برای بانک مرکزی گران می شود. با این وجود طرحهایی در بانکها از جمله بانک رفاه کارگران با سابقه 55 ساله وجود دارد که می تواند نیازهای بخش خصوصی و کشور را برآورده نماید.

مهدی مسائلی: نظام پولی کشور ایران بانک محور است فلذا تنها منبع سرمایه در گردش بخش خصوصی از طریق نظام بانکی می باشد. برای رونق فضای کسب وکار تقویت روابط بانک با بخش خصوصی واقعی و الزامی است و این ممکن نیست مگر اینکه در مرحله اول ثبات اقتصادی ایجاد کنند. سپس با ایجاد رونق در کسب و کار امکان خروج بانک و بخش خصوصی از حالت محافظه کارانه را فراهم سازند. در مرحله بعد با ایجاد شفافیت در بخش خصوصی و تحکیم قانون فضای کسب و کار را هموار سازند توجه کنیم که اگرچه شرایط هر کشور با کشور دیگر متفاوت است و بعضاً قیاس مع الفارق خواهد بود اما به هر حال نرخ خدمات بانکی و بطور کلی قیمت تمام شده پول در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا گران است و کسب و کار و منفعت حاصل از آن برای بخش خصوصی مولد(پیمانکار و تولید کننده) پاسخگوی بهره های بانکی نیست بنابراین لازم است در این باره تجدید نظرهای اساسی در کشور صورت پذیرد. به هرحال ضرورت دارد که فضایی فراهم گردد تا بانک و بخش خصوصی همدیگر را دقیقتر بشناسند.


بانکداری اسلامی
دلیل اینکه چرا در دنیا بانکداری اسلامی رشد کرد این است که کشورهای دنیا با توجه به اینکه خاور میانه معادن بزرگ ثروت را در اختیار دارد مجبور بودند با این کشورها مراوده داشته باشند و به همین دلیل سعی کردند برای ارتباط بهتر مالی با کشورهای خاورمیانه به بانکداری اسلامی روی آورند.
سرمایه گذاری زیادی شده است تا بانکداری اسلامی محقق شود اما قطعا تفاوت هایی میان بانکداری و بانکداری اسلامی وجود دارد چراکه علمای بانکداری و علمای دینی قطعا از یک زاویه به مسئله نگاه نخواهند کرد