«روح کوهستان» در خطر انقراض

پلنگ برفی گربه‌سانی است که در کوه‌های مرتفع آسیای میانه، هیمالیا و تبت زندگی می‌کند. زیستگاه این حیوان، ۱۲ کشور است. برآورد می‌شود جمعیت این حیوان ۴ تا ۶ هزار قلاده باشد و متاسفانه تعداد آنها طی ۱۶ سال گذشته، به یک پنجم کاهش یافته است. گفته می‌شود سالانه تعداد ۲۲۰ تا ۴۵۰ پلنگ برفی کشته می‌شوند. بیش از ۹۰ درصد شکار پلنگ‌های برفی در چین، مغولستان، پاکستان، هند و تاجیکستان رخ می‌دهد. گزارش‌های جدید نشان می‌دهند با گرم شدن زمین زیستگاه‌های مناسب برای زندگی پلنگ برفی در حال از بین رفتن هستند. زندگی انسان‌ها در زیستگاه پلنگ‌های برفی و کشتن حیوان به‌دست انسان‌ برای حفاظت در برابر حیوانات یا به قصد شکار از جمله عواملی هستند که می‌توانند انقراض این جانور را موجب شوند.

طبق گزارش‌های جدید سالانه صدها پلنگ برفی در کوه‌های آسیای مرکزی کشته می‌شوند و این گونه گربه بزرگ در خطر انقراض را تهدید می‌کند. اما طبق گزارشی که جدیدا منتشر شده است، سالانه بین ۲۲۰ تا ۴۵۰ پلنگ سفید کشته می‌شوند. اما سازمان‌های غیرانتفاعی هشدار می‌دهند که این تعداد می‌تواند به مراتب بالاتر رود؛ چرا که کشتار صورت گرفته توسط شکارچیان یا کشاورزان در کوه‌های دورافتاده آسیای میانه اغلب کشف نمی‌شود. بیش از نیمی از به اصطلاح «روح‌ کوهستان‌ها» توسط کشاورزان به تلافی حملات روی دام‌های انسان‌ها کشته می‌شوند و ۲۰ درصد آنها توسط تله‌هایی که برای سایر حیوانات کار گذاشته می‌شوند به دام می‌افتند. ۲۰ درصد دیگر به‌دلیل تجارت غیرقانونی پوست کشته می‌شوند؛ گرچه پوست پلنگ‌های برفی که به دلایل دیگر کشته می‌شوند نیز اغلب در بازار به فروش می‌رسند.

برای کاهش این کشتار، نویسندگان این گزارش اصطبل‌هایی برای محافظت گاومیش‌ها و اسب‌ها در برابر پلنگ‌ها و برنامه‌هایی برای بیمه کشاورزان پیشنهاد می‌دهند. چنین برنامه‌هایی پیشتر آزمون شده‌اند؛ به‌عنوان مثال در دهکده‌ای در ایالت هیماچال پرادش هندوستان. در این ایالت در نزدیکی حیات وحش کیبر، گوشتخواران وحشی به‌خصوص پلنگ برفی، ۱۸ درصد از کل دام‌های محلی را در سال ۱۹۹۵ از بین بردند. اما مردم این دهکده آموخته‌اند که چگونه با این پلنگ‌های برفی زندگی مسالمت‌آمیزی داشته باشند. برای توقف کشتار دام‌های ارزشمند، روستائیان در هیماچال پرادش شیوه مدیریت زمین را تغییر داده‌اند تا طعمه‌های وحشی این گربه در معرض خطر را افزایش دهند و در عین حال یک برنامه بیمه برای موجودی از دست رفته، غرامت پرداخت می کند.

در واقع اگر ضرر مردم این نواحی کاهش یابد، جمعیت طعمه وحشی افزایش خواهدیافت. در سال ۲۰۰۱، سازمان حفاظت طبیعی (NFC) در کارناتاکای هند، موافقت‌نامه‌ای با ساکنان کیبر امضا کردند تا چراگاه‌های خود را جدا کنند؛ در نتیجه احشام آنها نخواهند توانست در این مناطق چرا کنند. برای جبران ضرر آنها، این موسسه ۲۹۰ پوند (۲۰ هزار روپیه) در سال برای اجاره ۵۰۰ هکتار چراگاه پرداخت می‌کند. حداقل در این زمین‌ها، گوسفند آبی و بز کوهی نباید با حیوانات خانگی رقابت کنند. پیش‌بینی تغییرات و قرار دادن مکانیزم‌های به موقع برای حفظ حیات وحش بدون هیچ هزینه‌ای برای روستائیان، بخشی حیاتی از حفاظت پلنگ برفی است، اما نه‌تنها در هندوستان بلکه در سایر کشورهایی که پلنگ برفی در آنها زندگی می‌کند نیز آزمون می‌شود.

گوسفند آبی هیماچال و بز کوهی شکار طبیعی پلنگ برفی هستند؛ اما امروزه شمار آنها کاهش یافته است چراکه زیستگاه آنها به کشتزار تبدیل شده است. فشار‌های قانونی قوی‌تر نیز همچنان مورد نیاز است. کمتر از یک چهارم از موارد شکار غیرقانونی پلنگ برفی شناخته شده است و تنها یک مورد از هر ۷ مورد تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. پلنگ‌های برفی در ۱۲ کشور زندگی می‌کنند، اما بیش از ۹۰ درصد شکار غیرقانونی گزارش شده از این حیوان در ۵ کشور اتفاق می‌افتد: چین و مغولستان که میزبان اکثر پلنگ‌های برفی هستند به علاوه پاکستان، هندوستان و تاجیکستان که هر کدام تنها چند صد پلنگ برفی دارند. این گزارش دریافته است که سالانه بالای ۲۰۰ پلنگ برفی به‌صورت غیرقانونی تجارت می‌‌شوند. چین و روسیه بیشترین مقاصد برای شکار غیرقانونی حیوانات در میان سایر کشورها هستند و افغانستان نیز یک بازار بزرگ برای تجارت غیرقانونی است، اما شمار قاچاق پوست حیوانات در سال‌های اخیر به خصوص در چین به شدت کاهش یافته است و دلیل آن شاید افزایش اقدامات حفاظتی باشد.

ریشی شرما، از بنیاد جهانی حیات‌وحش (WWF) و یکی از نویسندگان این گزارش می‌گوید «حتی اگر تقاضای کمی برای پوست پلنگ‌های برفی وجود داشته باشد، تا زمانی که همه با هم متحد نشویم تا به کشتار حیات وحش توسط انسان پایان دهیم و اطمینان یابیم که جوامع کوهستانی می‌توانند با پلنگ‌های برفی زندگی مشترک داشته باشند، این کشتار ادامه خواهد داشت». پلنگ‌های برفی در معرض تغییرات اقلیمی نیز هستند؛ افزایش دما موجب شده است تا یک سوم مناطق کوهستانی که پلنگ برفی در حال حاضر در آنها زندگی می‌کند به‌خاطر تغییرات اقلیمی دیگر برای این جانور قابل سکونت نباشد؛ چراکه گونه‌های گیاهی این مناطق تحمل افزایش دما را نخواهند داشت و با کاهش درختان در کوهستان‌ها، کشاورزان ناگزیر به کاشت محصولات خواهند بود و باید دام‌های خود را در ارتفاعات بالاتر به چرا ببرند.