کنارهگیری رئیسجمهوری سابق ترکیه موجب شکست حزب حاکم شد
«گل» به خودی اردوغان
«اردوغان، گل را بهعنوان رئیس حزب عدالت و توسعه نمیخواهد؛ همچنین نمیخواهد که گل نخستوزیر آینده ترکیه باشد». جملهای که از نظر گذراندید، نخستین قدم اردوغان برای دورزدن یار قدیم خود بود تا بتواند بدون حضور او، به تنهایی سوار بر اریکه قدرت شود و با نیروی تازهنفستری مثل داوود و اغلو طرح خود را برای تغییرنظام ترکیه پیش ببرد. برخی میگویند که دور کردن عبدالله گل از حزب عدالت و توسعه بزرگترین اشتباه رئیسجمهوری فعلی ترکیه بود و همین موضوع سبب شد تا حزب عدالت و توسعه با کاهش قدرت زیادی مواجه شود و در انتخابات هفتم ژوئن شکست را پذیرا شود.
«اردوغان، گل را بهعنوان رئیس حزب عدالت و توسعه نمیخواهد؛ همچنین نمیخواهد که گل نخستوزیر آینده ترکیه باشد». جملهای که از نظر گذراندید، نخستین قدم اردوغان برای دورزدن یار قدیم خود بود تا بتواند بدون حضور او، به تنهایی سوار بر اریکه قدرت شود و با نیروی تازهنفستری مثل داوود و اغلو طرح خود را برای تغییرنظام ترکیه پیش ببرد. برخی میگویند که دور کردن عبدالله گل از حزب عدالت و توسعه بزرگترین اشتباه رئیسجمهوری فعلی ترکیه بود و همین موضوع سبب شد تا حزب عدالت و توسعه با کاهش قدرت زیادی مواجه شود و در انتخابات هفتم ژوئن شکست را پذیرا شود.
در این ارتباط گفته میشد که گل با توجه به میانهرو بودن خود میتوانست نهیبی بر تندرویها و تکرویهای اردوغان باشد و این زوج سیاسی میتوانستند در کنار هم موفقیتهایشان را تکرار کنند. در اینباره پیشبینی میشد که این دو قرار است نقش پوتین- مدودوف را بازی کنند و یک ورژن ترکی از آن به بیرون ارائه دهند.
در این ورژن قرار بود پس از پایان دوران نخستوزیری اردوغان، وی رئیسجمهوری ترکیه شود و گل نیز در پایان این دوره به کاخ دولما باغچهسی، کاخ نخستوزیری برود تا دوباره اردوغان پس از رفع کردن مانع قانونی این کشور که بر اساس آن یک نخستوزیر نمیتواند بیش از سه دوره نخستوزیری کند، به دفتر اصلی خود باز گردد اما این سناریو پس از اجرای مرحله نخست آن، یعنی انتخاب شدن اردوغان، عنوان رئیسجمهوری به مشکل خورد و اردوغان با عوض کردن پایان بازی، بهدنبال اجرای رویای خود رفت.
در این رویا، جایی برای عبدالله گل در نظر گرفته نشده بود. او قصد داشت تا با فردی که بتواند نقشه او را برای تغییر نظام ترکیه پیاده کند، همکاری داشته باشد. او در این زمینه به سوی داوود اغلویی رفت که کشتی سیاست خارجی وی پس از بحران سوریه، به گل نشسته بود و نخستوزیری میتوانست وی را از مخمصهای که این کشور در سوریه در آن به دام افتاده بود نجات دهد.
پس از این ماجرا روزنامههای ترکیه از اختلافات پنهانمانده اردوغان و گل پرده برداشتند و درگیریهای این دو تا حدی به رسانهها کشیده شد. سایت «سوزچو» در اینباره نوشت: آیا جدایی گل از اردوغان کلید خورده است؟ این پرسشی است که در چند روز اخیر با ادعاهای یک مقاله شروع شده است: مقالهای که در آن دوست روزنامهنگار عبدالله گل نوشته است که وی قصد دارد تا حزبی تازه تاسیس کند؛ حزبی که رقیب حزب پیشینش باشد.
در این راستا احمد تاکان در یادداشتی در روزنامه «ینیچاق» درباره گل نوشت: مرد کهنهکار سیاست، پس از چند صباحی خانهنشینی و دلگیری قصد دارد وارد عالم سیاست شود. نه با حزب پیشینش، بلکه با حزبی تازه. البته این مقاله رنگ و بوی چالشی نداشت و در آن احمد تاکان تاکید میکند که عبدالله گل در عالم سیاست دارای ویژگیهایی است که کسی را به جنگ و چالش نمیطلبد، بهویژه رجب طیب اردوغان را. روزنامه ینیچاق مینویسد که از کریدورهای آنکارا شایعهای دهان به دهان در حال چرخیدن است که حکایت از بازگشت عبدالله گل به عرصه سیاست دارد. تاکان میگوید: در این اواخر جلسات فراوانی در اینباره برگزار شده است. جلساتی که به همراه نیروهای آکادمیک و سیاسی برگزار و در آن درخصوص موضوعات روز ترکیه از جمله، تغییر نظام این کشور از پارلمانی به ریاستجمهوری و حتی موضوع صلح با کردها صحبت شده است. در جلسات متعددی که درباره تاسیس این حزب برگزار شده، حضور نیروهای آشنایی نیز به چشم خورده است. بر مبنای جلسات برگزار شده، گفته میشود عبدالله گل قصد دارد تا از نیروهای کهنهکار حزب عدالت و توسعه یارگیری کند و حزب خود را به سرانجام برساند. در میان اسامی مطرح شده نام تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه، حسین حسین چلیک، معاون و سخنگوی حزب عدالت و توسعه و علی باباجان، معاون نخستوزیر نیز دیده میشود. نکته مهم در میان اسامی مطرح شده حضور بولنت آرینچ است که تا پیش از این در تیم اردوغان بوده و دیدگاههای نزدیکی هم با وی داشته است. بولنت آرینچ در زمان نخستوزیری رجب طیب اردوغان معاون وی بوده و در بیشتر مسائلی که حول و حوش اردوغان بوده، او نخستین حامی وی به حساب میآمده است. برخی میگویند رابطه اخیر بین این دو تیره شده است. پیش از این از آرینچ بهعنوان یکی از کاندیداهای مطرح نخستوزیری یاد میشد که وی میتوانست پس از کسب پست ریاستجمهوری اردوغان، جایگزین وی شود؛ اما قرعه شانس در دوران پسااردوغانی به احمد داووداغلو، وزیر امور خارجهاش افتاد و وی جایگزینش شد. گفته میشود گل به تیمی که برای تاسیس حزب جدید خود انتخاب کرده است، بسیار اطمینان دارد.
روزنامه ینیچاق درخصوص ویژگیهای افرادی که در تیم وی قرار است همکاری کنند، اینگونه نوشت: باباجان بهعنوان شخصی تکنوکرات، فرد مورد اعتماد گل است. ییلدیز و چلیک نیز قرار است نقش کلیدی در این حزب ایفا کنند. آرینچ اما قرار است موتور محرکه حزب و کار راهانداز اصلی برای تاسیس حزب باشد. جمیل چیچک، رئیس مجلس ترکیه هم قرار است یکی از موسسان اصلی این حزب در کنار گل قرار بگیرد. برخی میگویند حضور چلیک در تیم گل میتواند به خاطر آییننامه داخلی حزب عدالت و توسعه باشد که برای دور جدید انتخابات پارلمانی اجازه حضورش را نداده است. در آییننامه داخلی حزب عدالت و توسعه محدودیتهایی تعیین شده که بر اساس آن چنانچه نمایندهای برای سه دوره در پارلمان حضور داشته باشد، برای بار چهارم نمیتواند نامزد این انتخابات شود. با توجه به وجود چنین مقرراتی در حزب عدالت و توسعه 68 نفر از نمایندگان منتخب پارلمان سال 2011 نمیتوانند در این دوره از انتخابات حضور داشته باشند. چیچک، رئیس مجلس فعلی ترکیه نیز از این قاعده مستثنا نیست و وی به همین علت نتوانسته است در این دوره از انتخابات پارلمانی ثبت نام کند. به نظر میرسد، در صورت تحقق حزب تازه عبدالله گل، اخراجیهای حزب عدالت و توسعه، راهی این حزب شوند.
عبدالله گل، مخفی میماند
شایعه شده عبدالله گل قصد ندارد ریاست این حزب تازه تاسیس را خود بهعهده بگیرد. برای این کار هم یک دلیل بیشتر وجود ندارد. در سال 2019، قرار است دومین دوره انتخابات ریاستجمهوری در ترکیه برگزار شود. رئیسجمهوری ترکیه در حال حاضر نقشی غیر اجرایی دارد و نخستوزیر در راس هیات دولت قرار دارد. عبدالله گل نیز میخواهد تا آن موقع، اسب خود را برای رقابت با اردوغان زین کند. کارشناسان میگویند دلیل اینکه عبدالله گل نمیخواهد در راس این حزب قرار بگیرد به همین موضوع رقابت با اردوغان باز میگردد. به دلیل محدودیتهایی که در قانون اساسی ترکیه وجود دارد، نامزد ریاستجمهوری نباید عضو هیچ حزبی باشد و باید از حزب خود کنارهگیری کند. راهی که اردوغان پیش از آن رفت و از حزب عدالت و توسعه کناره گرفت. هر چند که به اذعان برخی کارشناسان، سایه او بر این حزب هنوز حاکم است و ناظران در ترکیه این کنارهگیری وی را یک نوع بازی سیاسی خواندند. اگر سناریوی تاسیس حزب گل به همان صورتی که مدنظر آنها است پیش برود، وی در سال 2019 رودرروی اردوغان خواهد ایستاد و دو یار قدیمی تبدیل به دو رقیب خواهند شد.
این در حالی است که پیش از این احزاب رقیب از عبدالله گل خواسته بودند تا در انتخاباتی که گذشت از جانب آنها نامزد ریاستجمهوری شود اما وی حاضر به رودررویی با اردوغان نشده بود، تا موقعیت حزب عدالت و توسعه در جامعه ترکیه تضعیف نشود. بهرغم این مسامحه، چیزی که دیگر پنهان نیست اختلافات دو یار قدیمی است که بارها در رسانههای ترکیه علنی شده است. بهویژه در این اواخر، پس از اینکه اردوغان، برای تصدی پست نخستوزیری داووداغلو را به گل ترجیح داد، رابطه بین این دو تیرهتر شده است. اردوغان بهتازگی برای دلجویی از گل درخواست کرده بود تا در انتخابات پارلمانی از سوی حزب عدالت و توسعه حضور داشته باشد که وی این پیشنهاد نهچندان سخاوتمندانه اردوغان را نپذیرفته بود. گل بارها به تکرویها و فامیل بازی اردوغان، واکنش منفی نشان داده و در مصاحبههای خود نیز بهطور تلویحی به این موضوع اشاره داشته است. افزون بر این معترضان اعضایی که از آنها بهعنوان حزب عدالت و توسعه نام برده میشود و قرار است در تیم گل نقش اساسی ایفا کنند، اختلافات چشمگیری با اردوغان پیدا کردهاند. بارزترین اختلاف آنها با وی این بوده که اردوغان قصد داشته تا داماد خود، یعنی «برات آلبایراک» را در پست ریاست بانک مرکزی این کشور منصوب کند. زیرا رئیس بانک مرکزی فعلی ترکیه یکی از کسانی است که با درخواست اردوغان مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی مخالفت کرده است و رئیسجمهوری ترکیه نیز قصد دارد او را از سر راه کنار بگذارد.
معمار اصلی حزب؟
عبدالله گل بهتازگی با یک روزنامه قطری در مورد آینده سیاسی خود صحبت کرده و پاسخ صریحی به ادعاهای مطرح شده در محافل سیاسی ترکیه نداده است. اما پاسخ دو پهلوی وی موجب شده تا همگان بهنوعی منتظر به واقعیت پیوستن شایعهها باشند. گل در گفتوگو با این روزنامه قطری گفته است که به این زودی حزبش را تاسیس نخواهد کرد.
گل همچنین در پاسخ به اینکه «با حزب عدالت و توسعه چه خواهد کرد»، پاسخ داده که هنوز به این حزب علاقه دارد، زیرا وی موسس اصلی این حزب بوده و از این حزب به دو مقام عالیمرتبه ترکیه یعنی نخستوزیری و ریاستجمهوری رسیده است. او در این مصاحبه دوباره بهطور تلویحی از اردوغان انتقاد کرده و گفته است که عرصه سیاست جایی نیست که به تنهایی بتوانید انرژیتان را صرف کنید و باید یک تیم کاری قوی داشته باشید.
اردوغان بارها از سوی احزاب اپوزیسیون به تکروی و دیکتاتوری متهم شده و مدعیاند وی در مقام ریاستجمهوری دنبال منافع حزبی است.
در این ارتباط گفته میشد که گل با توجه به میانهرو بودن خود میتوانست نهیبی بر تندرویها و تکرویهای اردوغان باشد و این زوج سیاسی میتوانستند در کنار هم موفقیتهایشان را تکرار کنند. در اینباره پیشبینی میشد که این دو قرار است نقش پوتین- مدودوف را بازی کنند و یک ورژن ترکی از آن به بیرون ارائه دهند.
در این ورژن قرار بود پس از پایان دوران نخستوزیری اردوغان، وی رئیسجمهوری ترکیه شود و گل نیز در پایان این دوره به کاخ دولما باغچهسی، کاخ نخستوزیری برود تا دوباره اردوغان پس از رفع کردن مانع قانونی این کشور که بر اساس آن یک نخستوزیر نمیتواند بیش از سه دوره نخستوزیری کند، به دفتر اصلی خود باز گردد اما این سناریو پس از اجرای مرحله نخست آن، یعنی انتخاب شدن اردوغان، عنوان رئیسجمهوری به مشکل خورد و اردوغان با عوض کردن پایان بازی، بهدنبال اجرای رویای خود رفت.
در این رویا، جایی برای عبدالله گل در نظر گرفته نشده بود. او قصد داشت تا با فردی که بتواند نقشه او را برای تغییر نظام ترکیه پیاده کند، همکاری داشته باشد. او در این زمینه به سوی داوود اغلویی رفت که کشتی سیاست خارجی وی پس از بحران سوریه، به گل نشسته بود و نخستوزیری میتوانست وی را از مخمصهای که این کشور در سوریه در آن به دام افتاده بود نجات دهد.
پس از این ماجرا روزنامههای ترکیه از اختلافات پنهانمانده اردوغان و گل پرده برداشتند و درگیریهای این دو تا حدی به رسانهها کشیده شد. سایت «سوزچو» در اینباره نوشت: آیا جدایی گل از اردوغان کلید خورده است؟ این پرسشی است که در چند روز اخیر با ادعاهای یک مقاله شروع شده است: مقالهای که در آن دوست روزنامهنگار عبدالله گل نوشته است که وی قصد دارد تا حزبی تازه تاسیس کند؛ حزبی که رقیب حزب پیشینش باشد.
در این راستا احمد تاکان در یادداشتی در روزنامه «ینیچاق» درباره گل نوشت: مرد کهنهکار سیاست، پس از چند صباحی خانهنشینی و دلگیری قصد دارد وارد عالم سیاست شود. نه با حزب پیشینش، بلکه با حزبی تازه. البته این مقاله رنگ و بوی چالشی نداشت و در آن احمد تاکان تاکید میکند که عبدالله گل در عالم سیاست دارای ویژگیهایی است که کسی را به جنگ و چالش نمیطلبد، بهویژه رجب طیب اردوغان را. روزنامه ینیچاق مینویسد که از کریدورهای آنکارا شایعهای دهان به دهان در حال چرخیدن است که حکایت از بازگشت عبدالله گل به عرصه سیاست دارد. تاکان میگوید: در این اواخر جلسات فراوانی در اینباره برگزار شده است. جلساتی که به همراه نیروهای آکادمیک و سیاسی برگزار و در آن درخصوص موضوعات روز ترکیه از جمله، تغییر نظام این کشور از پارلمانی به ریاستجمهوری و حتی موضوع صلح با کردها صحبت شده است. در جلسات متعددی که درباره تاسیس این حزب برگزار شده، حضور نیروهای آشنایی نیز به چشم خورده است. بر مبنای جلسات برگزار شده، گفته میشود عبدالله گل قصد دارد تا از نیروهای کهنهکار حزب عدالت و توسعه یارگیری کند و حزب خود را به سرانجام برساند. در میان اسامی مطرح شده نام تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه، حسین حسین چلیک، معاون و سخنگوی حزب عدالت و توسعه و علی باباجان، معاون نخستوزیر نیز دیده میشود. نکته مهم در میان اسامی مطرح شده حضور بولنت آرینچ است که تا پیش از این در تیم اردوغان بوده و دیدگاههای نزدیکی هم با وی داشته است. بولنت آرینچ در زمان نخستوزیری رجب طیب اردوغان معاون وی بوده و در بیشتر مسائلی که حول و حوش اردوغان بوده، او نخستین حامی وی به حساب میآمده است. برخی میگویند رابطه اخیر بین این دو تیره شده است. پیش از این از آرینچ بهعنوان یکی از کاندیداهای مطرح نخستوزیری یاد میشد که وی میتوانست پس از کسب پست ریاستجمهوری اردوغان، جایگزین وی شود؛ اما قرعه شانس در دوران پسااردوغانی به احمد داووداغلو، وزیر امور خارجهاش افتاد و وی جایگزینش شد. گفته میشود گل به تیمی که برای تاسیس حزب جدید خود انتخاب کرده است، بسیار اطمینان دارد.
روزنامه ینیچاق درخصوص ویژگیهای افرادی که در تیم وی قرار است همکاری کنند، اینگونه نوشت: باباجان بهعنوان شخصی تکنوکرات، فرد مورد اعتماد گل است. ییلدیز و چلیک نیز قرار است نقش کلیدی در این حزب ایفا کنند. آرینچ اما قرار است موتور محرکه حزب و کار راهانداز اصلی برای تاسیس حزب باشد. جمیل چیچک، رئیس مجلس ترکیه هم قرار است یکی از موسسان اصلی این حزب در کنار گل قرار بگیرد. برخی میگویند حضور چلیک در تیم گل میتواند به خاطر آییننامه داخلی حزب عدالت و توسعه باشد که برای دور جدید انتخابات پارلمانی اجازه حضورش را نداده است. در آییننامه داخلی حزب عدالت و توسعه محدودیتهایی تعیین شده که بر اساس آن چنانچه نمایندهای برای سه دوره در پارلمان حضور داشته باشد، برای بار چهارم نمیتواند نامزد این انتخابات شود. با توجه به وجود چنین مقرراتی در حزب عدالت و توسعه 68 نفر از نمایندگان منتخب پارلمان سال 2011 نمیتوانند در این دوره از انتخابات حضور داشته باشند. چیچک، رئیس مجلس فعلی ترکیه نیز از این قاعده مستثنا نیست و وی به همین علت نتوانسته است در این دوره از انتخابات پارلمانی ثبت نام کند. به نظر میرسد، در صورت تحقق حزب تازه عبدالله گل، اخراجیهای حزب عدالت و توسعه، راهی این حزب شوند.
عبدالله گل، مخفی میماند
شایعه شده عبدالله گل قصد ندارد ریاست این حزب تازه تاسیس را خود بهعهده بگیرد. برای این کار هم یک دلیل بیشتر وجود ندارد. در سال 2019، قرار است دومین دوره انتخابات ریاستجمهوری در ترکیه برگزار شود. رئیسجمهوری ترکیه در حال حاضر نقشی غیر اجرایی دارد و نخستوزیر در راس هیات دولت قرار دارد. عبدالله گل نیز میخواهد تا آن موقع، اسب خود را برای رقابت با اردوغان زین کند. کارشناسان میگویند دلیل اینکه عبدالله گل نمیخواهد در راس این حزب قرار بگیرد به همین موضوع رقابت با اردوغان باز میگردد. به دلیل محدودیتهایی که در قانون اساسی ترکیه وجود دارد، نامزد ریاستجمهوری نباید عضو هیچ حزبی باشد و باید از حزب خود کنارهگیری کند. راهی که اردوغان پیش از آن رفت و از حزب عدالت و توسعه کناره گرفت. هر چند که به اذعان برخی کارشناسان، سایه او بر این حزب هنوز حاکم است و ناظران در ترکیه این کنارهگیری وی را یک نوع بازی سیاسی خواندند. اگر سناریوی تاسیس حزب گل به همان صورتی که مدنظر آنها است پیش برود، وی در سال 2019 رودرروی اردوغان خواهد ایستاد و دو یار قدیمی تبدیل به دو رقیب خواهند شد.
این در حالی است که پیش از این احزاب رقیب از عبدالله گل خواسته بودند تا در انتخاباتی که گذشت از جانب آنها نامزد ریاستجمهوری شود اما وی حاضر به رودررویی با اردوغان نشده بود، تا موقعیت حزب عدالت و توسعه در جامعه ترکیه تضعیف نشود. بهرغم این مسامحه، چیزی که دیگر پنهان نیست اختلافات دو یار قدیمی است که بارها در رسانههای ترکیه علنی شده است. بهویژه در این اواخر، پس از اینکه اردوغان، برای تصدی پست نخستوزیری داووداغلو را به گل ترجیح داد، رابطه بین این دو تیرهتر شده است. اردوغان بهتازگی برای دلجویی از گل درخواست کرده بود تا در انتخابات پارلمانی از سوی حزب عدالت و توسعه حضور داشته باشد که وی این پیشنهاد نهچندان سخاوتمندانه اردوغان را نپذیرفته بود. گل بارها به تکرویها و فامیل بازی اردوغان، واکنش منفی نشان داده و در مصاحبههای خود نیز بهطور تلویحی به این موضوع اشاره داشته است. افزون بر این معترضان اعضایی که از آنها بهعنوان حزب عدالت و توسعه نام برده میشود و قرار است در تیم گل نقش اساسی ایفا کنند، اختلافات چشمگیری با اردوغان پیدا کردهاند. بارزترین اختلاف آنها با وی این بوده که اردوغان قصد داشته تا داماد خود، یعنی «برات آلبایراک» را در پست ریاست بانک مرکزی این کشور منصوب کند. زیرا رئیس بانک مرکزی فعلی ترکیه یکی از کسانی است که با درخواست اردوغان مبنی بر کاهش نرخ سود بانکی مخالفت کرده است و رئیسجمهوری ترکیه نیز قصد دارد او را از سر راه کنار بگذارد.
معمار اصلی حزب؟
عبدالله گل بهتازگی با یک روزنامه قطری در مورد آینده سیاسی خود صحبت کرده و پاسخ صریحی به ادعاهای مطرح شده در محافل سیاسی ترکیه نداده است. اما پاسخ دو پهلوی وی موجب شده تا همگان بهنوعی منتظر به واقعیت پیوستن شایعهها باشند. گل در گفتوگو با این روزنامه قطری گفته است که به این زودی حزبش را تاسیس نخواهد کرد.
گل همچنین در پاسخ به اینکه «با حزب عدالت و توسعه چه خواهد کرد»، پاسخ داده که هنوز به این حزب علاقه دارد، زیرا وی موسس اصلی این حزب بوده و از این حزب به دو مقام عالیمرتبه ترکیه یعنی نخستوزیری و ریاستجمهوری رسیده است. او در این مصاحبه دوباره بهطور تلویحی از اردوغان انتقاد کرده و گفته است که عرصه سیاست جایی نیست که به تنهایی بتوانید انرژیتان را صرف کنید و باید یک تیم کاری قوی داشته باشید.
اردوغان بارها از سوی احزاب اپوزیسیون به تکروی و دیکتاتوری متهم شده و مدعیاند وی در مقام ریاستجمهوری دنبال منافع حزبی است.
ارسال نظر