چالش‌های بخش خصوصی استان اردبیل

حسین وثوقی ایرانی/ دبیرکل اتاق اردبیل

بی‌تردید نمی‌توان چالش‌های منحصر به فردی برای بخش خصوصی استان اردبیل احصاءکرد چرا که مانند ظروف مرتبطه اقتصاد کشور به هم متصـــل است و بر هم تاثیر می‌گذارد و از هم تاثیر می‌پذیرد. بر این اساس بسیاری از چالش‌های استان همانند چالش‌های ملی است که در ادامه برخی از آنها را مرور می‌کنیم.

ضعف بنیه اقتصادی استان

سرانه درآمد استان اردبیل نصف درآمد سرانه ملی است؛ این رقم نشان دهنده آن است که بنیه اقتصادی استان از قوت و قدرت کافی برای باز تولید ثروت برخوردار نیست و رسوب سرمایه در آن به سختی اتفاق می‌افتد و بر این اساس میزان سرمایه‌گذاری نیز در مقایسه با متوسط ملی از اندازه قابل قبولی برخوردار نیست. این مشکل سطح تقاضا و کیفیت تقاضا را نیز در استان متاثر کرده و در سطوح پایین نگاه داشته است.

نبود صنایع مادر و محرومیت استان از سرمایه‌گذاری ملی

استان ۲۲ ساله اردبیل که از استان آذربایجان شرقی منفک شده است به صورت تاریخی از ضعف سرمایه‌گذاری ملی رنج برده است. در زمانی که کارخانه‌های معظم صنعتی همچون پالایشگاه‌ها، صنایع فولاد، پتروشیمی‌ها، کارخانجات خودرو، صنایع نفت و .... قبل و بعد از انقلاب و با دلار هفت تومانی و بدون توجه به مزیت‌های نسبی و آمایش سرزمینی در سراسر کشور احداث می‌شد استان اردبیل از این پروژه‌های ملی بی بهره ماند و اکنون این بی‌بهرگی، عوارض خود را در رتبه پایین صنعت کشور یعنی رتبه‌های ۲۵ ام به بعد استان اردبیل نشان داده است. بدیهی است عدم سرمایه‌گذاری صنعتی، عدم تولید ثروت صنعتی و توقف روند توسعه را به همراه داشته است و از آن مهم تر صنایع پایین دستی اشتغال آفرین را از استان بی‌بهره ساخته است.

ضعف زیرساخت‌های ارتباطی

استان اردبیل در مقایسه با استان‌های همجوار خود ضعف‌های مفرط در زمینه زیرساختهای ارتباطی دارد. نداشتن راه‌آهن، استان اردبیل را ۸۰ سال عقب تر از قطار توسعه نشان میدهد و براساس روند فعلی احداث راه آهن نیز شاید این عقب ماندگی به یک قرن بالغ شود. از سوی دیگر به‌رغم این که اردبیل بر اساس نقش تاریخی آن می‌شد دروازه قفقاز و شمال اروپا باشد، اما عدم سرمایه‌گذاری در راه آهــن و بزرگراه این فرصــت و مزیت سرزمینی را معطل و بی مصرف گذاشته است. راه ارتباطی غیر اصولی که اردبیل را به مرکز کشور وصل می‌کند، پاسخگوی اقتصاد استان نیست. همچنین معضلات فرودگاه اردبیل که شاهد لغو مکرر پروازها و در برخی روزها فقط یک پرواز است، وصول سریع و برنامه‌ریزی شده به اردبیل را با چالش‌های اساسی روبه‌رو کرده است.

عدم سطح‌بندی مناطق کشور

عدم تفاوت مشوق‌های سرمایه‌گذاری در نقاط مختلف کشور باعث شده است مناطق مرزی و حاشیه‌ای ایران که از بازار مصرف و همچنین بازار خدمات فنی دور هستند، در دور مسلسل و باطل عدم توسعه یافتگی گرفتار آیند. زیرا سرمایه‌گذار بخش خصوصی که به دنبال منافع است ترجیح می‌دهد سرمایه‌گذاری را در مناطق انجام دهد که مجموع نهاده‌ها ازجمله مواد اولیه، بازار مصرف، هزینه‌های حمل و نقل و بازار خدمات فنی توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاری را فراهم آورد که این مقصود در مناطق مرکزی کشور حاصل می‌شود. بر همین اساس در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته دنیا مثل ترکیه و آلمان مناطق مختلف کشور از نظر برخورداری سطح‌بندی شده‌اند و مناطق کم برخوردار از مشوق‌های موجه بهره مند شده‌اند، ولی این مهم در ایران انجام نگرفته است.

ضعف تشکل گرایی

این مشکل که گریبانــگیر بخش خصوصی کشور است، در این استان نیز دیده می‌شود. همانگونه که می‌دانیم، تشکل‌ها امکانات لازم برای واحدهای کوچک را که به تنهایی قادر به تامین آن نیستند، مانند مشاوران مختلف مالیاتی حقوقی، بیمه‌ای، فنی، بازاریابی فراهم می‌کنند اما مع الاصف واحدهای خصوصی به‌رغم این که از ناحیه عدم اطلاع از این دانش‌ها و قوانین هر روز متضرر می‌شوند، از مراجعه به این مشاوره خودداری می‌کنند و به نوعی ثروت‌های منطقه را ضایع می‌کنند.

ضعف ارتباط بین المللی

محلی ماندن بنگاه‌های اقتصادی باعث شده است که روند توسعه آن با سرعت بسیار کمی ‌صورت بگیرد و متاسفانه رفت و آمدهای بین‌المللی و پذیرش و اعزام هیات‌های تجاری و فنی در استان اردبیل و مخصوصا در سطح بنگاه‌های اقتصادی از حجم قابل قبولی برخوردار نیست و عملا بسیاری از واحدهای استان نگاه فنی و اقتصادی خود را معطوف به داخل استان و حداکثـــر بازار ملی کرده‌اند و از مزایای بازارهای بین‌المللی محروم مانده‌اند. مطالب اشاره شده فوق به اضافه معضلات و مشکلات بخش خصوصی همچون کمبود نقدینگی، رکود بازار، مشکل دریافت تسهیلات، قوانین مخل تولید و ..... بخش خصوصی استان را در چنبره دوری از توسعه گرفتار کرده است که ضرورت دارد طی حداقل دو برنامه توسعه هدفمند به صورتی اساسی تحلیل و رفع شود و مدار توسعه یافتگی استان تکمیل شود.