تولید به قیمت۴۷میلیون بشکه نفت

باران مدرس

در حالی که قرار بود با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی، میزان مصرف کاهش یابد، مرکز آمار ایران اعلام می کند که صنعت، سالیانه ۲۶۱میلیون بشکه نفت می‌سوزاند. این نرخ به کارگاه های صنعتی با۱۰نفر کارگر و بالاتر اختصاص دارد و در حال حاضر گاز۷۷درصد و برق ۱۴درصد سبد سوختی این کارگاهها را تشکیل می دهد. متوسط مصرف و روند انرژی مصرفی این کارگاه ها در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۳(سال های اجرای قانون هدفمندی یارانه ها) حاکی از روند صعودی مصرف انرژی در کارگاه‌های صنعتی است.

باران مدرس

در حالی که قرار بود با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و افزایش قیمت حامل‌های انرژی، میزان مصرف کاهش یابد، مرکز آمار ایران اعلام می کند که صنعت، سالیانه ۲۶۱میلیون بشکه نفت می‌سوزاند. این نرخ به کارگاه های صنعتی با۱۰نفر کارگر و بالاتر اختصاص دارد و در حال حاضر گاز۷۷درصد و برق ۱۴درصد سبد سوختی این کارگاهها را تشکیل می دهد. متوسط مصرف و روند انرژی مصرفی این کارگاه ها در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۳(سال های اجرای قانون هدفمندی یارانه ها) حاکی از روند صعودی مصرف انرژی در کارگاه‌های صنعتی است.

اصفهان با حدود۹هزار واحد صنعتی، در قله نمودارهای مصرف انرژی ایستاده و صنایع آن ۴۷میلیون بشکه نفت را سالیانه می بلعند.مطابق گزارش مرکز آمار، کانی های غیرفلزی، صنایع تولید محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، پالایشگاه ها و سوخت هسته ای، پرمصرف ترین صنایع در سال۹۳بوده اند که اکثر آنها در اصفهان فعال هستند.با وجود آنکه انگشت اتهام مصرف انرژی، متوجه صنایع است اما ۴۳ درصد از کل انرژی کشور در بخش حمل‌ونقل، ۲۵ درصد در بخش خانگی ، ۱۶ درصد در بخش صنعت، ۷ درصد در بخش کشاورزی و ۵ درصد در بخش عمومی مصرف می‌شود و بنابراین، صنعت پس حمل‌ونقل و مصارف خانگی رتبه سوم میزان مصرف کشور را در اختیار دارد .

یک به42 !

اگرچه صنایع اصفهان، یک درصد مشترکان برق این شهرستان را تشکیل می دهند اما۴۲درصد مصرف برق رابه خود اختصاص داده اند. به گفته مدیرعامل شرکت توزیع برق شهرستان اصفهان، رشد مصرف در اصفهان حدود ۶ درصد بوده و این مهم به معنای دو برابر شدن میزان رشد مصرف برق طی ۱۰سال آینده است .پیرپیران توضیح می دهد که ایران، نسبت به کشور توسعه یافته ای همانند ژاپن برای تولید یک واحد کالا ۹برابر انرژی بیشتری مصرف می کند. این وضعیت برای فولاد نیز وجود دارد چرا که این صنعت پنج برابر متوسط جهان، انرژی مصرف می کند. او می گوید: در ایران ۳۲درصد برق در صنایع مصرف می شود که این نرخ در دنیا۵۰درصد است. در بخش کشاورزی، ۱۳درصد از برق تولیدی مصرف می شود که چهاربرابر متوسط جهانی را تشکیل می دهد.

یک میلیون و ۸۰ هزار مشترک در محدوده برق شهرستان اصفهان وجود دارند که ۷۸ درصد در بخش خانگی با۳۷ درصد مصرف، ۴ درصد در بخش عمومی با ۱۰ درصد مصرف، یک درصد در بخش کشاورزی با ۱۳ درصد مصرف، یک درصد در بخش صنعت با ۴۲ درصد مصرف و ۱۶ درصد در سایر بخش ها که ۱۱ درصد مصرف برق را به خود اختصاص داده اند. هرچند که میزان مصرف برق صنایع در اصفهان، حوزه خانگی را پشت سر گذاشته اما نسبت به سال گذشته۲.۴درصد کاهش مصرف داشته است.

به گفته پیرپیران با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها در سال۸۹و۹۰ میزان مصرف برق در بسیاری از حوزه ها با رشد منفی مواجه شد اما با فاصله گرفتن از این طرح دوباره رشد ۵ تا ۶ درصدی مصرف در کشور، اتفاق افتاد. این وضعیت در حوزه گاز نیز تکرار می شود. به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز استان، از ابتدای سال تا کنون بیش از۱۲ میلیارد و ۸۱۹ میلیون متر مکعب گاز در سطح استان مصرف شده که از این میزان بیش از ۵ میلیارد و۳۸۶ میلیون متر مکعب در بخش صنعت،۴میلیارد و۹۶۵میلیون مترمکعب در نیروگاه های استان، یک میلیارد و ۷۶۸ هزارمترمکعب در بخش خانگی، ۳۷۴ میلیون و۶۴۰ هزارمترمکعب در بخش تجاری و ۳۲۵ میلیون و۷۹۴ هزارمتر مکعب در بخش حمل و نقل مصرف شده است.

علوی از مصرف روزانه بیش از ۶۰ میلیون و ۴۰۰هزار متر مکعب گاز در سطح استان خبرمی دهد و می گوید: از میزان گاز مصرفی در بخش صنعت ۳ میلیارد و ۸۷۹ میلیون متر مکعب آن در صنایع بزرگ استان همانند فولاد مبارکه ، ذوب آهن و سیمان سپاهان و بقیه در صنایع کوچک و بخش حمل و نقل استان، مصرف می شود.

از ابتدای آذر ماه سالجاری تاکنون که میزان برودت هوا نسبت به ماه های گذشته افزایش یافته، مصرف گاز نیز صعودی بوده که ۴۱ درصد آن معادل ۲۹۹ میلیون و ۳۰۰ هزار متر مکعب در بخش صنعت، به مصرف رسیده است.

پرمصرف های اصفهان

به تازگی استاندار اصفهان از جدیدترین روش صرفه جویی ذوب آهن اصفهان پرده برداری کرد. زرگرپور از مصرف مازوت در ذوب آهن خبر می دهد و می گوید: بررسی های دقیق سازمان محیط زیست نشان داده که مصرف مازوت در ذوب آهن، آلایندگی ایجاد
نمی کند زیرا مازوت در یک سیستم بسته و در کوره بلند استفاده می شود . او تاکید می کند که ذوب آهن با استفاده از مازوت، ماهانه 20 میلیارد تومان صرفه جویی در مصرف انرژی خواهد داشت که با توجه به شرایط مالی این شرکت،‌ می تواند برای ذوب آهن تا حدودی گره گشا باشد!

مدیر عامل این شرکت علت مصرف بالای انرژی در ذوب آهن اصفهان را این گونه توضیح می دهد: این شرکت تنها تولیدکننده فولاد به روش کوره بلند در کشور است. در روش احیای مستقیم از گاز و برای کوره بلند از زغال‌سنگ استفاده می‌شود که این موضوع میزان مصرف انرژی را افزایش می‌دهد. ذوب آهن برای صرفه جویی در مصرف انرژی، اقداماتی همانند تغییر گازمصرفی،انجام داد که110 میلیارد ریال صرفه جویی هزینه در برداشت. از ابتدای سال 93 تا کنون بیش از 70 میلیون مترمکعب در مصرف گاز طبیعی صرفه جویی شده است. ذوب آهن ماهیانه حدود 100میلیارد ریال به خرید و توزیع گاز اختصاص می دهد.

هر چند بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، کارخانه ذوب آهن اصفهان در مقایسه با شرکت‌های معتبر فولادساز بین‌المللی از شرایط قابل قبولی برخوردار است اما همچنان با استانداردهای اروپایی، فاصله دارد. در سال 1386 موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، استاندارد "معیارها و مشخصات فنی مصرف انرژی حرارتی و الکتریکی در فرایند های تولید آهن و فولاد" را تدوین و به صنایع فولادی کشور ابلاغ کرد و از آن زمان، ذوب آهن مطابق این دستورالعمل، مصارف انرژی بخش‌های مختلف را مورد پایش قرار داده است.

شرکت فولاد مبارکه نیز یکی از پرمصرف های انرژی است. به گفته بناییان، مدیر انرژی و سیالات این شرکت، فولاد مبارکه به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی الکتریکی از شبکه برق سراسری با دیماندی بالغ بر 1160مگاوات، نقش مؤثر و بسزایی در مدیریت مصرف برق در زمان های پیک مصرف و حفظ پایداری شبکه برق سراسری ایفا می کند. حدود سه درصد برق و دو درصد گاز طبیعی کشور در فولاد مبارکه اصفهان مصرف می‌شود.

سهم انرژی از نظر هزینه تمام شده در شرکت فولاد مبارکه پیش از هدفمند سازی یارانه ها، پنج درصد بوده که بعد از اجرای فاز اول هدفمند سازی یارانه ها به 10 درصد و با اجرای فاز دوم هدفمند سازی یارانه ها، سهم انرژی این شرکت از نظر هزینه تمام شده به 18 درصد رسید. مصرف انرژی در شرکت فولاد مبارکه اصفهان نسبت به استانداردهای بین المللی در مقایسه با شرکت های مشابه خارجی بالاست اما این میزان پایین تر از استاندارد تعریف شده در ایران است.

هزینه های تولید در شرکت فولاد مبارکه شامل هزینه های مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار است. هزینه های سربار دربرگیرنده هزینه های انرژی، مصارف انبار مواد کمکی، استهلاک ماشین آلات و ...بوده که هزینه های انرژی با 34 درصد بالاترین سهم هزینه های سربار را دارند. بنا بر آمار موجود،مقایسه مصرف میزان انرژی که در فولاد مبارکه برای هر تن فولاد مصرف می شود نشان می دهد که جایگاه شرکت فولاد مبارکه اصفهان از بسیاری از کشورها مانند چین،‌ هند و عربستان بالاتر، به کره نزدیک و از کشورهای اروپایی فاصله دارد. در این شرکت به ازای هر تن فولاد 24 گیگاژول بر تن انرژی مصرف می شود که در بسیاری از کشورها این نرخ بین 30 تا 32 گیگاژول و در اروپا بین 18 تا 19 گیگاژول است.

از موج چهارم جا نمانیم

به گفته دکتر ادیب، استاددانشگاه اصفهان و نظریه پرداز اقتصاد، بخش صنعت در ابتدای سال 84 روزانه معادل 300 هزار بشکه نفت خام، انرژی مصرف می کرده که این مقدار در شرایط فعلی به رقم 780 هزار بشکه رسیده است. او معتقد است که با توجه به رکود موجود و تعطیلی واحدهای صنعتی، بنگاه های بزرگ مانند پتروشیمی ها، نیروگاه ها و ... این رشد مصرف انرژی را رقم زده اند.

ادیب برای مشخص شدن عمق فاجعه مصرف انرژی در ایران، پا در کفش بهره وری تولید می کند و می گوید: بهره وری واحد کار در ایران یک دهم کشورهای دارای تولید دیجیتال است به طوری که صنایع فولاد، در کره جنوبی سالانه ۲۸۰۰کیلوگرم و در ایران ۲۸۰کیلوگرم فولاد تولید می کنند. بهره وری ماشین آلات در ایران در حوزه انرژی یک چهارم معدل جهانی بوده و شدت مصرف انرژی در ایران چهار برابر معدل جهانی است.

این استاد دانشگاه معتقد است که برای پایان دادن به مصرف بی رویه باید از موج چهارم فناوری، جانماند. او می گوید: در بخش انرژی، فناوری های موج چهارم موجب کاهش هزینه های سرمایه گذاری و تولید شده است. سال گذشته22 میلیارد دلار برای تولید برق به نیروگاه ها یارانه پرداخت شده در حالی که اگر از فناوری موج چهارم استفاده می شد این رقم به نصف و معادل 11 میلیارددلار کاهش می یافت. با لغوتحریم ها ابتدا نیروگاه های کشور باید سیکل ترکیبی شود چرا که این اقدام موجب صرفه جویی 700 هزار بشکه انرژی خواهد شد.

فرسودگی ماشین آلات صنایع موضوع دیگری است که ادیب به آن اشاره می کند و می گوید: مهم‌ترین عامل ادامه حیات صنایع دارای فناوری قدیمی و از رده خارج در کشورمان پرداخت ٣١میلیارد دلار یارانه انرژی به اقتصاد ایران است. این در حالی است که هر هزار مترمکعب گاز کمی بیش از 6 بشکه نفت خام ارزش حرارتی دارد و بر این اساس اگر گاز مصرفی در صنعت براساس ارزش حرارتی نفت محاسبه شود، روزانه معادل 900هزار بشکه ارزش حرارتی نفت در صنعت ایران، انرژی مصرف می‌شود.

به گفته ادیب، متوسط قیمت فروش کنونی انرژی در ایران به ازای یک بشکه نفت 15دلار است که تا قبل از سقوط قیمت نفت، ارزش آن 110دلار بوده و به ازای یک بشکه مصرف انرژی در بخش صنایع ایران 95دلار یارانه پرداخت می‌شده و رقم یارانه پرداختی سالانه به صنعت به 31میلیارد دلار می‌رسید. با وجود این صنایع کشور انرژی‌ای به ارزش یک بشکه 110دلاری را با قیمت 15دلار دریافت و آن را با تبدیل به محصول نهایی به قیمت‌ بازار‌های جهانی در داخل یا خارج کشور می‌فروخت.

مصرف انرژی بخش صنعت از 181میلیون بشکه در سال 1384به 324میلیون بشکه در سال 94افزایش یافته و صنعت ایران از سال 1384به بعد نزدیک به 80درصد رشد کرده و این امر نشان می‌دهد در کشور مسابقه‌ای برای استفاده از یارانه 95دلاری مذکور بین صنایع قدیمی شکل گرفته است.

حضور این صنایع که همچنان از پشتوانه وام های درشت بانکی نیز برخوردارند و با مزیت انرژی ارزان، ادامه حیات می دهند، بیشترین هدررفت انرژی را در کشور به خود اختصاص داده اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل مصرف بالای انرژی در بخش صنعت، فرسودگی ماشین‌آلات، مدیریت نامناسب، روش‌های سنتی تولید، تعمیرات و نگهداری نامطلوب، دانش ضعیف، عدم استفاده از سوخت‌های جایگزین و همچنین قیمت پایین انرژی در کشور است که مطابق قانون هدفمندی یارانه ها، همزمان با اصلاح قیمت انرژی، این مشکلات باید رفع می شد. به نظر می رسد اجرای ناقص این قانون در افزایش مصرف انرژی، بی تقصیر نبوده زیرا افزایش قیمت حاملهای انرژی نیز ابزار مناسبی برای مصرف منطقی انرژی نبود.