هنرهای شهری در تمام نقاط جهان وظیفه قابل تاملی در انتقال مفاهیم فرهنگی جامعه برعهده دارند. تولید هنر شهری در ایران اما کمتر اتفاق افتاده است و مدیران نسبت به این قضیه بی‌توجه بوده‌اند. از این‌رو خیابان‌ها و میدان‌ها تنها جایی هستند برای عبور عابران، بدون هیچ درنگی. در چند ماه گذشته اما برای اولین بار مجموعه‌ای از المان‌های تاریخی در میدان بهارستان به نمایش گذاشته شده و توانسته است نگاه مردم را جلب کند. گویا ایده طراحی المان‌ها از رویداد‌های تاریخی گرفته شده است و این میدان مهم تهران را تبدیل به موزه‌ای قابل‌توجه کرده است. خاطره‌ این میدان، هویت اجتماعی ملت ایران است و دو نهضت مشروطیت و ملی شدن نفت در همین میدان رقم خورده است. فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ امضا شد و علما و دیگرانی که به حضرت عبدالعظیم و قم رفته بودند بازگشتند و تحصن در سفارت انگلیس پایان یافت و مردم صدور فرمان مشروطیت را جشن گرفتند. در همین رابطه بازآفرینی تاریخ مشروطه در این نقطه مورد توجه قرار گرفته است و نمادهایی برای بازآفرینی تاریخ در چهار گوشه میدان طراحی و اجرا شده است.اگرچه مدیران شهری خیلی دیر به اهمیت هنرهای شهری پی برده‌اند اما باز هم جای شکرش باقی است. بی‌تردید میدان بهارستان دومین موزه زنده ایران است.

شهر فرنگ

«شهر فرنگ» یادآور تهران قدیم است و با تماشای آن می‌توان به اعماق تاریخ سفر کرد. این نماد تاریخی و خاطره انگیز به ارتفاع چهار و نیم متر و به عرض چهار متر به‌صورت نقش‌برجسته و در ضلع شمالی میدان از بتون ساخته شد. به گفته لیلا دلفان هنرمند و سازنده‌ این اثر انتخاب جنس سیمان، آگاهانه و در هم‌پیوندی با مصالح میدان و البته برای دوام و پایداری بیشتر این اثر است.

نرده آهنی شعر بهار

ملک‌الشعرای بهار شاعر و نماینده مجلس یکی از چهره‌های تاثیرگذار ایران در دوران مشروطیت است.از این رو یک بیت از غزل معروف این شاعر انتخاب شد و در ضلع جنوبی میدان روی یکی از بالکن‌های مجتمع فارابی نصب شد. دیدن خط نستعلیق بر نرده بالکن یک بنای قدیمی به جای آهن‌های زمخت و خشن، بیش از هر چیز، زیبایی و شکوه میدانی تاریخی را به تصویر می‌کشد و توجه مخاطب را جلب می‌کند تا در ذهن خود مرور کند: «گرت پایداری است در کارها/ شود سهل پیش تو دشوارها»

مدرس روی فرش ایرانی

در آذر 1375، مجسمه‌ای برنزی از سیدحسن مدرس به ارتفاع سه مترو نیم که توسط ملک دادار گروسیان و نادر قشقایی ساخته شده بود، رو به سمت مجلس قدیم و درست وسط میدان نصب شد. با توجه به ارتفاع این مجسمه که یک متر بالاتر از بنای «ساختمان مجلس» نصب شده بود، حریم منظری ساختمان مجلس را مخدوش کرده بود اما در اجرای بازسازی نمای میدان بهارستان ارتفاع پایه‌های این مجسمه کوتاه شد و روی فرش ایرانی نشست.

دیوارنگاره رویدادها

این طرح با بهره‌گیری از شش عکس تاریخی این میدان توسط لیلا دلفان در مدت ۲۸ روز اجرا شد.در این دیوارنگاره، دو تصویر بسیار قدیمی از مسجد و مدرسه شهید مطهری (سپهسالار) و ساختمان نخستین مجلس شورای اسلامی همراه چهار تصویر از رویدادهای این میدان که بیانگر حضور حق‌طلبانه ملت ایران است، به تصویر کشیده شده است.

کتیبه‌ کالبد

شناسنامه میدان بهارستان، یعنی کتیبه‌ای سنگی که همه خاطرات این میدان را در خود به ثبت رسانده، در جایگاه سابق ایستگاه اتوبوسرانی و مقابل خانه‌‌ قاجاری متعلق به بانک مرکزی و روی زمین نصب شده است.روی این کتیبه اطلاعات مهم و تاریخی به ترتیب روزشمار اتفاقات بهارستان حک شده‌اند.

توپی که به مجلس شلیک شد

با دستور محمد علی شاه، لیاخوف روسی و نیروهایش مجلس را محاصره کردند وساختمان مجلس و مدرسه سپهسالار را به توپ بستند و در نتیجه عده زیادی از مدافعان مجلس در این حمله کشته شدند. محمدعلی شاه، لیاخوف را به حکومت نظامی منصوب کرد و به تعقیب نمایندگان و دیگر آزادیخواهان پرداخت. در همین رابطه نمونه‌ای از توپ تاریخی آن دوره طراحی و با آهن ساخته و در میدان نصب شده است.

حک نام نمایندگان دور اول مجلس

یکی دیگر از طرح‌های اجرا شده و مرتبط با مشروطه حک نام نمایندگان مجلس روی سنگ است. در این هنر شهری، اسامی نمایندگان نخستین مجلس شورای ملی مشروطیت (سال 1284) و نخستین نمایندگان مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی (سال 1358) بر جداره حوض ایرانی میدان بهارستان خوشنویسی و حک شده است. در این کار، اسامی نمایندگان روی تخته‌سنگی خوشنویسی سپس برای ماندگاری بیشتر، عمق‌سازی و حکاکی شد.

نورآرایی مجلس

نورپردازی جداره نخستین بنای مجلس شورای ملی به دلیل ارزش تاریخی، موقعیت استراتژیک و نیز ارزش آن به‌عنوان بخشی از میراث ملی و خاطره جمعی ساکنان شهر تهران یکی دیگر از بازآفرینی‌ها در این میدان است.

در این طرح استفاده از پروژکتور‌های فنی مخصوصی که قابلیت پرتاب نور بالا به شکل مایل را دارا هستند مورد استفاده قرار گرفته است.

تهران چنارستان

در منابع متعددی نوشته شده است که تهران شهر چنارها بوده است و جهانگردان غربی طهران قدیم هم بر همین نکته تاکید کرده‌اند تهران شهری است پر از چنارستان. از این‌رو و به یاد سه باغ سپهسالار، نظامیه و نگارستان که در میدان بهارستان قرار داشتند و پر از چنار‌های زیبا بوده‌اند. تصویر این چنارها روی یکی از دیوارهای میدان اجرا شد و فضایی تماشایی را شکل داده است.

داستان موتلفه

پنجشنبه ساعت ده بامداد یکم بهمن ماه ۱۳۴۳ حسنعلی منصور نخست وزیر ایران در مقابل مجلس شورای ملی توسط محمد بخارایی از اعضای هیات‌های موتلفه کشته شد.پس از حادثه مدرسه فیضیه قم و قیام پانزده خرداد سال ۱۳۴۲ تعدادی از چهره‌های موجه بازار تهران مبارزه سیاسی با رژیم شاه را بی‌فایده دانستند و برای براندازی آن اقدام مسلحانه علیه رژیم را برگزیدند. روایت این اتفاق روی کتیبه سنگی حک شده و در معرض تماشا قرار‌گرفته است.