بازرسی پیش ازحمل و الزامات آن

رسول کوهستانی پزوه

مدیرکل سابق دفتر بررسی و تعیین ارزش و عضو سابق کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی

اخیراً بحث استفاده از خدمات شرکت های بازرسی مطرح شد و رئیس کل گمرک اعلام کرد " اطلاعات شرکت‌های بین المللی بازرسی کالا جایگزین ارزیاب گمرک خواهد شد.این شرکت‌ها مورد قبول سازمان استاندارد بوده و مؤسسات استاندارد با این شرکت‌ها در زمینه بازرسی کالا طبق مقررات مربوطه به ارزیابی کمی و کیفی کالا می‌پردازند.بانک مرکزی و سیستم بانکی از شرکت‌های بازرسی کالا در زمینه تطبیق ارز پرداختی به کالاها و گشایش اعتبار به عنوان معتمد و ارزیاب همکاری دارند و بانک‌ها اگر بخواهند بابت کالایی ارز پرداخت کنند، به وسیله این شرکت‌ها کالای مورد نظر را بررسی و ارزیابی می‌کنند. این شرکت‌ها تطبیق اسناد و بررسی فیزیکی کالا را برعهده دارند، و گمرک تاکنون از این امتیاز استفاده نکرده است و تاکنون بررسی کالا توسط ارزیاب خود گمرک انجام می‌شد. شرکت‌های بازرسی کالا برای بانک‌ها و سازمان استاندارد، کار ارزیابی را انجام می‌دهند و گمرک می‌تواند همین اسناد را از طریق سیستم بانکی یا مستقیم دراختیار گیرد.

در نتیجه می‌توان طبق اطلاعات ماهیت کالای وارداتی و مشخصات کمی و کیفی آن را متوجه شد. این اطلاعات در خصوص تعیین ماهیت کالا و نیز در تشخیص اینکه کالایی غیر از آنچه اظهارشده است کاربرد دارد بنابراین دیتای مورد نظر با اسناد تطبیق داده شده و اگر اظهار خلافی وجود داشته باشد برخورد خواهد شد." اما آیا شرکت‌های بازرسی می‌توانند وظایف گمرک بخصوص ارزیابی کالا را انجام دهند ؟ آیا مقررات بین المللی سازمانهایی چون سازمان تجارت جهانی و سازمان جهانی گمرک با این موضوع موافقت دارند؟ برای درک بهتر موضوع لازم است تا بازرسی و بازرسی پیش از حمل و الزامات آن مورد توجه قرار گیرد.

تعریف بازرسی:

در بند ۲ شرایط عمومی استاندارد در بازرسی‌های بین‌المللی مصوب IFIA، بازرسی چنین تعریف شده است:

بازرسی عبارت است از انجام بازبینی، بررسی، آزمایش، نمونه‌برداری، اندازه‌گیری و عملیات مشابه و صدور گزارش‌ها و گواهینامه‌های مربوط به این عملیات و همچنین ارائه خدمات مشاوره‌ای در رابطه با این موضوعات می‌باشد. تعریف بازرسی پیش از حمل یا PRESHIPMENT INSPECTION) PSI ): اتاق بازرگانی بین المللی ICC نیز در بند ب ـ ۹ شرایط اینکوترمز، بازرسی پیش از حمل یا PSI را در تعریفی که به GATT ارائه نموده چنین بیان نموده است:

فعالیت‌های بازرسی پیش از حمل شامل تمامی اقداماتی است که بررسی کمیت، کیفیت، قیمت از جهت نرخ ارز و شرایط مالی و یا طبقه‌بندی گمرکی کالایی که به قلمرو کشور استفاده کننده صادر می‌شود مربوط می‌باشد، مشروط بر این که اقدامات گمرکی کشوری که کالا از آنجا صادر شده صورت گرفته باشد‏. باید توجه داشت بازرسی یکی از حلقه های زنجیره تجارت بین المللی می‌باشد .

بازرسی پیش از حمل و سازمان تجارت جهانی

در موافقت نامه بازرسی پیش از حمل سازمان تجارت جهانی، فعالیت‌های بازرسی پیش از حمل به کلیه فعالیت های مربوط به بررسی کیفیت ، کمیت ، قیمت ، از جمله نرخ تبدیل ارز و شرایط مالی و یا طبقه بندی گمرکی کالاهایی که قرار است به قلمرو کشور استفاده کننده عضو صادر شوند را شامل می‌شود. یکی از ۳۰ موافقت نامه که اعضاء سازمان تجارت جهانی باید آن را مورد پذیرش قرار دهند موافقت نامه بازرسی پیش از حمل است. این موافقتنامه در ۲۰ سپتامبر ۱۹۸۶ مورد تصویب اعضاء قرار گرفته است. این بازرسی می‌تواند طبق قرارداد یا به دستور دولت یا هر سازمان دولتی باشد.از جمله ضوابط و شرایط آن رعایت عدم تبعیض در فعالیت‌های بازرسی پیش از حمل از جمله معیارهای عینی و روشن و بکارگیری برابر و یکسان برای همه صادرکنندگان است. همچنین نبایست رفتار نامطلوبتری با کالاهای وارداتی در مقایسه با کالاهای داخلی داشت. محل بازرسی می‌تواند قلمرو گمرکی صادر‌کننده یا محل تولید باشد و انجام فعالیت بازرسی پیش از حمل استانداردهای خریدار و فروشنده و در صورت عدم پیش بینی چنین استانداردهایی، استانداردهای بین‌المللی باید در نظر گرفته شود. فعالیت های بازرسی پیش از حمل باید شفاف و آشکار انجام شود و از طرفی بر حفظ اطلاعات بازرگانی محرمانه تاکید شده است و تبادل اطلاعات بین کشورهای عضو را الزام آور نمی داند.در بررسی قیمت در بازرسی پیش از حمل تعهدات کشورهای عضو در خصوص واحدهای بازرسی پیش از حمل در رابطه با ارزش گذاری گمرکی همان تعهداتی است که در گات ۱۹۹۴ پذیرفته‌اند است. همچنین واحدهای بازرسی پیش از حمل به منظور اجتناب از تعیین قیمت بیشتر یا کمتر از مبلغ واقعی و همین طور تقلب می‌بایست ضوابط و شرایطی را رعایت کنند.

بازرسی پیش از حمل و سازمان جهانی گمرک

سازمان جهانی گمرک به دلیل تداخل در وظایف اصلی گمرک و همچنین در اجرای ماده ۷ گات ۱۹۹۴ و ارزش معاملاتی واقعی و اینکه بازرسی پیش از حمل علاوه بر کمیت و کیفیت، بر قیمت کالا نیز می‌تواند اعلام نظر کند نظر مثبتی بر بازرسی پیش از حمل ندارد لیکن بعد از وقایع ۱۱ سپتامبر و اقدامات برخی کشورها در بازرسی کالاها در مبدإ این موضوع با مخالفت سازمان جهانی گمرک روبرو نشده است.

مزیت بازرسی پیش از حمل

بدیهی است بدلیل شرایط خاص هر بازرسی ، ممکن است لازم باشد تغییرات کوچکی در روند بازرسی پیشنهادی ، داده شود که در اینصورت بازرس با هماهنگی COORDINATOR (هماهنگ کننده ) مربوطه میتواند آن را با شرایط محیط منطبق نماید. نکته قابل توجه آنکه مساله بازرسی در کارخانجات فقط منحصر به بازرسی کالای موضوع اسناد خریدی که در مورد آن بازرسی بخصوص به بازرس ابلاغ میگردد، نیست . با توجه به آنکه عملا طرفهای عمده تجارتی ایران در کشورهای مختلف کما بیش ثابت هستند و معمولاً کارخانجات خارجی بطور منظم به ایران جنس صادر می‌کنند ، لذا بازرسان با تجربه در بایگانی خود برای هر کارخانه پرونده ای تشکیل می‌دهند و وضعیت تولید، دقت کار، صداقت در تهیه و ارائه اسناد ، تخصص مسئولین بازرسی ، وضعیت آزمایشگاهها ، نحوه گرفتن نمونه، نحوه نگه‌داری نتایج و سایر نکات مهم در آن کارخانه را برای خود در پرونده یادداشت و اصولاً ارزیابی کلی در مورد هر کارخانه را پیش خود انجام میدهند. ممکن است برای سفارشهای کوچک و یا برای همه نوبت های بازرسی در کارخانه ، مسئولین مربوطه امکان چنین بازدیدی را فراهم ننمایند ، ولی حداقل برای یک بار و در صورت تکرار بازرسی در آن کارخانه هر از چند بار، یک بار امکان این بازرسی را فراهم می‌نمایند . بازرس در طول بازدید کلی از کارخانه ، خط تولید ، دستگاههای کنترل کیفیت و نحوه عملکرد مسئولین مربوطه را مدنظر قرار می‌دهد .