جمهوری‌خواهان یک گام عقب‌تر از کاخ سفید
امیرعلی ابوالفتح
کارشناس مسائل آمریکا
با عبور تعداد سناتورهای دموکرات حامی توافق از ۳۴ نفر اکنون مسلم است که دیگر برجام(برنامه جامع اقدام مشترک) از سد کنگره گذشته و فقط بحث گذر زمان مطرح است.

در این مدت زمان باقی‌مانده باید جدول زمانی کنگره سپری شود تا کنگره تصمیم‌گیری کند. اینک که تعداد حامیان توافق در سنا به ۴۱ نفر رسیده و فیلی باستر انجام می شود آن دو فرصت زمانی ۱۰ روزه و ۱۲ روزه نیز منتفی می‌شود بنابراین اگر سنا برجام را به رای نگذارد از۱۸ سپتامبر برجام برای اجرایی شدن آماده می‌شود. بعد از این زمان ایران نیز باید اقدامات خود را انجام دهد و آژانس باید اعلام کند که ایران به تعهدات خود عمل کرده است. اما آنچه اکنون بدیهی است آن است که برجام به شکست منجر نمی‌شود و باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا همان‌گونه که وعده داده بود توانست آن بخش از کنگره را که لازم است قانع کند.

درخصوص عمر برجام یا توافق در طول زمان باید مشخص شود که از دید آمریکا، ایران تاچه حد متعهد باقی خواهد ماند و ایران نیز باید مطمئن شود که تعهدات غرب برای برچیدن تحریم‌ها عملیاتی خواهد شد یا خیر. حتی با روی کار آمدن دولت بعدی در آمریکا چه دموکرات باشد چه جمهوری‌خواه اگر تغییرات اساسی رخ ندهد، دور از انتظار خواهد بود وقتی ایران به تعهدات خود عمل می‌کند و پنج کشور دیگر نیز آن را همراهی می‌کنند دولت بعدی حاکم بر کاخ سفید بخواهد توافق را بر هم بزند. در این میان دور از انتظار نیست که برخی مخالفان برجام مانند رژیم صهیونیستی یا کشورهای عربی اقداماتی را به نام ایران انجام دهند مانند ارسال سلاح به برخی گروه‌های منطقه. چنانچه پیشتر نیز چنین اقداماتی انجام داده‌اند و شاید اکنون نیز با این اقدامات بخواهند به روند توافق لطمه وارد کنند.

با رسیدن به ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی مصادف با ۲۶ شهریور ماه ۱۳۹۴ که پایان مهلت قانونی بررسی دو ماهه سند برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است، زمان رویارویی بین موافقان و مخالفان توافق هسته‌ای با ایران در آمریکا فرا خواهد رسید. باید توجه داشت این اختلافات و رویارویی صرفا در نهاد قانون‌گذاری ایالات‌متحده یعنی کنگره آمریکا وجود ندارد بلکه در خیابان‌ها و سطح افکار عمومی نیز این اختلافات و دو‌دستگی به شکل کاملا ملموسی دیده می‌شود.

در حقیقت موافقان توافق هسته‌ای که شامل دولت ایالات‌متحده آمریکا و اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان دموکرات کنگره و نزدیک به نیمی از جمعیت پرسش‌شونده در نظرسنجی‌ها بوده‌اند، تاکید دارند توافق هسته‌ای که با ایران حاصل شده است، بهترین شرایط و بهترین موقعیت را برای اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران فراهم می‌کند و اجازه نمی‌دهد ایران به سمت سلاح هسته‌ای حرکت کند و در نهایت خطر یک جنگ دیگر را از بین می‌برد.

البته این ادعاها در شرایطی مطرح می‌شود که مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند در پی دستیابی و ساخت سلاح هسته‌ای نبوده و نیستند. در مقابل اکثریت قریب به اتفاق جمهوری‌خواهان و برخی از لابی‌های قدرتمند اسرائیل در آمریکا و تقریبا نیمی از افکار عمومی این کشور درصدند با کمک و هدایت رژیم اسرائیل به‌عنوان تنها بازیگر سیاسی نظام بین‌الملل که با توافق هسته‌ای به‌طور کامل و آشکار مخالفت کرده، ائتلافی را به وجود آورند که مبنای آن بر این پایه استوار است که ایران غیرقابل اعتماد است و توافقی که صورت گرفته در نهایت مانع دستیابی ایران به سلاح اتمی نمی‌شود و باید این توافق لغو شود و توافق بهتری از طریق تشدید فشارها بر جمهوری اسلامی حاصل شود. البته جمهوری‌خواهان مخالف با توجه به انگیزه‌ها و اهدافشان به چند گروه تبدیل می‌شوند؛

۱- جمهوری‌خواهانی که می‌خواهند شریک موفقیت‌های دولت دموکرات باشند و تلاش دارند همپای قوه مجریه خود را در قضیه هسته‌ای فعال نشان دهند تا دموکرات‌ها نتوانند از این مساله به‌عنوان برگ برنده‌ای در انتخابات بهره ببرند. همچنین بخشی از نمایندگان کنگره بر این باورند که باید در روند تصمیم‌گیری مشارکت داشته باشند.

۲-‌گروهی از جمهوری‌خواهان که معتقدند ایران قابل اعتماد نیست و هرگونه سند، مدرک و قراردادی که امضا شود در نهایت توسط ایران نقض خواهد شد و با یک فاصله زمانی مجددا به سیاست‌های گذشته هسته‌ای‌اش بازخواهد گشت. بنابراین این گروه بر این باور هستند که باید تدابیر سختگیرانه و شدیدتری در قبال ایران دنبال شود و نظارت‌ها نیز شدیدتر باشد. در عین حال گروهی نیز می‌گویند باید نظارت هرکجا-هرزمان به اجرا گذاشته شود تا اطمینان حاصل شود که ایران به سلاح هسته‌ای (براساس آنچه آنها ادعا می‌کنند) دست پیدا نخواهد کرد.

3- گروهی دیگر نیز در میان جمهوری‌خواهان هستند که معتقدند اصولا تا زمانی که نظام جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و نگرش‌های غرب‌ستیزانه در ایران دنبال می‌شود هیچ قراردادی نمی‌تواند خطر دستیابی ایران به سلاح اتمی را به ادعای آنها از بین ببرد. بنابراین یا باید مسیر برچیدن تمامی رآکتورهای اتمی محقق شود یا در نهایت ماهیت نظام جمهوری اسلامی تغییر کند و یک نظام غرب‌گرا به قدرت برسد که اصولا انگیزه‌ای برای پیشبرد سیاست‌های هسته‌ای نداشته باشد. البته با عبور تعداد سناتورها از تعداد لازم یعنی 34 نفر برای حفظ حق وتوی اوباما در کنگره اکنون دیگر نگرانی از بابت تایید توافق وجود ندارد و جمهوری‌خواهان با هر رویکرد و هدفی فعلا از دولت و کاخ سفید عقب مانده‌اند.