به مسوولیت اجتماعی در ایران خوش‌بینم
فاطمه باباخانی آیا حوزه کسب‌وکار نسبت نزدیکی با اخلاق دارد؟ آیا صاحبان مشاغل اقتصادی در قبال وضعیت آموزشی و رفاهی جامعه خود مسوولیتی دارند یا اینکه تمام وظایف بر عهده دولت است؟ تجربه غرب نشان می‌دهد در این جوامع این دو حوزه با وجود تفارق زیاد،‌ به یکدیگر نزدیکند و هرکدام می‌توانند در بهبود وضعیت دیگری موثر باشند. از یکسو مسوولیت‌پذیری اجتماعی شرکت مجموعه را در نزد جامعه اعتبار می‌بخشد و از سوی دیگر حضور صاحبان سرمایه می‌‌تواند در وضعیت رفاهی اقشار پایین‌دست و محیط‌زیست تغییراتی اندک ایجاد کند. در ایران وضعیت چگونه است؟ آیا پیوند میان این دو حوزه شکل گرفته است یا آنها مانند دو جزیره دور از هم به سر می‌برند. در گفت‌وگو با علی فرزین، مدیر گروه رشد و توسعه فراگیر سازمان ملل در ایران با او درباره مقوله مسوولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها گفت‌وگو کردیم.


به نظر شما معنای زندگی آیا توانسته است واحد حوزه اقتصادی در ایران شود؟
مسوولیت‌پذیری اجتماعی مقوله‌ای است که بیش از یک دهه در حوزه کسب‌وکار ایران ورود پیدا کرده و درباره آن تبلیغات مناسبی نیز صورت گرفته است. در حال حاضر بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی با مفهوم مسوولیت‌پذیری اجتماعی آشنا هستند و آن را در دو ساحت درون‌سازمانی و برون‌سازمانی به کار می‌گیرند. در ساحت و بخش درون‌سازمانی مدیران بنگاه‌های اقتصادی اعم از شرکت‌ها و تشکیلات دولتی در کنار شرکت‌های خصوصی تلاش می‌کنند اقدامات موثری برای افزایش سطح رفاه مجموعه خود به کار گیرند. نمونه این امر را ما در مزایای حقوقی از قبیل انواع وام‌ها و بیمه‌ها می‌بینیم. با در پیش گرفتن این رویه کارکنان سازمان رضایت بیشتری از فضای شغلی خود دارند و برای بهبود عملکرد موسسه متبوعه خود تلاش می‌کنند. افزایش کیفیت محصولات تولیدی از دیگر مواردی است که در بحث درون‌سازمانی مطرح می‌شود و نتیجه آن خدمات‌دهی مناسب به جامعه است.
در حوزه درون سازمانی این مفهوم چه نتایجی دارد؟
در ساحت و منظر برون‌سازمانی ما شاهدیم برخی از شرکت‌ها گام‌هایی برای بهبود جامعه در دو سطح محلی و ملی برداشته‌اند و تلاش کرده‌اند مشکل یا مساله‌ای را در این دو سطح برطرف کنند. در بعد محلی شرکت‌هایی هستند که تلاش می‌کنند وضعیت محله‌ای را که در آن ساکن هستند بهبود بخشند یا خدماتی را به یک جامعه محلی کوچک عرضه کنند. در مقابل شرکت‌هایی نیز وجود دارند که حوزه مسوولیت اجتماعی خود را به واسطه دامنه وسیع کار شرکت گسترش داده و در یک عرصه ملی فعالیت می‌کنند که نمونه آن را در حفاظت از یوز ایرانی توسط برخی بنگاه‌های اقتصادی یا مقوله آموزش محیط‌زیست به دانش‌آموزان چند استان شاهد بوده‌ایم.
آیا با تعاریف شما می‌توان گفت اخلاق در حوزه کسب و کار ایران رو به گسترش است؟
نگاهی کوتاه به این فعالیت‌ها نشان‌دهنده رشد استقبال شرکت‌ها نسبت به مقوله مسوولیت اجتماعی برای خدمات دهی و کسب اعتبار در عرصه عمومی و داخلی است و من از این جهت نسبت به موفقیت این مفهوم در ایران خوش‌بین هستم هر چند آمار و ارقام دقیقی درباره این امر در اختیار ندارم و نمی‌توانم در این باره درصدی ارائه کنم اما شاهد کارهای خیریه و حمایت مالی بسیار سازمان‌ها و شرکت‌ها در این زمینه به واسطه حوزه فعالیت خود بوده‌ام.
با این حال بسیاری از شرکت‌ها وارد حوزه مسوولیت‌پذیری اجتماعی نشده‌اند، شما برای بهبود این مقوله در ایران چه راهکاری دارید؟
مسوولیت‌پذیری اجتماعی برای هر شرکتی به حوزه فعالیت بازاری و وسعت کاری آن بازمی‌گردد. به عنوان مثال با توجه به کوچکی یا بزرگی یک بنگاه، میزان نحوه ورود به این حوزه نیز تغییر خواهد کرد و دایره نفوذ تعیین می‌شود؛‌ گاهی حتی به واسطه این محدودیت ممکن است شرکت ورود خود به عرصه اجتماعی را حداقلی تعریف کرده و تنها به افزایش کیفیت و بهبود رفاه سازمانی اکتفا کند یا مدیر یک بنگاه با توجه به روحیه و شناخت خود از مسائل، در یک حوزه خاص فعالیت خود را متمرکز کند. اما وزارت صنایع و معادن در یک دوره‌ فعالیت‌های جدی در حوزه مسوولیت‌ اجتماعی ترتیب داد و پس از آن نیز سازمان گسترش و نوسازی به عنوان سازمانی که هزاران تشکل را در زیرمجموعه خود دارد،‌ این رویه را در ماموریت‌های خود لحاظ کرد. این سازمان تلاش کرد استانداردهایی را برای مقوله مسوولیت اجتماعی تعریف کرده و بر اساس آنها جوایز سالانه‌ای را برای شرکت‌ها و بنگاه‌هایی که بیشترین امتیاز را کسب کرده بودند،‌ در نظر بگیرد. اتاق‌ بازرگانی نیز به تازگی با تاسیس کمیسیون اخلاق و مسوولیت‌ اجتماعی وارد این حوزه شده و تلاش کرده است شاخص‌ها و استانداردهای این مفهوم را برای فعالان و اعضای عرصه کسب وکار ایران نهادینه کند.
اما برای روشن شدن استانداردهای ورود به این حوزه و شناخت فرصت‌های آن برای رونق و اعتبار کسب‌وکار اتاق بازرگانی به همراه سایر نهادها و سازمان‌ها می‌توانند کارگاه‌هایی را ترتیب دهند و در آن آموزش‌های لازم را به صاحبان شرکت‌ها ارائه کنند؛‌ اولین مسوولیت اجتماعی صاحبان بنگاه‌ها نیز می تواند تلاش و همکاری با سازمان‌های برگزارکننده باشد تا در همان سطح ابتدایی و برای شروع کار گام مثبتی برای رفتن به سوی رونق هر چه بیشتر کسب‌وکار مسوولانه در کشور بردارند. آن هم در کشوری نظیر ایران که قرن‌ها و هزاره‌هاست در آن کار خیر مورد نظر بزرگان قوم بوده است و بر اساس امثال و حکم ما در آن حاجت هیچ استخاره نیست.