گزارشی از یک رویداد مهم هنری درآستانه برگزاری اکسپو ۲۰۱۵ میلان
تماشای دنیای از پشت شیشه‌های رنگی
علیرضا بهرامی مولف کتاب «دنیای شیشه‌ای» علیرضا بهرامی، روزنامه‌نگار است و مستندساز و تجربه پوشش رویدادهای خبری در چند کشور جهان را برای رسانه‌های فارسی‌زبان داخل کشور دارد. او حالا و از چند روز قبل، مولف نخستین و تنها مرجع منتشرشده فارسی‌زبان درباره اکسپوهای جهانی از ۱۸۵۱ تا ۲۰۲۰ است. کتاب «دنیای شیشه‌ای» چند روز قبل با حضور جمع قابل‌توجهی از هنرمندان کشور و دو معاون وزیران فرهنگ و صنعت، به‌عنوان متولیان کارگروه ایران در اکسپو ۲۰۱۵ میلان و کمیته فرهنگ و هنر آن، در موزه هنرهای معاصر تهران رونمایی شد.
علیرضا بهرامی مولف کتاب «دنیای شیشه‌ای» علیرضا بهرامی، روزنامه‌نگار است و مستندساز و تجربه پوشش رویدادهای خبری در چند کشور جهان را برای رسانه‌های فارسی‌زبان داخل کشور دارد. او حالا و از چند روز قبل، مولف نخستین و تنها مرجع منتشرشده فارسی‌زبان درباره اکسپوهای جهانی از 1851 تا 2020 است. کتاب «دنیای شیشه‌ای» چند روز قبل با حضور جمع قابل‌توجهی از هنرمندان کشور و دو معاون وزیران فرهنگ و صنعت، به‌عنوان متولیان کارگروه ایران در اکسپو 2015 میلان و کمیته فرهنگ و هنر آن، در موزه هنرهای معاصر تهران رونمایی شد. این شاعر و روزنامه‌نگار در این گزارش به چند و چون برگزاری اکسپو در دنیا پرداخته است.
اکسپو آن چیزی نیست که در چند سال گذشته، با برگزاری نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی، در ذهن ما شکل گرفت. اکسپو در قامت جهانی‌اش، رویدادی است که اگر یک‌بار از نزدیک با آن آشنا شوید، حس علاقه و اعتقاد به این رویداد تاثیرگذار، دیگر شما را رها نخواهد کرد و شاید مانند من، هر چند سال، شما را به یک نقطه از کره زمین بکشاند.
وقتی یادم می‌آید که بدون مطالعه، یک هفته مقاومت کردم که به اولین سفرم برای دیدن یک اکسپو جهانی نروم، افسوس می‌خورم که چرا زودتر با این ویترین جهانی آشنا نشدم. اکسپو جهانی، خیلی بیش از یک نمایشگاه، بلکه رویدادی عمیق با وجوه بسیار مختلف، تاثیرگذار و تامل‌برانگیز است که شاید به‌اندازه همین عمق هم در ایران ناشناخته مانده است.
علت‌های این ناشناخته ماندن، از جنبه‌های مختلفی همچون خصوصیات ساختارهای اجرایی و اجتماعی قابل بررسی است که برای جلوگیری از منحرف شدن موضوع، تحلیل آن، باید بماند برای مجالی دیگر. به هر حال، این رویداد بیش از 150 سال است که در دنیا در حال برگزاری است، ما به اندازه چندین دهه از آن دوریم و اگر ندویم، هر لحظه، به‌اندازه چند واگن از این قطار عقب می‌مانیم. برای دریافت اهمیت یا هر حرکتی در این راستا نیز لازم است که ابتدا شناختی درست از آن به‌دست بیاوریم.
بله، اکسپوهای جهانی بیش از یک‌ونیم قرن است که برگزار می‌شوند و ما به‌اندازه ۱۵۰ سال از این آوردگاه عظیم عقبیم و نتوانسته‌ایم آن‌گونه که باید و شاید، استفاده کنیم. نمایشگاه اکسپو با نمایشگاه‌های تجاری که در سراسر دنیا برگزار شده و می‌شوند هم بسیار متفاوت است. برای درک بهتر اهمیت این‌گونه از نمایشگاه که بسیاری از کشورها، گذشته، حال و آینده‌ی خود را در آن به‌نمایش می‌گذارند، کافی است به این واقعیت‌ها اشاره کنیم که در این صحنه بزرگ، همواره تلاش شده تازه‌ترین دستاوردها و توان‌های بشری در زمینه‌های اقتصادی، علمی، اجتماعی و فرهنگی عرضه شوند.
برای نمونه، لامپ ادیسون در یک نمایشگاه اکسپو به جهانیان نشان داده شد. خودروهای اولیه، قانون نسبیت انیشتین، اختراع تلفن، تلفن‌های کلیدی، بالن هیدروژنی، تلسکوپ، کشتی‌های بخار، چرخ خیاطی سینگر، تلگراف مورس، لوکوموتیو، هات‌داگ، همبرگر، بستنی قیفی، هواپیما، منوریل، تله سی‌یژ، قطار تندرو، ماشین تایپ، دوربین عکاسی، گرامافون، پازل مگی‌کوب، اتومبیل، چرخ فلک، موشک فضاپیما، نوشابه پپسی، فیلم برادران لومیر، ماشین حساب، ژنراتور، کامپیوتر، روبوت‌ها، دستاوردهای مولتی‌مدیایی و بسیاری از دیگر توانایی‌های جدید بشری، در نمایشگاه‌های اکسپو دوره‌های مختلف به‌نمایش گذاشته شده‌اند. برج ایفل، مجسمه آزادی و برج مخابراتی سیاتل نیز ازجمله سازه‌هایی هستند که در زمان برگزاری نمایشگاه‌های اکسپو در فرانسه و آمریکا به‌عنوان نمادی از توانایی جدید بشر در امر سازه‌ها به‌وجود آمدند و حالا به‌عنوان سمبل‌های این کشورها در دنیا شناخته می‌شوند.
آمریکا و پس از آن، کشورهای اروپایی، بیش‌ترین میزبانی اکسپوهای جهانی را در کارنامه دارند. نمایشگاه‌هایی که برای میزبانی دوره‌های آن، مانند میزبانی المپیک و جام جهانی فوتبال، باید تلاش و رقابت کرد و البته به سرمایه‌گذاری خیلی بیشتری نیاز است؛ اما کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، خوب درک کرده‌اند که اکسپو، یک موقعیت مناسب برای دستاوردهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی - فرهنگی است.
نخستین حضور ایران در اکسپو به همان دور نخست برمی‌گردد؛ یعنی سال 1851 که گویا به دستور «امیرکبیر» در همان سالی که روزنامه «وقایع اتفاقیه» را در سومین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار منتشر کرد، گروهی به‌نمایندگی از ایران در اکسپو لندن حضور پیدا می کند و در غرفه‌ای حدود 90 متری استقرار می‌یابد.
ایران پس از آن، حضور معدودی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب داشته و همچنین در سال‌های پس از آن، در اکسپوهای ۱۹۹۳ کره جنوبی، ۱۹۹۸ پرتغال، ۲۰۰۰ آلمان، ۲۰۰۵ ژاپن و ۲۰۱۰ چین حضور داشته‌ایم. در اکسپو ۲۰۱۰ شانگهای، سالن (Pavilion) ایران تقریبا در منتهی‌‌الیه جنوب شرقی محوطه نمایشگاه، جایی قرار گرفته بود که سالن‌های کره شمالی و لبنان در دوسوی آن قرار داشتند. درواقع از منظر جنوبی، پشت سر سالن ایران، محوطه نمایشگاه پایان می‌یافت و از منظر شرقی، تنها سالن مشارکتی (Joint) ۶ کشور کم‌رمق آسیایی بین سالن ایران و کره شمالی و دیواره پایانی نمایشگاه قرار گرفته بود. گویا در محوطه (Square) آسیایی نمایشگاه، محل احداث سالن ایران، در نزدیکی سالن عظیم چین و جنب سالن پاکستان در نظر گرفته شده بود که از موقعیت دیداری و دسترسی بسیار مناسب‌تری برخوردار بوده، اما ظاهرا این مکان در پی تعلل ما در زمینه اعلام حضورمان در نمایشگاه، به رژیم صهیونیستی تعلق گرفته بود، چراکه تا چند ماه مانده به آغاز نمایشگاه، همچنان در ایران بحث بر سر این بود که کدام دستگاه باید متولی حضور ایران در اکسپو باشد؟ درنهایت وزارت بازرگانی بود که این مهم را برعهده گرفت.
حضور ایران در اکسپو شانگهای هرچند می‌توان گفت از جدی‌ترین حضورهای ایران در این رویداد بزرگ جهانی و به‌نوعی گامی در جهت تثبیت مفهوم اکسپو در ایران بود، از هر منظر دارای ایرادهایی بود که بسیاری از آنها از کم‌تجربگی دست‌اندرکاران و فقدان مستندهای حضورهای ایران در دوره‌های قبل بود. می‌توان گفت اساسا، انگیزه تالیف «دنیای شیشه‌ای» هم همین نقص عیان بود، اما با تجربه‌هایی که کسب شد، می‌شود گفت، به‌نظر می‌رسد حضور ایران در اکسپو 2015 میلان که عملا از 11 اردیبهشت آغاز می‌شود، دست‌کم تا این مرحله، حضوری دقیق‌تر است. امید که این‌گونه باشد.
اکسپو آن چیزی نیست که در چند سال گذشته، با برگزاری نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی، در ذهن ما شکل گرفت. اکسپو در قامت جهانی‌اش، رویدادی است که اگر یک‌بار از نزدیک با آن آشنا شوید، حس علاقه و اعتقاد به این رویداد تاثیرگذار، دیگر شما را رها نخواهد کرد و شاید مانند من، هر چند سال، شما را به یک نقطه از کره زمین بکشاند.
وقتی یادم می‌آید که بدون مطالعه، یک هفته مقاومت کردم که به اولین سفرم برای دیدن یک اکسپو جهانی نروم، افسوس می‌خورم که چرا زودتر با این ویترین جهانی آشنا نشدم. اکسپو جهانی، خیلی بیش از یک نمایشگاه، بلکه رویدادی عمیق با وجوه بسیار مختلف، تاثیرگذار و تامل‌برانگیز است که شاید به‌اندازه همین عمق هم در ایران ناشناخته مانده است.
علت‌های این ناشناخته ماندن، از جنبه‌های مختلفی همچون خصوصیات ساختارهای اجرایی و اجتماعی قابل بررسی است که برای جلوگیری از منحرف شدن موضوع، تحلیل آن، باید بماند برای مجالی دیگر. به هر حال، این رویداد بیش از 150 سال است که در دنیا در حال برگزاری است، ما به اندازه چندین دهه از آن دوریم و اگر ندویم، هر لحظه، به‌اندازه چند واگن از این قطار عقب می‌مانیم. برای دریافت اهمیت یا هر حرکتی در این راستا نیز لازم است که ابتدا شناختی درست از آن به‌دست بیاوریم.
بله، اکسپوهای جهانی بیش از یک‌ونیم قرن است که برگزار می‌شوند و ما به‌اندازه ۱۵۰ سال از این آوردگاه عظیم عقبیم و نتوانسته‌ایم آن‌گونه که باید و شاید، استفاده کنیم. نمایشگاه اکسپو با نمایشگاه‌های تجاری که در سراسر دنیا برگزار شده و می‌شوند هم بسیار متفاوت است. برای درک بهتر اهمیت این‌گونه از نمایشگاه که بسیاری از کشورها، گذشته، حال و آینده‌ی خود را در آن به‌نمایش می‌گذارند، کافی است به این واقعیت‌ها اشاره کنیم که در این صحنه بزرگ، همواره تلاش شده تازه‌ترین دستاوردها و توان‌های بشری در زمینه‌های اقتصادی، علمی، اجتماعی و فرهنگی عرضه شوند.
برای نمونه، لامپ ادیسون در یک نمایشگاه اکسپو به جهانیان نشان داده شد. خودروهای اولیه، قانون نسبیت انیشتین، اختراع تلفن، تلفن‌های کلیدی، بالن هیدروژنی، تلسکوپ، کشتی‌های بخار، چرخ خیاطی سینگر، تلگراف مورس، لوکوموتیو، هات‌داگ، همبرگر، بستنی قیفی، هواپیما، منوریل، تله سی‌یژ، قطار تندرو، ماشین تایپ، دوربین عکاسی، گرامافون، پازل مگی‌کوب، اتومبیل، چرخ فلک، موشک فضاپیما، نوشابه پپسی، فیلم برادران لومیر، ماشین حساب، ژنراتور، کامپیوتر، روبوت‌ها، دستاوردهای مولتی‌مدیایی و بسیاری از دیگر توانایی‌های جدید بشری، در نمایشگاه‌های اکسپو دوره‌های مختلف به‌نمایش گذاشته شده‌اند. برج ایفل، مجسمه آزادی و برج مخابراتی سیاتل نیز ازجمله سازه‌هایی هستند که در زمان برگزاری نمایشگاه‌های اکسپو در فرانسه و آمریکا به‌عنوان نمادی از توانایی جدید بشر در امر سازه‌ها به‌وجود آمدند و حالا به‌عنوان سمبل‌های این کشورها در دنیا شناخته می‌شوند.
آمریکا و پس از آن، کشورهای اروپایی، بیش‌ترین میزبانی اکسپوهای جهانی را در کارنامه دارند. نمایشگاه‌هایی که برای میزبانی دوره‌های آن، مانند میزبانی المپیک و جام جهانی فوتبال، باید تلاش و رقابت کرد و البته به سرمایه‌گذاری خیلی بیشتری نیاز است؛ اما کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، خوب درک کرده‌اند که اکسپو، یک موقعیت مناسب برای دستاوردهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی - فرهنگی است.
نخستین حضور ایران در اکسپو به همان دور نخست برمی‌گردد؛ یعنی سال 1851 که گویا به دستور «امیرکبیر» در همان سالی که روزنامه «وقایع اتفاقیه» را در سومین سال سلطنت ناصرالدین شاه قاجار منتشر کرد، گروهی به‌نمایندگی از ایران در اکسپو لندن حضور پیدا می کند و در غرفه‌ای حدود 90 متری استقرار می‌یابد.
ایران پس از آن، حضور معدودی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب داشته و همچنین در سال‌های پس از آن، در اکسپوهای ۱۹۹۳ کره جنوبی، ۱۹۹۸ پرتغال، ۲۰۰۰ آلمان، ۲۰۰۵ ژاپن و ۲۰۱۰ چین حضور داشته‌ایم. در اکسپو ۲۰۱۰ شانگهای، سالن (Pavilion) ایران تقریبا در منتهی‌‌الیه جنوب شرقی محوطه نمایشگاه، جایی قرار گرفته بود که سالن‌های کره شمالی و لبنان در دوسوی آن قرار داشتند. درواقع از منظر جنوبی، پشت سر سالن ایران، محوطه نمایشگاه پایان می‌یافت و از منظر شرقی، تنها سالن مشارکتی (Joint) ۶ کشور کم‌رمق آسیایی بین سالن ایران و کره شمالی و دیواره پایانی نمایشگاه قرار گرفته بود. گویا در محوطه (Square) آسیایی نمایشگاه، محل احداث سالن ایران، در نزدیکی سالن عظیم چین و جنب سالن پاکستان در نظر گرفته شده بود که از موقعیت دیداری و دسترسی بسیار مناسب‌تری برخوردار بوده، اما ظاهرا این مکان در پی تعلل ما در زمینه اعلام حضورمان در نمایشگاه، به رژیم صهیونیستی تعلق گرفته بود، چراکه تا چند ماه مانده به آغاز نمایشگاه، همچنان در ایران بحث بر سر این بود که کدام دستگاه باید متولی حضور ایران در اکسپو باشد؟ درنهایت وزارت بازرگانی بود که این مهم را برعهده گرفت.
حضور ایران در اکسپو شانگهای هرچند می‌توان گفت از جدی‌ترین حضورهای ایران در این رویداد بزرگ جهانی و به‌نوعی گامی در جهت تثبیت مفهوم اکسپو در ایران بود، از هر منظر دارای ایرادهایی بود که بسیاری از آنها از کم‌تجربگی دست‌اندرکاران و فقدان مستندهای حضورهای ایران در دوره‌های قبل بود. می‌توان گفت اساسا، انگیزه تالیف «دنیای شیشه‌ای» هم همین نقص عیان بود، اما با تجربه‌هایی که کسب شد، می‌شود گفت، به‌نظر می‌رسد حضور ایران در اکسپو 2015 میلان که عملا از 11 اردیبهشت آغاز می‌شود، دست‌کم تا این مرحله، حضوری دقیق‌تر است. امید که این‌گونه باشد.
ارسال نظر