مشکلات توسعه صادرات اززبان توسعه صادرات
بانک توسعه صادرات بنا به ضرورت وجود یک نهاد مالی برای تامین مالی صادرات غیرنفتی و ایفای نقش بانک صادرات-واردات در کشور تاسیس شد. این گروه از بانکها در جهان به عنوان "اگزیم بانک" شناخته می شوند. اوایل دهه هفتاد شمسی، این بانک با سرمایه 50 میلیارد ریال که توسط پنج بانک دیگر فراهم شده بود، به عنوان یک بانک تخصصی پا به عرصه شبکه بانکی کشور گذاشت. این بانک مجری سیاست‌های دولت در تأمین مالی و تسهیل صادرات کشور و گسترش مبادلات تجاری بین‌المللی است. درخصوص اهم فعالیتهای این بانک طبق اساسنامه آن باید گفت، این بانک علاوه بر تامین مالی قبل و بعد از صدور کالا و تأمین منابع لازم برای خرید کالاهای سرمایه‌ای صنعتی به منظور تولید فرآورده‌های صادراتی، اقداماتی چون تأمین منابع لازم برای ورود مواد اولیه به ماشین‌آلات، تجهیز منابع مالی ناوگان‌های حمل و نقل زمینی، دریایی،‌ ترانزیت، تخلیه، بارگیری و یا صادرات مجدد را انجام می دهد. همچنین تأمین مالی صادرات کالا پس از صدور در قالب اعتبار خرید و اعتبار فروشنده و تامین مالی صادرات خدمات فنی - مهندسی نیز درحوزه فعالیت‌های این بانک گنجانده شده است.
بانک توسعه صادرات جزو بانک‌های تخصصی است که کار توسعه‌ای انجام می‌دهد. هدف بانک توسعه صادرات هم مشخص است: توسعه صادرات غیرنفتی در کشور و گذاشتن تسهیلات در اختیار فعالان اقتصادی. این بانک با توجه به توسعه ای بودنش نباید مانند سایر بانکهای تجاری دیده شود. درحال حاضر یکی از مشکلات این است که ضوابط حاکم بر بانک توسعه صادرات با سایر بانکهای تجاری یکسان است. مثلاً در نرخ سود در نظر گرفته‌شده برای بانک‌ها از سوی بانک مرکزی، همه بانک‌های تجاری و تخصصی با یک قانون سر و کار دارند. بانک‌های تجاری باید به دنبال فعالیت‌هایی باشند که سودآوری خود را تضمین کنند. این در حالی است که ساختار بانک‌های توسعه‌ای مثل «توسعه صادرات» یا «صنعت و معدن»، کاملاً متفاوت است.
یکی از مشکلات اساسی بانک توسعه صادرات جهت تامین مالی صادرات، کمبود منابع است. پایین بودن نسبت سرمایه بانک به صادرات غیرنفتی کشور موید این موضوع است (به رغم استاندارد پوشش ده درصدی صادرات غیر نفتی توسط سرمایه بانک، این رقم در سالهای مختلف کمتر از پنج درصد بوده است).
به علاوه، روند رشد سرمایه بانک نسبت به روند رشد صادرات غیر نفتی پایین بوده است (نرخ رشد صادرات غیر نفتی در سالهای اخیر بیش از ۲۰ درصد بوده، در حالی که سرمایه بانک بسیار کمتر از این مقدار افزایش یافته است). از سوی دیگر، امکان جذب منابع سپرده ای و سایر منابع به دلایل توسعه ای بودن بانک توسعه صادرات و تحریمهای بین المللی چندان امکان پذیر نیست.
لذا سرمایه فعلی بانک تکافوی ایفای نقش فعالتربانک توسعه صادرات ایران در برنامه‌های آتی توسعه صادرات غیرنفتی بر اساس چشم انداز تعیین شده را نمی دهد. بنابراین افزایش سرمایه جهت ایفای نقش فعالتر و موثر تر بعنوان تنها بانک تخصصی در زمینه حمایت از صادرات گریزناپذیر است.
تنها افزایش سرمایه بانک از سوی دولت در اجرای قانون بودجه سال ۱۳۸۶ کل کشور انجام پذیرفت. به استناد قانون مذکور، مبلغ ۱.۵ میلیارد دلار به عنوان سرمایه به بانک اختصاص یافت و از آن زمان تاکنون سرمایه بانک هیچگونه افزایشی نداشته است.
با استناد به بند 18 قانون بودجه سال 1392 دولت مکلف بود از طریق شورای پول و اعتبار تا سقف پنج هزار میلیارد ریال در اختیار بانکهای تخصصی (سه بانک) قرار دهد ولی این امر متاسفانه در سال 1392 تحقق نیافت و در بودجه سال 1393 نیز تنفیذ نشده و به همین دلیل موضوع افزایش سرمایه بانک توسعه صادرات در بودجه سال 1393 مطرح نگردیده است. ما همچنان در تلاش برای اجرایی شدن بند ص تبصره 5 قانون بودجه سال 1393 هستیم.
در همین راستا، صورت جلسه مورخ ۲/۴/۱۳۹۲ شورایعالی صادرات غیرنفتی نیز حاکی از فراهم نمودن مقدمات سپرده‌گذاری یک میلیارد دلاری از محل صندوق توسعه ملی در بانک توسعه صادرات است.
به همین منظور تاکنون جلساتی با نمایندگان مجلس شورای اسلامی و نمایندگان بخش خصوصی با هدف آشنایی هرچه بیشتر با مشکلات این بانک در مسیر کمک به صادرکنندگان و لزوم افزایش سرمایه تشکیل شده است که طی آن نمایندگان مجلس بر ضرورت تحقق این امر تاکید کرده اند.
همچنین بانک توسعه صادرات ایران تلاش کرده است در طول فعالیت خود منابع را با قیمت ارزان تأمین نموده تا در اقدامات تولیدی و صادراتی در راستای اهداف برنامه‌های توسعه اقتصادی کشور ، به نحو مطلوب سرمایه گذاری گردد.
بانک توسعه صادرات در قالب عقود اسلامی مشارکتی و غیرمشارکتی به تامین مالی صادرات پیش و پس از حمل کالاهای صادراتی کشور می پردازد. تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و تامین مالی طرح‌های ایجاد و توسعه واحدهای تولیدی - صادراتی در برنامه کار این بانک قرار دارد. تنوع تسهیلات مصوب شده در بخش‌های مختلف، از تامین مالی خدمات گردشگری و توریسم درمانی گرفته تا تامین مالی و صدور ضمانت نامه برای صادرات خدمات فنی - مهندسی نشان دهنده بهره مندی بخش‌های مختلف اقتصادی از تسهیلات و خدمات بانک توسعه صادرات و نگاه همه جانبه مجموعه این بانک به صنایع گوناگون درسالهای اخیر است.
بانک توسعه صادرات بر آن است که حمایت خود را از تمامی بخشهای صادرکننده کالاهای تولیدی ایرانی به سایر کشورها ، توسعه بخشد. تمامی شعب بانک در سراسر کشور با توجه به تنوع محصولات دارای قابلیت‌های صادراتی در کشور، توجه ویژه ای به محصولات استراتژیک استان خود دارند.
با توجه به چشم انداز برنامه پنج ساله، این بانک در بخش تخصیص منابع خود توجه ویژه ای به صنایع دانش بنیان دارد. تقویت حمایت از تحقیق و توسعه، ارتقای تکنولوژی ، حمایت از بخش‌ها و فعالیت‌های دارای پتانسیل صادراتی و تقویت حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط در قالب خوشه‌ها و کنسرسیوم‌های صادراتی از دیگر برنامه‌های این بانک برای تخصیص منابع است.
براساس آمار ارائه شده، تسهیلات اعطایی ریالی بانک توسعه صادرات در شش ماه اول سال ۹۳ به ۱۱هزار و ۵۵۶ میلیارد ریال بالغ می‌شود که این رقم در شش ماه دوم سال ۹۲ به میزان ۱۱ هزار و ۳۸۳ میلیارد ریال بوده است. بررسی مقایسه ای این دو مقطع زمانی بیانگر رشد نزدیک به ۲ درصدی تسهیلات اعطایی است.
همچنین مجموع تسهیلات اعطایی بانک توسعه صادرات در بخش ارزی و ریالی در شش ماه دوم سال 92 مبلغ 24 هزار و 637 میلیارد ریال بوده که با رشد 2 درصدی به مبلغ 25 هزار و 120 میلیارد ریال در شش ماهه اول سال 93 رسیده است.
بررسی حجم تسهیلات اعطایی در بخش‌های مختلف اقتصادی در شش ماه اول سال جاری حاکی از آن است که ۹۷۸ میلیارد ریال در بخش خدمات، ۱۳۹ میلیارد ریال ساختمان، ۱۹ هزار و ۱۵۵ میلیارد ریال صنعت ، ۹۸۷ میلیارد ریال کشاورزی و ۱۹۸ میلیارد ریال تسهیلات معدن پرداخت شده است.
در ارائه خدمت اعتبار خریدار 2 هزار و 377 میلیارد ریال و در بخشهای سفیر، تسهیلات و بازرگانی در مجموع یک هزار و 284 میلیارد ریال تسهیلات در شش ماهه اول سال 93 صرف تخصیص منابع شده است.