تسهیل اعطاء مجوز به صنایع ارزش آفرین
دنیای اقتصاد، نجمه موسوی زاده- به مجموعه تمام واحدهایی که در تولید، توزیع یا مصرف یک محصول یا یک دسته از محصولات مشابه فعالیت می‌کنند، صنعت گفته می‌شود و اگر تمام فعالیت‌های اقتصادی را که با تولید کالا و خدمات با استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات ساخته دست بشر سر و کار دارد به عنوان یک کل تصور کنیم، هر صنعت زیرمجموعه‌ای از این کل به شمار می رود. هم اکنون واحدهای صنعتی در کشور نقش مهمی در تولید بازی می کنند، اما متاسفانه با وجود تحولات اقتصادی زیادی که در چند سال اخیر در کشور اتفاق افتاده است، برخی از این واحدها تعطیل و یا نیمه‌تعطیل هستند و هنوز هم با مشکلات بسیاری مواجه‌اند.
برای بررسی آخرین تحولات صنعت استان با امیرمهدی مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
لطفا در مورد فعالیت واحدهای صنعتی خراسان رضوی و سیر تحولات این واحدها در سال‌های اخیر توضیح دهید.
در زمان جنگ، شرکت‌هایی که می‎توانستند انواع کنسروها را تولید کنند باید در قسمت بدون حاشیه یعنی شرق کشور ایجاد می‎شدند و با توجه به اینکه در آن زمان کمبود آب در خراسان احساس نمی‎شد، کارخانجات صنایع غذایی در این استان شکل گرفتند و در حقیقت این دو عامل سبب شد تا هم‌اکنون بیشترین کارخانجات استان را صنایع غذایی تشکیل دهد.
بعد از اینکه ایران خودرو در خراسان مستقر شد، شاهد پویایی کارخانجات قطعه‌سازی استان بودیم که با رشد این بخش، اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی استان افزایش پیدا کرد، البته صنایع کانی غیرفلزی که در معادن استان وجود داشت ، سبب شد تا کارخانجات چینی، کاشی و سرامیک در خراسان رضوی ایجاد شود که این امر به بهبود وضعیت اقتصادی استان کمک شایانی کرد.
باتوجه به مشکلاتی که در چند سال اخیر برای اقتصاد کشور به وجود آمد، هم‌اکنون واحدهای صنعتی خراسان رضوی در چه وضعیتی به سر می‌برند و با چند درصد ظرفیت خود کار می‌کنند؟
در تحقیقی که به صورت میدانی از یکی از واحدهای صنایع شهرک‌های صنعتی انجام شد، مشاهده شد که 48 درصد ظرفیت صنایع در آن شهرک خالی است و به صورت کلی حدود 30 درصد واحدهای آنجا تعطیل و 50 درصد نیز با نصف ظرفیت خود فعالیت می‌کنند. متاسفانه علی‌رغم تمام تلاشی که دولت یازدهم برای برطرف کردن مشکلات موجود می‌کند به خاطر نقدینگی سرگردانی که وجود دارد هنوز مشکلات این حوزه برطرف نشده است.
مشکلات بسیاری بر سر راه صنعت‌گران وجود دارد، به عنوان مثال بیشتر واحدهای صنعتی نمی‌توانند وام گرفته‌شده از بانک را بازپرداخت کنند؛ چون مستندات مورد نیاز بانک‌ها مانند وثیقه سهل‌الوصول را نمی‌توانند تهیه کنند. نکته در اینجا است که در سایر استان‌های کشور با همین قوانین، وام اخذ و پرداخت می‌شود اما در خراسان رضوی سخت‌گیری‌ها بیشتر است که این قوانین سبب شد تا دست صنعت بسته شود.
هنگامی که قیمت ارز سه برابر می‌شود، هزینه گردش سرمایه نیز به سه برابر افزایش می‌یابد و وجود تحریم‌ها نیز هزینه سه برابری را به بخش تولید تحمیل می‌کند؛ البته تمام این مشکلات توسط دولت یازدهم در حال پیگیری است؛ اما متاسفانه زمانی که دولت می‌خواهد سرمایه‌های سرگردان را جمع‌آوری کند، رکودی در بازار ایجاد می‌شود که این امر به بازار ضربه می‌زند.
در حقیقت مجموع عواملی همچون تحریم‌ها، عدم نقل و انتقال پول و شرایط کشورهای همسایه، همگی سبب شده تا مشکلاتی در اقتصاد کشور به‌وجود آید و دچار رکود شویم. تحریک بازار داخل قطعا تورم ایجاد می‌کند و هم‌چنین افزایش بانک‌های خصوصی با رویکرد بنگاه‌داری به اقتصاد کشور ضربه می‌زند.pic۱
به نظر شما چگونه می‌توان به صنعت‌گران برای ایجاد بازاری مستمر و آرام کمک کرد؟
تحریک بازار کمک خوبی به ایجاد بازار آرام در کشور می‌کند، به این معنا که ما یک بازار مصرفی برای محصولات تولیدی خود داشته باشیم. البته این تحریک بازار داخلی سخت است، چون تورم ایجاد می‌کند.
خوشبختانه تجار ایرانی صادرات خوبی به بازارهای دو کشورهمسایه یعنی افغانستان و عراق داشتند؛ اما متاسفانه تحولات سیاسی در افغانستان و حضور داعش در عراق بر صادرات ما به این دو کشور اثرات منفی گذاشته است و برای همین ما باید با برنامه‌ریزی به دنبال یک راه‌کار برای تقویت بازارهای خارجی خود باشیم.
در حال حاضر بالاترین تعرفه‌ها برای واردات کالا در دنیا را ایران دارد و شاهد قاچاق کالا هستیم. به نظر من برای بهبود وضعیت بازار و جلوگیری از قاچاق کالا باید با کشورهای همسایه تعرفه‌های ترجیحی داشته باشیم.
به‌نظرشما توانایی‌های استان در بخش خدمات فنی و مهندسی و صادرات به سایر کشورها در چه سطحی است؟
در حوزه خدمات فنی و مهندسی، اقدامات زیادی می‌توان انجام داد و بسیاری از افراد معتقدند که بدشانسی خراسان رضوی این بوده که با کشورهای ضعیف و ناتوان همسایه شده است؛ اما به نظر من ما باید از این موقعیت به عنوان یک فرصت استفاده کنیم و خدمات خود را به کشورهای افغانستان و تاجیکستان صادر کنیم.
برای صدور خدمات فنی و مهندسی باید شرایط را مهیا کرد، به عنوان مثال مهندسان ما بتوانند بدون ویزا به کشورهای همسایه سفر کنند که این امر در سایه تقویت روابط خارجی اتفاق می‌افتد و قطعا با ایجاد شرایط لازم برای صادرات خدمات فنی و مهندسی، می‌توان دغدغه تامین شغل مهندسان را نیز برطرف کرد.
به نظر شما چگونه می‌توانیم صادرات خود را گسترش دهیم و به جز کشورهای همسایه به سایر کشورها نیز صادرات داشته باشیم؟
یکی از بازارهای خوب برای تجار ایرانی آسیای میانه است، به‌طوری‌که در حال حاضر کشور ترکیه با صدور یارانه و حمایت از حمل و نقل شرایط خوبی را برای بازرگانان خود فراهم کرده است تا به آسیای میانه صادرات داشته باشند. اما ما شرایط اقتصادی مناسبی نداریم و دولت نمی‌تواند به ما یارانه دهد. به همین علت بخش‌خصوصی در رقابت بازمی‌ماند.
با توسعه و تقویت زیرساخت‌های حمل و نقل می‌توانیم در رقابت با سایر کشورها بهتر عمل کنیم. البته اختصاص جوایز صادراتی که برخی از آن‌ها چند سالی است هنوز به صادرکنندگان داده نشده نیز می‌تواند در ایجاد انگیزه برای تجار در راستای توسعه صادرات موثر باشد.
حضور رایزن‌های اقتصادی در کشورهای هدف که بتوانند خدماتی را به بازرگانان ارائه دهند و ایجاد اتاق‌های مشترک نیز به رونق بازارهای خارجی ما کمک شایانی می‌کند.
در حال حاضر بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها در کشور به سمت سرمایه‌گذاری‌های کلان حرکت می‌کند و با توجه به‌این‌که سرمایه‌گذاری‌ها در خراسان رضوی خرد است، به نظر شما این موضوع ممکن است مشکلاتی را برای استان به وجود آورد؟pic۲
در حال حاضر به صورت میانگین در هر واحد صنعتی خراسان رضوی 35 نفر کارگر و کارمند حضور دارد و صنعت استان بیشتر از واحدهای کوچک تشکیل شده است. اما در اصفهان شرایط متفاوت است و صنایع بزرگ در آنجا فعالیت می‌کنند که این امر نیرو محرکه‌ای برای استان اصفهان به‌شمار می‌رود.
یکی از درخواست‌های بخش‌خصوصی از رئیس‌جمهور در سفر اخیر هیات دولت به خراسان رضوی، ایجاد شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌گذاری کلان بود. چون سرمایه‌گذاری‌های کلان تعداد زیادی صنایع کوچک را به‌وجود می‌آورد تا برای واحد بزرگ تامین قطعه کنند و در این راستا برای افراد زیادی نیز اشتغال ایجاد می‌شود.
هم‌اکنون نیاز داریم تا سرمایه‌گذاری‌های کلان در سطح استان خراسان رضوی انجام شود تا واحدهای کوچکی بتوانند کار کنند و از این طریق به رونق اقتصادی استان کمک کنیم. چون در حال حاضر واحدهای صنایع غذایی ما با مشکل تامین آب مواجه هستند و به‌طورکلی شرق کشور با مشکل کم‌آبی روبه‌روست. در نتیجه باید با برنامه حرکت کنیم.
به عنوان مثال می‌توانیم بخشی از محصولات غذایی خود را از سایر کشورها وارد کنیم.اگر می‌خواهیم مشکلات اقتصادی استان برطرف شود باید نگرش خود را در نوع مجوز ایجاد یک واحد صنعتی تغییر دهیم و به صنایعی مجوز دهیم که ارزش‌افزوده بیشتری برای استان ایجاد می کنند؛ چون ما در برخی از صنایع اشباع شده‌ایم و به واحد صنعتی جدیدی در برخی از شاخه‌ها نیاز نداریم.
یکی از مسائلی که فعالان اقتصادی نسبت به آن گلایه دارند، اخذ مالیات‌های سنگین از بخش صنعت است. آیا در این زمینه با مسئولان صحبتی شده است؟
متاسفانه مالیات‌های سنگینی که برای بخش صنعت لحاظ می‌شود، سبب شده تا نتوانیم افزایش صادرات داشته باشیم و در حقیقت تحریم‌های خارجی ما را از پای درنیاورد، بلکه تحریم‌های داخلی به صنعت ضربه وارد کرده است.
هم‌اکنون شرایط برای صنعت‌گران چندان ایده‌آل نیست و اینکه برای تامین زیرساخت‌ها همیشه صنعت گزینه اول است به هیچ عنوان مطلوب نیست. به عنوان مثال اگر در تابستان با کمبود برق و در زمستان با کمبود گاز مواجه می‌شویم اولین اعمال فشارها به بخش صنعت است.
در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد آب استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و استان با مشکل کم‌آبی مواجه است که در این راستا انتقال آب از تاجیکستان و دریای خزر در بلندمدت مطرح شده است، اما به نظر من با مدیریت آب می‌توانیم مشکلات این حوزه را برطرف کنیم و با اجرای طرح آبیاری قطره‌ای می‌توانیم مصرف آب کشاورزی را کاهش دهیم.
نظر شما درباره موضوع جریمه صنایع آلاینده چیست؟
متاسفانه قانون غلطی با عنوان جریمه صنایع آلاینده داریم که با هیچ عقل و منطقی سازگار نیست و بدون اینکه ما حجم ونوع آلاینده را بدانیم یک درصد از کل فروش را برای جریمه در نظر می‌گیریم که این جریمه صرف رفع آلایندگی نمی‌شود و به عنوان جریمه به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها داده می‌شود که حتی ممکن است خرج مسائل روزمره آن‌ها شود، به این طریق منشا آلودگی از بین نمی‌رود.
باید در نظر داشت که این آلایندگی ممکن است تنها به یک خط از واحد تولید بازگردد و اینکه ما بخواهیم یک درصد از کل فروش را برای جریمه در نظر بگیریم ،کاملا اشتباه است و این قانون باید اصلاح شود؛ البته هم‌اکنون این قانون متوقف شده است.
جریمه باید به‌گونه‌ای باشد که بخشی از سود را در بر بگیرد و در این راستا طرحی توسط انجمن مدیران به زودی ارائه می‌شود که در آن صندوقی ایجاد می‌شود تا واحدها یک درصد جریمه خود را به این صندوق پرداخت کنند و صندوق با نظارت محیط‌زیست در جهت رفع آلایندگی، تجهیزاتی را به وجود آورد تا دیگر آلایندگی ایجاد نشود. هم‌چنین در این راستا وامی با بهره پایین به واحدها داده می‌شود و آن واحد ملزم است تا زمانی‌که کل وام را پرداخت می‌کند منشا آلودگی را از بین ببرد.
به نظر شما چگونه می‌توانیم از صنعت گردشگری خراسان در راستای بهبود وضعیت اقتصادی استان استفاده کنیم؟
مشهد دارای ظرفیت‌های بسیاری است و حضور سالانه ۲۵ میلیون زائر و وجود نیمی از هتل‌های کشور در این شهر مزیت‌های بسیاری را برای ما فراهم می‌کند که اگر زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی و پرواز مستقیم از برخی کشورها به مشهد ایجاد شود این حجم مسافر بیشتر خواهد شد. قطعا این حجم بالای زائر و مسافر می‌تواند منابع مالی بسیاری را برای مشهد ایجاد و به توسعه آن کمک کند.
در اتاق بازرگانی کمیسیونی با عنوان گردشگری وجود دارد که می‌تواند به حضور زائر در مشهد کمک کند. البته باید توجه داشت که برای حضور زائر و مسافر لازم است برنامه‌ریزی کنیم و تا زمانی‌که بسترها را به درستی مهیا نکنیم، نمی‌توانیم از ظرفیت‌های استان استفاده بهینه داشته باشیم.
اخیرا مطلع شدیم کارخانه کاغذسازی پردیس که با سرمایه گذاری خارجی در نیشابور فعالیت می‌کرده است با مشکلاتی از سوی نهادهای ناظر مواجه شده و حتی مدتی کارش متوقف شده است.با توجه به اهمیتی که حمایت از سرمایه گذاری های این چنینی برای توسعه استان دارد، این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟
کارخانه کاغذسازی پردیس در شهرک صنعتی و خارج از شهر قرار دارد و این شهر بوده که در طول زمان به سمت کارخانه حرکت کرده است.اهالی منطقه شکایتی داشته‌اند مبنی بر اینکه از این کارخانه بویی در فضا منتشر می‌شود که سبب ناراحتی آن‌ها می‌شود و خواستارتعطیلی این کارخانه شده بودند، من بازدیدی از این کارخانه داشتم که به خاطر فرآیند و پروسه تولید، بویی در فضا می پیچد که این مشکل حتی در صنایع بزرگ هم وجود دارد. اما این بو به هیچ وجه آلاینده زیست محیطی نبوده و خطری برای سلامتی مردم به شمار نمی‌رود.
باید توجه داشته باشیم که با حضور سرمایه‌گذار خارجی در حقیقت امنیت خود را بالا برده‌ایم، اما متاسفانه ما کمتر به این سمت حرکت کرده‌ایم و هم‌اکنون کارخانجاتی شبیه به کارخانه کاغذسازی پردیس در اروپا فعالیت می‌کنند که اتفاقا نزدیک شهرها هم ساخته شده‌اند؛ بنابراین باید روی فرهنگ مردم کار شود چون با تعطیل شدن این کارخانه بسیاری از افراد همان منطقه شغل خود را از دست می‌دهند.
در حال حاضر رابطه دستگاه‌های اجرایی استان با بخش صنعت چگونه است؟
خوشبختانه استاندار جدید از گذشته با استان آشنایی داشته‌اند که این امر به فعالان اقتصادی کمک بسیاری می‌کند و دیده‌ایم که ایشان از نزدیک پیگیر مشکلات اقتصادی استان و صنعت هستند. در این راستا جلسات دوره‌ای برگزار می‌کنند و هر هفته از واحدهای صنعتی استان بازدید دارند که این امر باعث دل‌گرمی فعالان صنعتی استان می‌شود .