طرح ترافیک جدید، حریف موتورسیکلت‌ها نشد

همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، از ابتدای هفته جاری اجرای فاز نخست طرح ترافیکی «کاهش» که به واسطه آن، علاوه بر تطبیق شماره آخر پلاک با زوج یا فرد بودن روز هفته یک شرط جدید مبنی بر اخذ گواهی معاینه فنی خودرو برای تردد در محدوده مرکزی شهر پیش‌بینی شده است، به اجرا درآمد و از این پس خودروهای فاقد معاینه فنی در صورت ورود به محدوده طرح زوج و فرد ۵۰ هزار تومان جریمه می‌شوند. اما در قالب این طرح درخصوص نحوه مواجهه با بیش از ۵/ ۲ میلیون موتورسیکلت کاربراتوری آلاینده که خود را ملزم به اخذ معاینه فنی نمی‌دانند چاره اندیشی نشده است.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، فاز نخست طرح ترافیکی جدید در پایتخت که با هدف کاهش آلودگی هوا اجرا می‌شود، تردد در محدوده طرح زوج و فرد را با رعایت تطبیق پلاک، منوط به داشتن گواهی معاینه فنی خودرو کرده است. اما قرار است در فاز دوم این طرح از دو ماه بعد تا پایان سال جاری ممنوعیت تردد خودروهای فاقد معاینه فنی از محدوده طرح زوج و فرد به سایر نقاط پایتخت تسری پیدا کند. اما فاز سوم و نهایی طرح مذکور آن گونه که در شورای عالی ترافیک چکش کاری شده و اگر تغییر و تحول دیگری حین اجرای فاز اول و دوم رخ ندهد، قرار است از ابتدای سال آینده اجرایی شود، معطوف به ممنوعیت تردد خودروهای کاربراتوری فرسوده و غیر فرسوده (فاقد و واجد معاینه فنی) در محدوده طرح زوج و فرد است. با این وجود ممکن است این طرح آن گونه که انتظار می‌رود توان مهار آلودگی هوای مرکز شهر را نداشته باشد چراکه همچنان یکی از آلاینده‌ترین منابع آلودگی هوای پایتخت که عامل انتشار حدود ۲۰ درصد از آلاینده‌هایی است که توسط منابع متحرک تولید می‌شود، از هرگونه کنترل و اعمال قانون توسط پلیس معاف است.

این گروه موتورسیکلت‌ها هستند که شمار آنها تقریبا برابر با خودروهای پلاک تهران و بیش از ۹۰ درصد آنها کاربراتوری است. در واقع طرح موسوم به «کاهش» که نسخه دستکاری شده طرح اولیه و آزموده شده جهانی تحت عنوان «LEZ» است، تنها حدود ۴۰۰ هزار خودروی کاربراتوری را هدف گرفته و هیچ ساز و کاری برای کنترل آلودگی ناشی از تردد ۵/ ۲ میلیون موتورسیکلت کاربراتوری در پایتخت پیش‌بینی نکرده است.ناکامی طرح زوج و فرد در کنترل آلودگی هوای پایتخت با وجود اجرای دائمی آن از سال ۱۳۸۴ تاکنون، مدیریت شهری را بر آن داشت که در مواجهه با روند رو به فزونی آلودگی هوا این طرح را مورد بازنگری قرار دهد. پیشنهاد اولیه شهرداری تهران پس از مطالعه سهم منابع مختلف آلاینده هوا و نیز تجربه کشورهای دیگر، اجرای طرح موسوم به «LEZ» یا «کاهش (کنترل آلودگی هوای شهر)» بود که بر اساس آن، تردد خودروهای هیبریدی و بنزینی انژکتوری در محدوده طرح به کلی آزاد و در مقابل تردد خودروهای بنزینی کاربراتوری فرسوده و نیز دیزلی فرسوده به کلی ممنوع بود.

در این بین محدودیت تردد صرفا برای خودروهای بنزینی کاربراتوری و دیزلی غیرفرسوده در روزهایی که غلظت آلاینده‌های هوای شهر از حد معینی فراتر می‌رفت، اعمال می‌شد. در واقع اهمیت و وجه تمایز طرح اولیه این بود که با حذف تعداد کمی خودروی کاربراتوری از محدوده زوج و فرد فعلی، آلودگی هوا با کاهش قابل توجهی روبه‌رو می‌شد.از سوی دیگر، پس از گذشت یک دهه از اجرای طرح زوج و فرد در پایتخت و اعمال محدودیت برای تردد خودروها در محدوده مرکزی شهر بر اساس شماره انتهایی پلاک خودرو، چندی پیش میزان تاثیر این طرح بر کاهش آلودگی هوای شهر تهران مبتنی بر واقعیت‌های موجود توسط شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران بررسی شد. نتیجه این بررسی نشان داد که طرح زوج و فرد نه تنها در کاهش آلودگی هوا تقریبا بدون تاثیر بوده و در کاهش ترافیک در محدوده طرح نیز حدود ۶ درصد اثر داشته است، بلکه موجب کاهش ۲۸ درصدی سرعت ترافیک در خارج از محدوده طرح شده و عملا زمان سفر را در خارج از محدوده طرح به ۳۸ درصد افزایش داده است.

در نتیجه شهرداری بنا داشت به جای اجرای طرح دست و پاگیر زوج و فرد که در کاهش آلودگی هوا و بهبود وضعیت ترافیک نیز چندان موثر نبوده است، طرح کاهش را جایگزین کند که در قالب آن محدودیت تردد تنها برای خودروهای آلاینده کاربراتوری و ناوگانی که به سن فرسودگی رسیده‌اند اعمال شود. با این حال پلیس از ابتدا با مختصات پیشنهادی شهرداری مخالف بود و اعتقاد داشت در صورت اجرای این طرح با توجه به حذف شرط انطباق پلاک با روز هفته، ترافیک در محدوده زوج و فرد حداقل ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت و این مساله مشکل‌آفرین خواهد شد. از طرفی معیشت شماری از مالکان خودروهای کاربراتوری اعم از تاکسی، وانت یا سواری‌های شخصی با همین وسیله نقلیه فرسوده گره خورده است و ممنوع کردن تردد آنها در یک پهنه ۸۰ کیلومتر مربعی مشکلات بسیاری برای آنها به دنبال دارد.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، سهم منابع متحرک در آلودگی هوای تهران که عمدتا خودروها و موتورسیکلت‌ها را شامل می‌شود، ۸۵ درصد است و از طرفی ۴۵ درصد از کل آلاینده‌های هوای تهران که ناشی از منابع متحرک است، توسط خودروهای کاربراتوری تولید و منتشر می‌شود که در گام نخست با توجه به الزامی شدن معاینه‌فنی خودروها و در نتیجه اعمال محدودیت تردد برای خودروهای کاربراتوری فرسوده، پیش‌بینی شده که آلودگی هوا ۱۰ درصد کاهش خواهد یافت. با این حال به دلیل نادیده گرفتن یکی از مهم‌ترین منابع آلاینده متحرک در تهران یعنی موتورسیکلت‌ها، به نظر می‌رسد طرح کاهش آن گونه که باید نتیجه‌بخش نخواهد بود.شمار موتورسیکلت‌های پایتخت حدود سه میلیون دستگاه است که دست کم ۹۰ درصد آنها کاربراتوری هستند. از طرفی هر دستگاه موتورسیکلت کاربراتوری هشت برابر یک خودروی انژکتوری دارای استاندارد یورو ۲ آلودگی تولید می‌کند.

البته تمام موتورسیکلت‌های پلاک تهران هر روز در سطح شهر تردد نمی‌کنند اما برابر آمارهای موجود این وسایط نقلیه روزانه ۱۶میلیون کیلومتر در تهران پیمایش می‌کنند که بر این اساس تولیدکننده حدود ۳۵۰ تن آلاینده از مجموع ۲ هزار تن آلاینده‌ای هستند که منابع متحرک روزانه در هوای پایتخت منتشر می‌کنند. به این ترتیب مسبب ۱۸ درصد از آلودگی هوای پایتخت نیز موتورسیکلت‌هایی هستند که به جز گروه محدودی از آنها، اغلب از سیستم کاربراتوری استفاده می‌کنند.برنامه ممنوعیت تولید و واردات این موتورسیکلت‌های آلاینده نیز از سال جاری توسط دولت دنبال می‌شود و از نیمه دوم امسال شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری متوقف شد. اما صرف نظر از عملیاتی شدن یا نشدن این وعده دولت، فعلا پلیس، شهرداری و شورای عالی ترافیک، فکری برای کنترل این منابع آلاینده نکرده‌اند.