فعال کردن دیپلماسی خارجی، دستور کار اتاق اراک

اتاق بازرگانی به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی، نهادی پرسابقه و ریشه‌دار است که تأثیرگذاری زیادی بر شاخص‌های مهم اقتصادی کشور دارد . همچنین نهاد قانونی و فراگیر فعالان اقتصادی کشور در تمامی‌‌بخش‌های اقتصادی از جمله حوزه‌های صنعتی، معدنی، کشاورزی، بازرگانی و خدمات است. اتاق اراک از سال ۱۳۷۵ برای ایجاد هماهنگی و همکاری بین بازرگانان و صاحبان صنایع، معادن و کشاورزی با نگاه اخلاق مداری و توسعه مسوولیت‌های اجتماعی در جامعه و همکاری با دستگاه‌های اجرایی دولتی برای پیشرفت و توسعه در کلیه زمینه‌ها خصوصا رشد شاخص‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی و برای ارتقای بهره وری و افزایش قدرت رقابتی اقتصادی کشور در برابر اقتصاد سایر کشورهای منطقه نقش‌آفرینی می‌کند. مهندس محمدرضا جعفری، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اراک در این گفت‌وگو ضمن معرفی این استان صنعتی، با اشاره به ظرفیت‌های استان مرکزی در خصوص چالش‌ها و مشکلات فعالان اقتصادی این استان سخن گفت.

سهم استان در تولید ناخالص داخلی کشور چه مقدار است؟

نام استان مرکزی با صنعت عجین شده و براساس ارزیابی‌های انجام شده به لحاظ بهره‌مندی از ظرفیت‌های خاص تولیدی، فراوانی واحدهای کوچک زود بازده و بسترهای سرمایه گذاری اقتصادی، به عنوان قطب چهارم صنعت کشور محسوب می‌شود. براساس آمارها سهم استان مرکزی در تولید ناخالص داخلی معادل ۱/ ۲ درصد است. بیش از ۹۰ درصد واحدهای تولیدی ایران در گروه صنایع کوچک و متوسط قرار می‌گیرند، اما نداشتن استراتژی توسعه مبتنی بر ساختارهای اقتصاد مولد و عدم توجه به ظرفیت‌های واحدهای صنعتی کوچک زود بازده، سبب شده تا این واحدها نتوانند سهم قابل توجهی در تولید ناخالص ملی و ارزش افزوده داشته باشند. استان مرکزی در سه دهه گذشته با راه‌اندازی طرح‌های صنعت نفت و پتروشیمی ‌به یکی از مراکز صنایع استراتژیک کشور تبدیل شده است. کانون اصلی صنعت استان مرکزی به ترتیب در شهرهای اراک، ساوه، شازند، دلیجان و محلات قرار داردکه محصولات آلومینیومی، ریخته‌گری، فلزات سنگین، مخازن تحت فشار، بویلرهای نیروگاهی و صنعتی، ماشین‌آلات کشاورزی و راهسازی، محصولات پتروشیمی ‌و پالایشگاهی، رنگ‌های صنعتی، منسوجات، شیشه و بلور، انواع لاستیک خودرو، سیم و کابل، شوینده‌ها، الیاف مصنوعی، انواع سنگ‌های ساختمانی، لوازم خانگی و کاشی، لوله و پروفیل فولادی و پی وی سی از مهم‌ترین محصولات تولیدی این واحدهای صنعتی محسوب می‌شوند. در ۴۰ سال گذشته بیش از ۸۴ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری به سمت صنعت استان مرکزی روانه شده که با توجه به شاخص‌های توسعه یافتگی و لزوم بازار رقابتی با نمونه‌های خارجی، فاصله بین صنعت این استان و افق متوازن توسعه صنعتی، کاملا محسوس است.

صاحبنظران و مسوولان حوزه اقتصاد استان مرکزی بر این باورند که شتاب توسعه کمی‌صنعت استان، روندی به نسبت مطلوب داشته، اما قطار توسعه صادرات و رقابتی شدن صنایع کوچک و بزرگ استان به کندی حرکت می‌کند. استان مرکزی با سه میلیون تن محصولات سالانه در حوزه کشاورزی، سهم مهمی در تامین و ارتقای امنیت غذایی کشور دارد. در حال حاضر صنایع استان با ۴۰ درصد ظرفیت خود کار می‌کنند. براساس طرح عارضه یابی صنایع در سال گذشته، ۶۳ درصد از واحدهای صنعتی استان دارای پروانه تولید هستند که از این تعداد ۶۰ درصد، کمتر از ۴۰ درصد ظرفیت خود را به کار گرفته اند. در این ارزیابی یکهزار و ۶۰۰ واحد مورد مطالعه قرار گرفتند که حدود ۹۳۰ واحد دارای فعالیت بودند و ۶۰ درصد از این تعداد زیر ۴۰ درصد فعالیت داشتند. هم‌اکنون تنها ۲۵ شرکت دانش بنیان در نقاط مختلف استان مرکزی فعالیت می‌کنند که این تعداد با ظرفیت‌های گسترده و چهره صنعتی استان به هیچ وجه همخوانی ندارد. هنر اقتصاد دانش بنیان این است که از مشکلات و تهدیدها، فرصت کسب و کار ایجاد کند و با تکیه بر فناوری، ظرفیت‌سازی تولید می‌کند، بنابراین مدیران صنایع و دانشگاه‌ها باید برای تشکیل شرکت‌های دانش بنیان برنامه‌های مدون داشته باشند.

مهمترین اولویت‌ها و برنامه‌های اتاق اراک در سال 95 چیست؟

سال ۹۵ از سوی مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل نامگذاری شده است و ما نیز در اتاق اراک اولویت‌های خود را برای تحقق این شعار ترسیم کرده‌ایم. اقتصاد مقاومتی در یک جمله به معنی استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود است. در حال حاضر بسیاری از ظرفیت‌های موجود در سطح کشور معطل مانده و ظرفیت‌های تولید خالی است. دلیل آن هم این است که بازاری برای آنها نداریم. استان مرکزی نیز از نبود بازار برای کالاها و خدماتی که در استان تولید می‌شود، رنج می‌برد. برهمین اساس راه‌حل اصلی را توسعه صادرات غیرنفتی می‌دانیم و برنامه‌هایی را برای توسعه صادرات داریم که شامل اعزام هیات‌های تجاری به کشورهای دیگر برای شناخت بازارهای صادراتی جدید و افزایش آنهاست. همچنین پذیرایی از هیات‌های تجاری خارجی برای جذب سرمایه‌گذار و شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری استان از دیگر برنامه‌های ما برای فعال‌تر کردن بخش دیپلماسی خارجی استان مرکزی است. تلاش ما بر این است تا در کنار واحدهای بزرگ به شناسایی بازارهای صادراتی جدید برای واحدهای کوچک و متوسط بپردازیم تا این واحدها نیز بیش از گذشته مطرح شوند. همچنین بخش آموزش را در امر صادرات بیشتر فعال خواهیم کرد زیرا اعتقاد داریم صادرات و حضور در بازارهای جهانی یک هنر است و اتاق وظیفه خود می‌داند در زمینه آموزش برای توسعه صادرات فعالیت بیشتری داشته باشد. براین اساس برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای ارائه خدمات آموزشی به ۱۷۰۰ عضو حقیقی و حقوقی اتاق بازرگانی اراک در دستور کار قرار داده‌ایم.

استان مرکزی را به لحاظ زیرساخت‌ها، امکانات و پتانسیل‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟

استان مرکزی از ظرفیت‌های مختلف و مستعد سرمایه‌گذاری در بخش صنعت، کشاورزی و خدمات بهره‌مند است. این استان به عنوان یکی از مناطق تاثیرگذار در امر بازرگانی و اقتصاد ملی و همچنین چهارمین قطب صنعتی کشور ظرفیت قابل توجهی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی دارد. استان مرکزی دارای بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ واحد صنعتی فعال است. نزدیکی به پایتخت، امکان دسترسی به گمرک فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) و همچنین وجود شهرصنعتی کاوه که در خارج از شعاع ۱۲۰ کیلومتری شهر تهران قرار گرفته، از جمله مزایای این استان پرتوان صنعتی محسوب می‌شود. استان مرکزی از جمله استان‌های صنعتی کشور محسوب می‌شود که صنایع متنوعی در بخش‌های تولید مواد غذایی، صنایع ساختمانی مثل کاشی و سرامیک، تولید قطعات خودرو، تولید آلومینیوم، ماشین‌آلات راهسازی، صنایع آذرآب، صنایع پالایشگاهی، کارخانه های تولید لوازم خانگی، برق و الکترونیک وکارخانه های تولید صنایع شیمیایی و غیره در آن متمرکز شده‌اند. وجود صنایع مادر در اراک این شهر را به یکی از قطب‌های صنعتی کشور مبدل کرده است. همچنین وجود کارخانه‌هایی با نمونه‌های سرمایه‌گذاری مشترک خارجی مانند هنکل پاک وش و رانی در شهرستان ساوه نیز خود گویای این مهم است.

94 ،سال سختی برای صنایع کشوربود. اتاق اراک با توجه به ماهیت صنعتی این شهر چه تدابیری برای حمایت از صنایع صورت داد؟

کاهش قدرت خرید، رکود حاکم بر بازار واحدهای تولیدی را بیش از هر بخش دیگری با مشکل مواجه کرده و شدت گرفتن رکود، تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی را به همراه داشت. اتاق بازرگانی اراک در سال گذشته با برگزاری دوره‌های آموزشی متفاوت، کمیسیون‌های تخصصی، حضور در هیات‌های حل اختلاف مالیاتی و بیمه، حضور در نشست‌ها و کمیته‌ها و کارگروه‌های استانی، اعزام و پذیرش هیاتهای تجاری، برگزاری جلسات شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی، ارائه خدمات مشاوره ای توسط وکلای مجرب، متخصص و توانمند در زمینه‌های کار و تأمین اجتماعی، امور مالیاتی، امور قضایی و حقوقی و همچنین انتقال و احصای مشکلات در حوزه‌های مختلف به مسوولان و ضابطین امر با ارزیابی مسائل و مشکلات پیش روی صنایع استان، سعی در کاهش شرایط رکودی و حمایت از آنها کرد.

چه اقداماتی در راستای خروج از رکود و تشویق صنعتگران در دستور کار دارید و پیشنهاد می‌کنید؟

برای خروج از رکود، قرار نیست منابع محدود موجود صرفاً به سمت چند صنعت خاص روانه شود و باقی صنایع از دسترسی به سیستم بانکی و نظام تجهیز منابع از طریق بازار اولیه محروم شوند. هدف، افزایش بهره‌وری منابع موجود در طراحی مسیر خروج از رکود است. از این رو، در اولین بند از سیاست‌های صنعتی، معیارهایی برای انتخاب بنگاه‌ها در تمام رشته فعالیت‌ها ذکر شده است که این معیارها اولویت‌های اعطای تسهیلات بانکی را مشخص می‌کند. علاوه بر موضوع بهره‌وری، این معیارها به گونه ای انتخاب شده اند که سیاست‌های صنعتی با سایر سیاست‌های این مجموعه از جمله سیاست‌های تجاری، توسعه صادرات و سیاست‌های بانکی و اعتباری همخوانی داشته باشند. اگر بخواهیم تولید را فعال کنیم، ابتدا باید فکری برای موجودی انبارها بکنیم و به این ترتیب باید تسهیلات را به صورت هدفمند به سمتی ببریم که تقاضا را برای کالاهای سرمایه ای با دوام تحریک کند. برای افزایش تقاضا سیاست‌های سرمایه‌گذاری از دو جنبه اجرایی خواهد شد که بخش اول از طریق مخارج دولت به صورت اعتبارات و بخش دوم ارائه تسهیلات خواهد بود، به نحوی که مخارج دولت به صورت مستقیم برای طرح‌های عمرانی و منابعی برای کمک و ارزان شدن تسهیلات واحدهای تولیدی در دستور کار دولت قرار گیرد. تجدید ساختار فرسوده صنایع، آموزش تجارت بین الملل، توسعه صادرات، افزایش بهره وری و توانمندسازی صنایع کوچک از طریق ارتباط با صنایع متوسط نیز در صورت اجرای دقیق راهکارهای پیشنهادی امکان عبور از رکود را فراهم خواهند کرد.

مهم‌ترین چالش‌ها و دغدغه‌های واحدهای صنعتی و تولیدی در استان مرکزی در چه بخش‌هایی است؟

به طور کلی دو دسته موانع پیش روی واحدهای صنعتی و تولیدی استان وجود دارد؛ نخست موانعی که ماهیت ملی داشته و استان تا حد زیادی قادر به کنترل آنها نیست. دسته دوم موانع مربوط به برخی نارسایی‌های موجود در فضای اداری و محیط طبیعی استان بوده و در مواردی می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های اجرایی و حاکمیتی استان، نسبت به تعدیل و کنترل آنها اقدام کرد. درحال حاضر بهره‌وری پایین در تولید و افزایش بهای تمام شده، تعلل و کندی در صدور مجوزها، عدم اطلاع‌رسانی ظرفیت‌های اقتصادی استان، دشواری‌های اخذ تسهیلات بانکی و کمبود منابع بانکی ، نبود استراتژی و راهبرد شفاف و واحد به منظور هماهنگ سازی فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی، عوارض ناشی از استقرار صنایع، وجود بوروکراسی اداری پیچیده و فرساینده، فقدان مشوق‌های مناسب صادراتی، مشکلات گمرکی، ظرفیت‌های خالی تولید، کمبود نقدینگی، ساختار فرسوده صنعت و اجرای ناقص اصل ۴۴ قانون اساسی از مهم ترین چالش‌ها و دغدغه‌های واحدهای صنعتی و تولیدی استان مرکزی است.

آیا بحث آب سنگین و تحریم‌ها در صنایع استان تاثیرگذار بود؟

در شرایط تحریم اکثر صنایع استان با کمبود منابع مالی در خصوص سرمایه در گردش مواجه بوده و از طرفی دولت نیز از طریق کاهش فروش نفت درآمد لازم برای حمایت از صنایع نداشت. تحریم‌ها از جانب کشورهای اروپایی و آمریکا و عدم برخورداری از فناوری و ماشین آلات روز، منجر به کاهش تولید ما شد و کاهش تولید باعث افزایش قیمت‌ها و عدم رقابت با صنایع مشابه کشورهای دیگر گردید. ایران نهمین کشور تولیدکننده آب سنگین در دنیاست، البته کاربرد اصلی آب سنگین در راکتورهای آب سنگین است که به عنوان خنک‌کننده و کندکننده شتاب نوترون‌ها استفاده می‌شود. آب سنگین قابلیت استفاده در راکتور‌های تحقیقاتی و راکتور‌های تولید نیرو دارد که در اصطلاح به راکتور‌های آب سنگین موسوم هستند. اهمیت اصلی و در عین حال تفاوت عمده آن با راکتورهای آب سبک در این است که در راکتورهای حاوی آب سنگین از اورانیوم طبیعی و به عبارتی از اورانیوم غنی نشده استفاده می شود که این خود به تنهایی مزیت بزرگی محسوب می‌شود. از دیگر مزیت‌های این نوع راکتورها این است که بدون نیاز به خاموش کردن راکتور، تعویض سوخت‌های مصرف شده با سوخت‌های جدید به طور دائم امکان‌پذیر است. بعد از رفع تحریم ها همکاری‌های بین المللی هسته ای با جمهوری اسلامی ایران از جمله با اعضای ۱+۵ در حوزه ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای، راکتور تحقیقاتی، گداخت هسته ای، ایزوتوپ‌های پایدار، ایمنی هسته‌ای، پزشکی و کشاورزی هسته‌ای و ... امکان پذیر شده و ارتقا خواهند یافت. براساس برنامه جامع اقدام مشترک، دسترسی ایران به بازار جهانی، عرصه‌های تجاری، مالی، دانش فنی و انرژی نیز فراهم خواهد شد.

اتاق اراک برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی چه برنامه‌هایی در دستور کار دارد؟ برنامه‌های خود را در زمینه اعزام هیاتهای تجاری به خارج و دعوت از سرمایه‌گذاران خارجی تشریح کنید.

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اراک با بررسی تجربه‌های کشورهای موفق درحال توسعه، اعزام و پذیرش هیات‌ها، دیدار و ملاقات با سفرای کشورهای مختلف، شناسایی بازار کشورهای هدف و انعقاد تفاهم‌نامه، این مسائل را از نگاه دیگری مورد تحلیل قرار داده و عمده چالش‌های فراروی این کشورها را مورد ارزیابی قرار داده است. در همین راستا شناسایی بازارهای جهانی براساس مزیت‌های استانی و بازارسازی برای واحدهای تولیدی استان به منظور افزایش صادرات را دنبال می‌کنیم. از سوی دیگر، تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی به منظور ورود فناوری روز و پیشرفت اقتصادی استان، تلاش برای جذب فناوری در بخش‌های مولد استان از جمله بخش‌های کشاورزی، صنعت، معدن و طرح های مشترک، در کنار ترغیب واحدهای تولیدی استان به منظور تولید مشترک و ایجاد بازارهای مناسب به خصوص در کشورهای آسیای میانه برای رونق واحدهای تولیدی استان از مهم‌ترین سرفصل‌های اتاق اراک در حوزه بین‌الملل است. همچنین شناسایی اولویت‌های حوزه اقتصادی استان در راستای ایجاد مزیت نسبی برای کشورهای سرمایه‌گذار، کمک به آماده‌سازی منابع لازم برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مناسب استانی و تدوین دیپلماسی تجاری و صنعتی برای اعزام و پذیرش هدفمند هیا‌تهای تجاری از دیگر برنامه های ما در این بخش است.

توانمندی‌ها و پتانسیل‌های اتاق اراک برای معرفی به سرمایه‌گذاران خارجی را در چه بخش‌هایی می‌دانید؟

درخصوص مهمترین زمینه‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی به استان، بخش تولیدات شیمیایی و مشتقات نفتی رتبه نخست جذب سرمایه‌گذاری خارجی را به خود اختصاص داده است. صنایع غذایی و بسته‌بندی جایگاه دوم این رتبه بندی را به خود اختصاص داده و بخش کشاورزی در جایگاه سوم جذب سرمایه‌گذاری خارجی استان قرار گرفته است. به همین ترتیب در سایر زیربخش‌های صنعت استان سرمایه‌گذاران خارجی به ترتیب در صنایع ساختمانی، صنایع بهداشتی، ملزومات صنعتی، معادن، نساجی و صنایع الکترونیکی اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

از نظر شما چه بخش‌هایی از توانمندی‌های شهرستان اراک مغفول مانده است که با جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد؟

استان مرکزی به اقتضای موقعیت و ویژگی‌های اقلیمی‌دارای جاذبه‌های توریستی فراوانی است که تاکنون در سطح وسیعی شناسانده نشده است. معرفی این استان به‌عنوان یک سرزمین کهن در تاریخ و جغرافیا، اما بکر از نظر گردشگری می‌تواند فرصت‌های جدیدی پیش روی جامعه تورگردان، دفاتر خدمات مسافرتی، گردشگران داخلی و خارجی قرار داده و آنان را با جلوه‌های بدیع تاریخی، فرهنگی، معنوی و طبیعی این استان آشنا کند. بنابراین در بخش‌های توریسم و شهرسازی، می‌توان سرمایه خارجی را جذب و اقدام به سرمایه‌گذاری کرد.

استان مرکزی درخصوص صادرات چه توانمندی‌هایی دارد؟

استان مرکزی استانی صنعتی و کشاورزی است که با برخورداری از ظرفیت‌های متنوع تولید در بخش‌های صنعت و کشاورزی می توان گفت یک سر و گردن از نظر توانمندی‌های صنعتی و کشاورزی از دیگر استان‌های کشور بالاتر است. این درحالی است که جایگاه واقعی استان مرکزی در حوزه صادرات هنوز تبیین نشده ، مساله‌ای که عامل اصلی آن به نبود زیرساخت‌های صادراتی در استان باز می‌گردد. قابلیت صادرات استان مرکزی تنها در بعد صنعت، سه، چهار برابر میزان فعلی است و اکنون به دلیل کم توجهی صنایع به تولیدات صادرات محور و اینکه زمانی محصولات تولیدی کشور می‌توانند در بازار رقابت جهانی حاضر باشند که از لحاظ کیفی در جایگاه مطلوبی قرار داشته باشند، کمتر از ۵ درصد واحدهای صنعتی استان مرکزی صادرات دارند و توانسته اند در بازارهای جهانی خود را نشان دهند. بیش از ۴۰ درصد صادرات استان اکنون به محصولات پتروشیمی‌اختصاص دارد که کم کردن این ۴۰ درصد از صادرات صنعتی استان، نقش واحدها و شرکت‌های صنعتی استان را در صادرات کمرنگ‌تر می‌کند.