پایانی بر روزهای پرشکوه

در ۸ سال دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما، رابطه عربستان سعودی و ایالات‌متحده ۳ بار دچار سکته شد اما سومین سکته ممکن است به مرگ کامل اتحاد این دو کشور منجر شود.برخی می‌گویند عربستان سعودی یک‌بار به دلیل بحران سوریه با ایالات‌متحده دچار مشکل شد. زمانی که ریاض از واشنگتن درخواست برنامه‌ای مشابه برنامه آمریکا در عراق داشت و از مقامات آن کشور خواسته بود تا دست به اشغال سوریه بزنند، واشنگتن با رد درخواست مقامات ریاض سعی کرد در اوایل بحران سوریه با عربستان همراهی نکند.

دومین سکته اما زمانی وارد رابطه این دو کشور شد که ایالات‌متحده و کشورهای اروپایی به اضافه چین و روسیه به پای میز مذاکره با ایران آمدند و نتیجه این مذاکرات به «برجام» ختم شد. برجام البته مورد خوشایند سعودی ها نبود و بارها این کشور در حین مذاکرات کارشکنی کرد. حتی زمانی که باراک اوباما درخصوص برجام در کمپ دیوید عمده رهبران جهان عرب را دعوت کرد تا در این خصوص توضیح دهد، پادشاه عربستان به بهانه مریضی از حضور در آمریکا سر باز زد و برخی گفتند ملک سلمان در واکنش به برجام حاضر به حضور در ایالات‌متحده نشده است.

با این حال سکته سوم را اوباما به رهبران دگردیس شده عربستان سعودی وارد نکرد و این‌بار کنگره آمریکا بود که با تصویب لایحه ۱۱ سپتامبر رابطه این دو کشور را دچار سکته کرد. به گزارش رویترز، رای قاطع کنگره آمریکا به رد وتوی باراک اوباما در مورد قانون شکایت از عربستان توسط بازماندگان حادثه ۱۱ سپتامبر خشم عربستان سعودی را برانگیخته است. وزیر خارجه عربستان هم بلافاصله پس از ابطال وتوی اوباما نسبت به پیامدهای این قانون هشدار داد.عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی در آخرین روزهای ماه سپتامبر در ریاض نسبت به پیامدهای قانون مصوب کنگره آمریکا هشدار داد و آن را موجب «نگرانی عمیق» دانست.

بر اساس این قانون که به جاستا (JASTA) معروف است بازماندگان حادثه ۱۱ سپتامبر در آمریکا می‌توانند علیه عربستان سعودی به دلیل نقشی که در این واقعه تروریستی داشته است، شکایت کنند. ۱۵ تن از ۱۹ عامل این حمله تروریستی تبعه عربستان سعودی بودند. باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا این مصوبه را وتو کرده بود، اما نمایندگان کنگره آمریکا با رأی قاطع وتوی اوباما را رد کردند.استدلال باراک اوباما برای مخالفت با این مصوبه و وتوی آن این بود که معتقد است این قانون می‌تواند به ضرر منافع آمریکا باشد و اجازه دهد که پرونده‌های خصوصی قضایی بر عملیات‌های این کشور در خارج از مرزهای آن تاثیر بگذارد.

در این خصوص وزیر خارجه عربستان از نمایندگان کنگره آمریکا خواسته تا «پیامدهای فاجعه‌بار و خطرناک» این قانون را مورد نظر قرار دهند. یک سخنگوی این دولت نیز به خبرگزاری عربستان گفته «اثرات منفی این قانون شامل همه کشورها خواهد شد حتی ایالات‌متحده» و ابراز امیدواری کرده که «خردورزی» پیروز شده و این مصوبه لغو شود.بسیاری از تحلیلگران نیز معتقدند که تصویب این قانون می‌تواند همکاری‌های امنیتی میان عربستان و آمریکا را کاهش دهد. سلمان الانصاری رئیس کمیته روابط سیاسی عربستان و آمریکا به خبرگزاری فرانسه گفته: «ترس من این است که این قانون پیامدهای استراتژیک وخیمی برای ایالات‌متحده داشته باشد.» یک شاهزاده سعودی نیز تهدید کرده اگر قانون جاستا تصویب و اجرا شود میلیون‌ها دلار سرمایه‌اش را از آمریکا خارج خواهد کرد. مقامات رسمی عربستان اما تاکنون از چنین تهدیدهایی پرهیز کرده‌اند.

دولت عربستان سعودی هرگونه دخالت در واقعه تروریستی ۱۱ سپتامبر را رد کرده و گفته هیچ حمایتی از عاملان این حادثه از سوی عربستان صورت نگرفته است. عربستان سعودی یکی از مهم‌ترین متحدان آمریکا در خاورمیانه است و نقش مهمی نیز در بحران دو کشور سوریه و یمن ایفا می‌کند.در عین حال عربستان همواره از سوی غرب به دلیل نقض حقوق بشر و حقوق زنان در قوانین داخلی‌اش مورد انتقاد است. همچنین ایدئولوژی تندروی وهابیت که بسیاری از تروریست‌ها دنباله‌رو آن هستند، باور دینی حاکم در عربستان سعودی است و به همین دلیل بسیاری تروریسم و افراطی‌گری را به ایدئولوژی حاکم در عربستان مرتبط می‌دانند.

نخستین پس‌لرزه‌های قانون 11 سپتامبر

برای اینکه قانون ۱۱ سپتامبر تاثیر خود را در اقتصاد عربستان نشان دهد تنها یک روز وقت می‌خواست. یک روز پس از تایید قانون ۱۱ سپتامبر از سوی کنگره ایالات‌متحده، ارزش ریال عربستان به دنبال رای کنگره آمریکا در مورد اقامه دعوی خانواده قربانیان ۱۱ سپتامبر کاهش یافت.کنگره آمریکا روز چهارشنبه با لغو وتوی باراک اوباما، رئیس‌جمهوری این کشور به خانواده قربانیان حوادث ۱۱ سپتامبر اجازه داد که به طرح شکایت علیه عربستان بپردازند. هر چند وزارت خارجه عربستان در بیانیه‌ای این رای را مایه «نگرانی عظیم» خوانده است، اما به گفته تحلیلگران رسیدگی به هرگونه شکایت قضایی خانواده قربانیان حوادث ۱۱ سپتامبر می‌تواند سالها به طول انجامد و تاثیر آن در دراز مدت بر اقتصاد عربستان ناچیز خواهد بود. به گفته کارشناسان این اولین بار بود که در دوران زمامداری باراک اوباما، سنای آمریکا اقدام به لغو وتوی رئیس‌جمهوری کرد. اقدامی که شکستی سنگین برای عربستان، متحد دیرین آمریکا محسوب می‌شود. این اقدام همچنین نشانگر کاهش میزان نفوذ عربستان در واشنگتن است. پیشتر یکی از کارشناسان گفته بود که چرخ زمانه به ضرر عربستان می‌چرخد. روزهای پرشکوه دوستی عربستان و آمریکا به پایان رسیده است.