برای قلبتان بتپید

سیدعارف مومنی
کارشناس تغذیه

بیماری‌های قلب و عروقی شامل مجموعه‌ بیماری‌ّها و عوارض مختلفی است. امکان ایجاد این بیماری‌ها بعد از سن ۴۰ سالگی در مردان 50 درصد و در زنان 40 درصد است. براساس آمار انجمن قلب آمریکا بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و سکته جزو اولین عوامل مرگ‌ومیر هستند، در آمریکا از هر سه نفر یک نفر از بیماری‌های قلب و عروقی رنج می‌برد. براساس آمارهای وزارت بهداشت، بیماری‌های قلبی و عروقی مهمترین علت مرگ‌ومیر ایرانیان است به‌طوری‌که سالانه منجر به ۹۳ هزار سکته قلبی می شود.

عوامل ایجاد بیماری‌های قلب‌ و عروق

سیگار، کم‌تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، استرس، مصرف الکل، بیماری‌ها مانند (پرفشاری خون، دیابت، چاقی)، بالا بودن چربی‌های نامطلوب خون.

مهمترین بیماری‌های قلبی

بیماری عروق کرونر: در این بیماری، عروق کرونر که مواد غذایی، اکسیژن و خون را به ماهیچه قلب می‌رسانند، معمولاً به خاطر رسوب کلسترول در آن‌ها، تنگ شده و خون و اکسیژن کافی به قلب نمی‌رسد.

نارسایی قلبی (Heart Failure): این عارضه، زمانی رخ می‌دهد که قلب نتواند به‌طور مؤثر و کارا خون را در بدن پمپاژ کند، در این بیماری طرف چپ و یا راست و یا هر دو طرف بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. فشارخون بالا و یا بیماری عروق کرونر می تواند باعث ابتلا به این بیماری شود.

حمله قلبی: سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که یکی از عروق کرونر (معمولاً توسط لخته خون) بسته می شود. این حمله باعث کمبود و یا فقدان خون در بخشی از قلب می شود. کمبود خون و یا فقدان آن می تواند باعث مرگ آن بخش از قلب شود.

آریتمی (Arrhythmia): یعنی تپش نامنظم قلب، آریتمی به معنی مشکل در ریتم تپش قلب است. این بیماری زمانی که پالس‌های الکتریکی که ضربان قلب را تنظیم می کنند، به‌هم ریخته و درست عمل نمی کنند، رخ می‌دهد.

کاردیومیوپاتی (Cardiomyopathy): باعث تغییرات در ماهیچه قلب شده و این تغییرات توانایی قلب در پمپاژ خون را کاهش می‌دهد. سایر بیماری‌ها ازجمله فشارخون بالا و یا بیماری دریچه قلب همراه با کاردیومیوپاتی رخ دهد.

راه‌های کنترل فشار خون بالا

۱. نمک باعث می شود بدن مایعات را در خود نگه دارد و در اثر افزایش حجم خون، قلب با شدت بیشتری کار کند، از این‌رو فشارخون بالا می‌رود. در حدود ۵۴ درصد نمک مصرفی از نمکدان و نمک مصرفی در غذای روزانه است، بنابراین با حذف نمکدان و کاهش مقدار نمک مصرفی در تهیه غذا می توان تا حد زیادی خطر فشار خون بالا را کاهش داد.

۲. اگر غذای شما کم‌نمک است، جهت بهبود طعم غذا‌ها از آب‌لیموی طبیعی (که فاقد نمک است)، آب سایر مرکبات ترش همانند آب نارنج، آب گوجه‌فرنگی طبیعی و ... در حد نیاز استفاده کنید.

۳. از مصرف مواد غذایی زیر به‌دلیل داشتن نمک خودداری کنید: خیارشور، ترشی شور، غذاهای نمک‌سود، غذاهای دودی، رب و سس گوجه‌فرنگی، غذاهای آماده، غذاهای کنسروشده، چیپس، پفک، انواع دانه‌های شور، سوسیس و کالباس، زیتون پرورده، دوغ‌های موجود در بازار، و به‌طور کلی هر غذای آماده‌ای که در تهیه آن نمک به‌کار رفته است.

۴. جهت مصرف پنیر در وعده صبحانه لازم است پنیر را از شب قبل در آب بگذارید تا نمک آن گرفته شود و قبل از مصرف نیز با آب بشویید.

۵. در برنامه غذایی خود به میزان کافی از سبزی‌ها به‌ویژه سبزی‌های پر پتاسیم از قبیل گوجه‌فرنگی، اسفناج، کرفس، قارچ و بامیه استفاده کنید.

۶. در برنامه غذایی از میوه‌ها به‌ویژه میوه‌های پر پتاسیم از قبیل پرتقال، کیوی، موز، طالبی، انگور، گرمک، خربزه، زردآلو، شلیل، انار و خرمالو استفاده کنید.

۷. در برنامه غذایی روزانه حداقل نصف لیوان حبوبات پخته (درصورتی‌که دچار نفخ نمی‌شوید) استفاده کنید.

جهت کاهش وزن و چربی خون:

۱. غذا‌ را کاملا بجوید و آهسته میل کنید. این امر در پیشگیری از پرخوری مؤثر است.

۲. از مصرف غذا در هنگام تماشای تلویزیون یا مطالعه کردن پرهیز کنید، چراکه این امر سبب عدم‌تمرکز در هنگام غذا خوردن و درنتیجه مصرف بیش از حد مواد غذایی می شود.

۳. از مصرف چربی گوشت‌ها، پوست مرغ، پوست ماهی، لبنیات پرچرب (از جمله ماست موسیر)، سس‌های سفید، کله‌پاچه، دل، قلوه، جگر، مغز، زرده تخم‌مرغ، میگو، کره، خامه، شیرینی‌های خامه‌ای و چیپس پرهیز کنید. در هفته حداکثر ۲ تا ۳ عدد تخم‌مرغ بیشتر مصرف نکنید.

۴. از مصرف غذاهای سرخ‌شده در روغن، غذاهای پرچرب، غذاهای آماده ازجمله پیتزا پرهیز کنید. بهتر است غذاها تاحد امکان به‌صورت بخارپز، آب‌پز یا کبابی باشد.

۵. از مصرف روغن‌ها و چربی‌های جامد پرهیز کنید. جهت پخت‌وپز از روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن کنجد و روغن کُلزا (یا روغن کانولا) استفاده کنید.

۶. مصرف میان‌وعده‌ها الزامی است. مصرف میوه در میان‌وعده‌ها توصیه می شود.

۷. در رژیم غذایی روزانه خود از لبنیات کم‌چرب به میزان کافی استفاده کنید.

۸. از مصرف قند، شکر، مربا، شربت، نوشابه، سایر مواد غذایی که در تهیه آن‌ها از شکر استفاده شده است، و همچنین کاکائو و شکلات تا حد امکان پرهیز کنید.

۹. روزانه حداقل نیم‌ساعت ورزش (برای مثال پیاده‌روی) کنید. مدت زمان ورزش خود را به‌تدریج به یک ساعت در روز افزایش دهید.