امیدهای تازه برای رونق کسب وکار در مناطق آزاد

مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشور ما که به عنوان دستاوردهای مدرن در سالهای ۱۳۷۲ به بعد ایجاد شده اند، پس ازاینکه دوره کودکی را طی کردند، به بلوغ نرسیده ، از روند رشد و توسعه بازماندند و در سالهای اخیر به جولانگاه برخی تجربه های خطا و تکرارشده تبدیل شدند واین در حالی است که اندک توسعه بی رمق این مناطق به لطف برخی از سرمایه گذاران شریف که سرمایه هایشان را نتوانسته اند از این مناطق خارج کنند، هنوز نفس می کشد. قانون مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشور که به موجب آن ابتدا سه منطقه کیش،قشم و چابهار به تصویب رسیده اند، از جمله قوانین نسبتا موثر و کارآمد تلقی می شود اما دست اندازی هایی چند و ورود مقررات و قوانین دست وپاگیر داخلی در امور مناطق آزاد تجاری و صنعتی و واگذاری اختیارات رییس جمهور به دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و اخیرا به مرکز امور مناطق آزاد و ویژه، اختیارات مدیران ارشد مناطق آزاد را کاهش داده است.

مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشور ما که به عنوان دستاوردهای مدرن در سالهای 1372 به بعد ایجاد شده اند، پس ازاینکه دوره کودکی را طی کردند، به بلوغ نرسیده ، از روند رشد و توسعه بازماندند و در سالهای اخیر به جولانگاه برخی تجربه های خطا و تکرارشده تبدیل شدند واین در حالی است که اندک توسعه بی رمق این مناطق به لطف برخی از سرمایه گذاران شریف که سرمایه هایشان را نتوانسته اند از این مناطق خارج کنند، هنوز نفس می کشد. قانون مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشور که به موجب آن ابتدا سه منطقه کیش،قشم و چابهار به تصویب رسیده اند، از جمله قوانین نسبتا موثر و کارآمد تلقی می شود اما دست اندازی هایی چند و ورود مقررات و قوانین دست وپاگیر داخلی در امور مناطق آزاد تجاری و صنعتی و واگذاری اختیارات رییس جمهور به دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و اخیرا به مرکز امور مناطق آزاد و ویژه، اختیارات مدیران ارشد مناطق آزاد را کاهش داده است. از سوی دیگر، فرار سرمایه از مناطق آزاد و سست شدن برخی ضوابط دراین مناطق به اعتبار این مناطق خدشه بزرگی وارد کرده است که ضرورت دارد دولت آینده به این چالش ها رسیدگی کند. حفظ اعتبار بین المللی مناطق آزاد نیازمند زدودن آسیبهای ایجاد شده در این مناطق است. یکی دیگر از معضلات مناطق آزاد، خصوصی سازی های انجام شده در این مناطق بوده است که طی آن دستاوردهای ایجادشده در این مناطق به صورت رانت در اختیار کسانی قرار گرفته که اصولا انگیزه کار در مناطق آزاد را نداشته و فقط به حفظ سرمایه و سود سرشار خود می اندیشیده اند. مزیت های قانونی و تعریف شده برای مناطق آزاد تجاری و صنعتی که حاصل تفکر اندیشمندان اقتصادی و فرهنگی نظام جمهوری اسلامی بوده است، عملا به گوشه ای نهاده شده است؛ هرچند در دولت نهم با وجود کارآمدی ریاست شورایعالی مناطق آزاد، تا حدودی این روند تخریب و کُند گردید. امروز هزینه های زندگی در مناطق آزاد آن چنان بالا رفته است که هموطنان گردشگرما، سفر به کشورهای مالزی، امارات، ترکیه و تایلند را به عنوان مقاصد گردشگری و تفریحی خود، بر کیش و سایر مناطق آزاد ما ترجیح می دهند. خدمات هتلداری در کیش که روزگاری بهترین ها در کشور بود، امروزه در حد مسافرخانه های کوچک در شهرهای کشور تنزل کرده است. منطقه آزاد چابهار که به عنوان یکی از کریدورهای مطرح اقتصاد جهانی و ترانزیت بین المللی شناخته شده است، امروزه حتی در حد یک شهرک صنعتی فعالیت و جنب وجوش ندارد.این در حالی است که سرمایه های اقوام بلوچ در این منطقه می تواند کفاف پیشرفت و مدرن سازی این منطقه را بدهد، حال آنکه این سرمایه ها به دلیل ناکارآمدی مدیران منطقه به افغانستان، پاکستان، عمان و اخیرا به سایر کشورها متمایل شده و مناطق قشم و ارس و اروند فقط به لطف اطلاع رسانی برخی از روزنامه ها هنوز مطرح هستند. از این رو، به نظر می رسد نیازمند باز تعریف مناطق آزاد و احیای مجدد آنها هستیم و این امر زیاد دشوار به نظر نمی رسد؛ زیرا هم به لطف انتخابات پرشور مردم ایران، اقبال جهانی نسبت به سرمایه گذاری در مناطق آزاد کشور مطلوب به نظر می رسد و هم اینکه بسیاری از مدیران و فعالان اقتصادی تربیت شده در مناطق آزاد که به دلیل بدفهمی و کج اندیشی ها خانه نشین شده بودند ، تمایل به حضور در مناطق آزاد دارند. برای تسریع در این روند، تکیه برقانون مناطق آزاد و انتخاب مدیران لایق و کارآزموده برای اداره این مناطق و بهره گیری از نخبگان علم اقتصاد در سیاست گذاری کلان مناطق آزاد، روند رشد این مناطق را شدت بیشتری می بخشد.