اژدهای زرد به دنبال خودروهای سبز

دنیای اقتصاد: چین هم اکنون سهم اندکی از بازار خودروهای الکتریکی در اختیار دارد. اما زیرساخت‌های خود را به گونه‌ای سازماندهی می‌کند که در دو سال آینده به تولید‌کننده قابل توجهی در صنعت خودروهای الکتریکی تبدیل شود. پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۲۵ سالانه ۹/ ۲ میلیون دستگاه خودروی الکتریکی در چین به فروش برسد که این کشور را تبدیل به بازار اصلی این خودروها می‌کند. اما هدف چین چیزی فراتر از این است. آنها به دنبال سهم اصلی از بازار جهانی خودروهای الکتریکی هستند. در میان هفت کشور اصلی تولید‌کننده خودروهای الکتریکی در حال حاضر، تنها دولت چین است که برای تحقیق و توسعه خودروهای الکتریکی به بخش خصوصی یارانه می‌دهد. همین کمک مالی می‌تواند روند کار را برای خودروسازان چینی سرعت ببخشد. از سوی دیگر چینی‌ها در سال‌های اخیر توانسته‌اند قراردادهای همکاری مهمی با شرکت‌های بزرگی همچون مرسدس بنز و جنرال موتورز منعقد کرده و از تجربیات و دانش فنی آنها در زمینه ساخت خودروهای الکتریکی و هوشمند بهره ببرند.

باید اعتراف کرد که در دنیا تقریبا هیچ صنعت و کسب‌وکاری وجود ندارد که چینی‌ها در آن حضور گسترده نداشته باشند و بخشی از آن را به تسخیر خود درنیاورده باشند. از صنایع بالادستی مانند نفت و انرژی گرفته تا صنایع خردی همچون پوشاک و لوازم‌آرایشی. کلونی چینی‌ها طوری در تاروپود یک کسب‌وکار نفوذ و سپس رشد می‌کند که هدف‌گذاری یا به تسخیر درآوردن آن است یا خراب کردن بازار برای بقیه رقبا. مصداق بارز این سیاست عجیب را می‌توان در دنیای جذاب خودروسازی مشاهده کرد. جایی‌که کار خود را از تقلید کورکورانه استارت زدند و امروز به جایی رسیده‌اند که قصد دارند فاتح دنیای نوظهور خودروهای برقی شوند. گفته می‌شود طی ۵ سال آینده چینی‌ها یکه‌تاز تولید و مصرف این مدل از اتومبیل‌های پاک می‌شوند. این در حالی است که اروپا و آمریکا طی یک دهه اخیر با سرمایه‌گذاری‌های کلان، قصد داشتند عنوان فوق را از آن خود کنند. در حقیقت خودروهای برقی به‌عنوان نمادی از تسلط بر مهندسی و توجه به محیط‌زیست پاک، برای دولت‌ها اهمیت بسیار دارد. دولت چین نیز با درک دقیق این موضوع به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده است که تا چندی دیگر طی حمله یا حملاتی برق‌آسا، این میدان را نیز به تسخیر خود دربیاورد.

خودروسازی چین به‌تنهایی در ۵۰ سال گذشته طوری رشد کرده است که کل خودروسازان دنیا طی عمر تقریبا ۱۵۰ ساله این صنعت، نکرده بود. این در حالی است که در ابتدای تاسیس جمهوری خلق چین، این کشور اصلا پدیده‌ای به اسم صنعت خودرو نداشت و کمی بعد از آن با اتکا به تجربیات دیگر کشورها خودروسازی خود را ایجاد کرد. به دلیل جنگ‌های گوناگون و طولانی، جمهوری خلق چین در ابتدای تاسیس خود در سال ۱۹۴۹ با فروپاشی اقتصادی روبه‌رو بود و داشتن صنعت کامل خودرو به مثابه یک رویای دور از دسترس به نظر می‌رسید. تا اینکه در سال ۱۹۵۶ این کشور توانست نخستین کارخانه خودروسازی خود را راه بیندازد. با آغاز اصلاحات اقتصادی این کشور در سال ۱۹۷۸ میلادی و در پی «بازاری‌شدن» نظام اقتصادی این کشور، صنعت خودرو آن نیز با سرعت بیشتری رشد کرده است. رقابت خودروسازان خارجی در چین باعث تسریع رشد صنعت خودرو آنها نیز شده است. چین تصمیم گرفت در مقابل بحران مالی جهانی، به جای آنکه خود را درگیر مسائل و مناقشات پولی و بانکی کند‌،‌ خودروسازی‌اش را اصلاح کند.

حمایت از پژوهش‌های مربوط به خودروهای با سوخت‌های جدید، کانون این اصلاحات محسوب می‌شود. به گفته رئیس شورای آکادمی مهندسی خودروسازی چین، تا سال ۲۰۲۰ این کشور بدون‌شک بیشترین خودروهای دنیا را خواهد ساخت. تا آن زمان ظرفیت تولید به ۲۰ میلیون دستگاه خواهد رسید. این در حالی است که بر اساس آمار منتشرشده از سوی انجمن صنعت خودروی چین، در سال ۲۰۱۲ میزان فروش خودروهای با انرژی‌های جدید تنها ۱۲ هزار و ۸۰۰ دستگاه بود که البته از این میان خودروی هیبریدی ۱۱ هزار و ۴۰۰ دستگاه و خودروهای برقی هزار و ۴۱۶ دستگاه است. با این تبصره که بیشتر این خودروها از سوی نهادهای دولتی یا شرکت‌های نیمه دولتی خریداری‌شده و به‌طورکلی تعداد خریداران شخصی بسیار کم بوده است. با اینکه بسیاری از کشورهای تولیدکننده خودروی برقی جهان کمک‌هزینه در زمینه توسعه خودروی برقی را کاهش داده‌اند، اما از میان هفت کشور عمده تولیدکننده خودرو در جهان یعنی آلمان، فرانسه، ایتالیا، آمریکا، ژاپن، چین و کره جنوبی، تنها یارانه چین در این زمینه کاهش نیافته است. به‌طوری‌که میزان کل یارانه دولتی چین در زمینه توسعه خودروی برقی به ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۵ می‌رسد.

حمل و نقل عمومی در چین هنوز برمبنای اتوبوس و تاکسی است. در این میان بیشتر اتوبوس‌ها هنوز از موتور دیزل (گازوئیل) استفاده می‌کنند. اداره حمل و نقل ملی چین یک میلیون و ۷۰۰ هزار اتوبوس ثبت شده فعال دارد. میزان مصرف نفتی و تخلیه گاز هر دستگاه اتوبوس برابر با ۳۰ دستگاه خودروی سواری شخصی و میزان مصرف نفتی و تخلیه گاز هر دستگاه تاکسی برابر با حدود ۱۰ خودروی سواری شخصی است؛ تنها در شهرهای بزرگ چین، حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه اتوبوس و تاکسی هرساله حدود ۲۸ میلیون تن ترکیبات نفتی مصرف می‌کنند که این میزان برابر با میزان مصرف سوخت ۳۰ میلیون دستگاه خودروی سواری شخصی است. بر اساس نتیجه یک تحقیقات، اگر تمامی اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها در شهرهای چین از نوع برقی باشند به میزان چشم‌گیری کیفیت هوا بهبود می‌یابد و بیش از ۲۰ میلیون تن سوخت پایه نفتی صرفه‌جویی می‌شود. به‌غیراز علت هزینه تولید، چین در توسعه خودروی برقی در داخل با چند مساله دیگر روبه‌رو شده است. برای نمونه، سه بخش عمده خودروی برقی موتور برقی، باتری و سیستم موتوری. این کشور در زمینه تولید موتور و سیستم‌های وابسته، فناوری لازم و عالی را به دست آورده، اما در تولید مستقل باتری خودرو همچنان با مشکلاتی روبه‌رو است؛ بنابراین، برخی شرکت‌های چینی در همکاری با شرکت‌های خارجی خودروی برقی تولید می‌کنند.

افزون بر این، وجود تاسیسات خدماتی کم‌مانند ایستگاه‌های شارژ خودرو نیز برای توسعه خودروی برقی در چین محدودیتی ایجاد کرده است. اکنون دولت آلمان حدود ۲ هزار و ۲۰۰ ایستگاه عمومی برای شارژ باتری خودروهای برقی راه‌اندازی کرده و برنامه دارد تا سال ۲۰۲۰ میلادی هزار و ۵۰۰ ایستگاه شارژ معمولی، ۷ هزار محل شارژ سریع و ۶۰۰ هزار شارژکننده داخل گاراژی نیز راه‌اندازی کند. آلمان برای تحقق هدف تعیین‌شده خود مبنی بر تبدیل‌شدن به کشور عمده تولیدکننده و نیز بازار عمده خودروی برقی جهان تا سال ۲۰۲۰ با مشکلاتی روبه‌رو‌ شده است، بر اساس برنامه دولت آلمان تا سال ۲۰۲۰، یک میلیون دستگاه خودروی برقی و هیبریدی در این کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر اساس آمار تا ماه سپتامبر سال جاری در آلمان تنها ۱۵ هزار دستگاه خودروی برقی به فروش رفته و با آنکه این رقم در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته ۶۰درصد افزایش داشته، اما خودروی برقی تنها ۶۳/ ۰ درصد کل خودروی آلمانی را شامل می‌شود. باید اعتراف کرد که چین برای رسیدن به هدف خود همچنان فاصله زیادی دارد. با این‌ حال، دولت چین از ژوئن سال ۲۰۱۲ برنامه «صرفه‌جویی در مصرف انرژی و توسعه صنعت خودروی با انرژی‌های جدید» را تدوین کرد که بر اساس آن تا انتهای سال جاری میلادی، باید خودروهای برقی و الکتریکی هیبریدی در چین به ۵۰ هزار دستگاه برسد. براساس آمار، میزان فروش خودروی برقی چین در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال گذشته میلادی دو برابر شده و دامنه بازار آن نسبت به سال ۲۰۱۱ که ۹ هزار و ۹۰۴ دستگاه خودروی برقی فروخته‌شده داشت، بیش از ۲۰ برابر شده است. شایان‌ذکر است که تنها در ۳ سال اخیر، بازار خودروی برقی چین سالانه رشد ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصدی داشته است.

شرکت‌های خارجی هم بیکار ننشسته و تلاش کرده‌اند از شرایط مذکور بهره‌برداری کنند. رنوی فرانسه یکی از خودروسازان خارجی است که چین را محل ایده‌آلی برای تست خودروهای برقی ارزان‌قیمتی می‌داند که می‌توانند در سایر بازارها هم خریدار داشته باشند. این شرکت چندی پیش نخستین کارخانه چینی خود را در ووهان که قطب خودروسازی مرکز چین است، گشود و از ابتدای سال آینده تولید خودروهای برقی در این کارخانه را با همکاری شرکت دانگ فنگ آغاز خواهد کرد. غول آمریکایی جنرال‌موتورز در چین کادیلاک سی‌تی۶ هیبریدی تولید کرده و به فروش می‌رساند و به آمریکا هم صادرات دارد. فورد هم اعلام کرده از هم‌اکنون تا سال ۲۰۲۰ به میزان ۵/ ۴ میلیارد دلار در خودروهای برقی سرمایه‌گذاری خواهد کرد و با تمرکز بر بازار چین، ۱۳ مدل به مدل‌هایش اضافه خواهد کرد. مرسدس‌بنز هم مدل‌های هیبریدی متعددی در چین می‌فروشد و دست آخر، نیسان مدل برقی لیف را در این بازار همچنان حفظ می‌کند.یکی از علل اصلی تبدیل چین به بزرگ‌ترین بازار خودروی برقی جهان این است که این کشور خواهان جدی حل مساله آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و کاهش وابستگی خود به واردات نفت است. میزان فروش خودروی برقی در چین در این مدت به ۱۰۰ هزار دستگاه رسیده و از آمریکا پیشی گرفته است. در حال حاضر پرفروش‌ترین برندهای سازنده خودرو برقی در جهان به ترتیب نیسان ژاپنی، بی‌وای‌دی چین، تسلای آمریکا، فولکس‌واگن و بی‌ام‌و آلمان هستند. در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۵ میلادی میزان فروش خودروهای برقی در چین به ۱۳۶ هزار و ۷۳۳ دستگاه رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود سه برابر بوده است. انجمن صنعت خودروی چین پیش‌بینی کرد که میزان کل فروش خودروهای برقی و هیبریدی در چین به ۲۵۰ هزار دستگاه خواهد رسید.

چین از سال ۲۰۰۹ میلادی از آمریکا پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین بازار خودروهای سنتی جهان تبدیل شده است؛ اما در روند رشد و توسعه سریع، نیز بهایی سنگین پرداخته است. برخی تحلیلگران عنوان کرده‌اند که خسارت اقتصادی آلودگی هوا که بیشتر ناشی از انتشار گاز کربن است، حداکثر به ۸/ ۳ درصد میزان کل تولید گازهای گلخانه‌ای چین می‌رسد. با این ‌حال، برخی کارشناسان اعلام کردند، صنعت خودروی چین نسبت به مدل‌های مشهور خودروی جهان بسیار عقب‌افتاده است. سهم خودروی تولید چین در بازار داخلی این کشور تنها ۷ درصد است و سهم خودروی وارداتی و خودروی تولید شرکت با سرمایه‌گذاری مشترک چین و کشورهای دیگر به ترتیب ۲۵ و ۶۸ درصد است. با این‌ حال، دولت سیاست خود را در صنعت خودرو تنظیم خواهد کرد. چین از سال آینده میلادی، یارانه خودروی برقی را به‌تدریج کاهش داده و تا سال ۲۰۲۱ میلادی آن را لغو خواهد کرد. این یعنی چینی‌ها در روند تبدیل ‌شدن به کشور قدرتمند تولید خودروی برقی با چالش‌هایی روبه‌رو هستند. برخی خودروسازان چینی اعلام کرده‌اند، ایجاد یک ایستگاه شارژ برای خودروی برقی نیاز به تشریفات اداری پیچیده دارد. این مساله سبب شده تا ۵۰ درصد از مشتریان به علت نگرانی از شارژ خودرو از خرید آن صرف‌نظر کنند. اگر شرکت‌های تولید خودروی برقی چین پیش از لغو یارانه دولتی به توانایی شایسته برای رقابت با شرکت‌های بین‌المللی خودروسازی دیگر دست نیابند، اهداف بزرگ در زمینه خودروی برقی از بین خواهد رفت.